Sắp có đợt xâm nhập mặn khốc liệt nhất tại miền Tây

Lâm Viên, VNTB, 04/03/2020

Sẽ có đợt xâm nhập mặn tăng cao theo kỳ triều cường giữa tháng 2 Âm lịch ở miền Tây 

Dự báo từ ngày 7 đến 15/3, tại đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục xảy ra một đợt xâm nhập mặn tăng cao theo kỳ triều cường giữa tháng 2 Âm lịch.

Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn vừa có văn bản gửi chính quyền các tỉnh, thành phố khu vực đồng bằng sông Cửu Long, cho biết theo dự báo của các cơ quan nghiên cứu khoa học thuộc bộ, từ ngày 7 đến 15/3, tại đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục xảy ra một đợt xâm nhập mặn tăng cao theo kỳ triều cường giữa tháng 2 Âm lịch. Đợt xâm nhập mặn này được đánh giá có khả năng ở mức cao nhất từ đầu mùa khô.

Duyên cớ dẫn tới hạn mặn ở đồng bằng sông Cửu Long, là việc Trung Quốc xây 11 đập sông trên Mê Kông với khả năng tạo ra hơn 21.300 MW điện. Đang có 8 đập khác đang được tính đến trên sông chính và các nhánh của nó - có thể tăng thêm công suất gần 6.000 MW, theo Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington cảnh báo.

Các đập ở Lào nhỏ hơn nhiều và 64 cái hiện tại chỉ tạo ra dưới 5.700 MW, nhưng có 63 cái được xây dựng để phát điện bán cho Trung Quốc. Đây là cách sử dụng dòng sông tạo thuỷ điện một kiểu ích kỷ và những người khác đang bị thiệt thòi. Tổ chức sông ngòi thế giới, có nhận xét như vậy.

Trung Quốc nằm ở vị trí trung tâm của bản đồ nước Châu Á. Nhờ vào cao nguyên Tây Tạng, Trung Quốc là điểm khởi đầu của nhiều con sông chảy xuống 18 nước phía dưới hạ nguồn. Chẳng nước nào trên thế giới là đầu nguồn của nhiều con sông đến như vậy. Bằng việc xây dựng thật nhiều đập và nhiều hạ tầng phân phối nguồn nước, Trung Quốc đang tạo ra hạ tầng ở thượng nguồn giúp Trung Quốc có thể vũ khí hóa nguồn nước.

Tuy nhiên thật ra cũng không hẳn Việt Nam vô can trong việc góp thêm bàn tay khiến Mê Kông cạn dòng. Việt Nam đã xây dựng các nhà máy thủy điện trên sông Sesan-Srepok (thượng lưu sông Mê Kông của Campuchia). Trong dự án xây dựng thủy điện Luang Prabang, Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power) của Việt Nam sẽ tham gia 38%, phía Lào góp 25% và các đối tác khác góp 37%.

"Đồng bằng sông Cưu Long của Việt Nam đang đứng trước những thách thức ngày càng lớn. Vì vậy, nếu Việt Nam tham gia vào đầu tư xây dựng đập thủy điện Luang Prabang cũng góp phần gây nên tác động tiêu cực cho đồng bằng sông Cửu Long, đẩy sinh kế người dân vào tình thế khó khăn hơn nữa trong bối cảnh khu vực này đang phải chống chịu với những tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng.

Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam đề nghị Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam và các cơ quan chức năng xem xét lại việc đầu tư vào dự án thủy điện Luang Prabang tại Lào" - Tổ chức Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) đã phát đi bảng thông cáo báo chí có nội dung như vậy ở ngày 10/10/2019.

Chuyên gia Mạng lưới sông ngòi Việt Nam, ông Đào Trọng Tứ đã kiến nghị PV Power và các cơ quan chức năng xem xét lại việc đầu tư vào dự án thủy điện Luang Prabang tại Lào.

Theo ông Tứ phân tích, trên dòng chính sông Mê Kông ở Lào có 2 đập thủy điện đã và đang xây dựng là Xayaburi và Don Sahong. Còn thủy điện Luang Prabang có công suất 1.410 MW nằm cách thị trấn Luang Prabang Lào 30km. Các nghiên cứu của Đan Mạch, Ủy hội sông Mê Kông đã chỉ ra, nếu xây dựng thủy điện Luang Prabang thì sự tác động xấu đến Việt Nam là rất rõ.

"Xây dựng thủy điện Luang Prabang còn nhiều tranh luận, phức tạp. Tuy nhiên, nếu các quốc gia đã chung nhau một dòng sông thì phải chơi theo luật, cần sự hợp tác để hạn chế những tác động xấu đến hạ lưu của Việt Nam. Việc tham gia đầu tư vào các đập thủy điện ấy của doanh nghiệp Việt Nam là cần xem xét lại", ông Tứ kết luận.

Bất chấp các ý kiến phản đối từ các nhà khoa học, chính phủ Việt Nam dường như vẫn kiên trì theo đuổi việc hợp tác dự án xây dựng đập thủy điện Luang Prabang. Nếu tình hình dịch bệnh corona ổn định, dự kiến vào tháng Tư này Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam lại tổ chức hội thảo tham vấn quốc gia dự án thủy điện Luang Prabang của Lào.

Lâm Viên

Nguồn : VNTB, 04/03/2020

********************

Quyết sách nào của Tổng bí thư cho ‘hạn mặn miền Tây’ ?

Lynn Huỳnh, VNTB, 03/03/2020

Trong suốt thời gian ngồi ghế Tổng bí thư từ ngày 19/1/2011 tới nay, tức đã 9 năm 43 ngày (tính đến ngày 2/3/2020), ông Nguyễn Phú Trọng vẫn chưa đưa ra được một quyết sách nào cho căn cơ giải quyết vấn nạn hạn mặn ở các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long ?

Từ ngày 19/1/2011 tới nay, ông Nguyễn Phú Trọng vẫn chưa đưa ra được một quyết sách nào cho căn cơ giải quyết vấn nạn hạn mặn ở các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long

Theo Quy định 214 của Bộ Chính trị về khung tiêu chuẩn chức danh cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành ngày 2/1/2020, thì tổng bí thư là người "Tiêu biểu nhất về đạo đức, trí tuệ của toàn Đảng" (1).

Với quy định này do chính Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành, cho thấy về lý thuyết, mẫu hình được coi là mẫu mực cả về đạo đức lẫn trí tuệ trong Đảng, không ai khác ngoài ông Nguyễn Phú Trọng. Vậy thì nên hiểu thế nào khi trong suốt thời gian ngồi ghế Tổng bí thư từ ngày 19/1/2011 tới nay, tức đã 9 năm 43 ngày (tính đến ngày 2/3/2020), ông Nguyễn Phú Trọng vẫn chưa đưa ra được một quyết sách nào cho căn cơ giải quyết vấn nạn hạn mặn ở các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long ?

Gọi là giải pháp căn cơ vì ai cũng rõ nguyên do chính đưa đến thực trạng nước lũ của sông Mekong ngày càng hiếm hoi dần khi xuôi về miền Tây Nam bộ để ra Biển Đông, là do Trung Quốc đã chặn dòng từ thượng nguồn để làm các đập thủy điện.

Hai đảng cộng sản Việt - Trung, theo quan sát trên báo Nhân Dân, người ta có thể đếm được có bao nhiêu lần người đứng đầu hai đảng cộng sản Trung - Việt đã ký kết với nhau các hiệp định từ vấn đề chính trị, kinh tế đến văn hóa - xã hội. Thế nhưng vì sao không có sự lên tiếng quyết liệt từ người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam khi phía ‘đảng anh em’ luôn ỷ thế ‘thượng phong’ về địa lý của dòng Mekong để chèn ép quốc gia cuối nguồn là Việt Nam ?

Hôm 20/2/2020, tại Hội nghị bộ trưởng ngoại giao hợp tác Mekong - Lan Thương (MLC) lần thứ năm ở Lào, bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc hứa ‘tăng thêm nước’ xuống hạ nguồn chống hạn.

Theo tường thuật của báo chí, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho rằng cả khu vực hạ nguồn Mekong bị ảnh hưởng của hạn hán nặng là do mưa ít chứ không phải Trung Quốc tích nước ở các đập thủy điện trên Lan Thương (cách Trung Quốc gọi tên dòng Mekong chảy trên lãnh thổ của mình), và Trung Quốc cũng đang bị ảnh hưởng từ tình trạng mưa ít. Nhưng ông Vương Nghị cho biết Trung Quốc "đã vượt qua khó khăn" nên sẽ tăng dòng chảy của sông Lan Thương để giúp các nước thuộc lưu vực sông Mekong đối phó với khô hạn.

Liên quan thông tin Trung Quốc tuyên bố tăng thêm nguồn nước cho sông Mekong, ông Lê Anh Tuấn - phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (Trường đại học Cần Thơ) - cho rằng nước xả từ đập này sẽ không tới được Đồng bằng sông Cửu Long. Theo ông Tuấn, hồi năm 2016, Trung Quốc từng xả đập với lưu lượng 2.100m3/giây mà nước còn không tới được Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, trong khi lần này năm 2020 mới ở mức 850m3/giây thì sẽ không tới được, chưa nói tới việc các nước thượng nguồn khác như Thái Lan, Lào… cũng lấy nước. "Vấn đề là mùa khô đã đi gần hết mùa. Xả đầu mùa thì khác. Đó là chưa nói tới bây giờ Trung Quốc xả đập, nếu nước tới được Đồng bằng sông Cửu Long cũng phải mất 3 tuần sau, lúc đó thì lúa đang thiếu nước ở đây cũng chết hết rồi" - ông Tuấn nhận định.

Ông Kỷ Quang Vinh (nguyên cán bộ Văn phòng công tác biến đổi khí hậu Cần Thơ) nói rằng trước đây có thời điểm mặn xâm nhập sâu vài chục cây số ở Đồng bằng sông Cửu Long thì dòng chảy đo được ở trạm Châu Đốc và Tân Châu còn hơn 1.200m3/giây, trong khi Trung Quốc xả với lưu lượng 850m3/giây mà cách hàng ngàn cây số mới tới Đồng bằng sông Cửu Long, việc có nước ở Đồng bằng sông Cửu Long từ việc xả này là không thể. Ông Vinh cũng cho biết qua nhiều năm theo dõi có ghi nhận hiện tượng Trung Quốc xả đập thủy điện (có năm nhiều, có năm ít) sau Tết Nguyên đán hằng năm (khoảng tháng 2 dương lịch). Nhưng ông vẫn chưa rõ lý do xả nước này từ nước láng giềng.

Liệu người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam có được các thư ký của ông thuật lại những diễn biến tại Hội nghị bộ trưởng ngoại giao hợp tác Mekong - Lan Thương (MLC) lần thứ năm ở Lào hôm 20-2 vừa qua ? (2)

Lynn Huỳnh

Nguồn : VNTB, 03/03/2020

Chú thích :

(1) http://ubkttw.vn/documents/20182/96615/Quy+dinh+so+214.pdf/bdca7c9e-b45b-4f21-a280-58695d354d5f

(2) Xem thêmhttps://vietnamthoibao.org/vntb-nuoc-ngot-man-nhu-nuoc-mat/

******************

Cả hệ thống chính trị cần vào cuộc để giải quyết hạn mặn ở miền Tây Nam bộ

Lâm Viên, VNTB, 03/03/2020

Trên báo chí Việt Nam thường sử dụng cụm từ ‘cả hệ thống chính trị’ khi đề cập đến sự việc mang tầm vóc quốc gia, đòi hỏi việc phối hợp của các bộ, ngành, địa phương cùng chung tay giải quyết.

Trong cách hiểu đó, cần thiết Bộ Chính trị ban hành một nghị quyết dành riêng cho vấn đề xử trí hạn mặn ở miền Tây Nam bộ.

Tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa tìm thấy một nghị quyết nào của Bộ Chính trị về riêng vấn đề xử trí hạn mặn ở các tỉnh thuộc miền Tây Nam bộ.

Vì sao lại cần đến "Hệ thống chính trị" ?

Thuật ngữ "Hệ thống chính trị" trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, được hiểu như sau : "Hệ thống chính trị là một bộ phận kiến trúc thượng tầng xã hội, bao gồm các tổ chức, các thiết chế có quan hệ với nhau về mặt mục đích, chức năng trong việc thực hiện, tham gia thực hiện quyền lực chính trị hoặc đưa ra các quyết định chính trị" (1).

Ở Việt Nam, khái niệm hệ thống chính trị được đảng cộng sản chính thức sử dụng từ Hội nghị Trung ương 6 khóa VI, từ đó khái niệm này được các văn kiện của Đảng và Nhà nước, các tài liệu khoa học, sách báo sử dụng rộng rãi thay cho khái niệm hệ thống chuyên chính vô sản trước đây.

Hệ thống đó bao gồm : Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.

Hệ thống chính trị ở Việt Nam vận hành theo cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Trong đó, Đảng vừa là bộ phận của hệ thống chính trị, vừa là hạt nhân lãnh đạo đạo hệ thống, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Từ cách hiểu ở trên, qua việc tra tìm trên hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, lẫn của Đảng, tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa tìm thấy một nghị quyết nào của Bộ Chính trị về riêng vấn đề xử trí hạn mặn ở các tỉnh thuộc miền Tây Nam bộ.

Vì đâu mà Cửu Long cạn dòng ?

Ngày 17/11/2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký ban hành Nghị quyết "Về phát triển bền vững đồng bằng sông cửu long thích ứng với biến đổi khí hậu". Thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, một Nghị quyết có nội dung tương tự cũng được ban hành có tên "Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường", ký ngày 23/1/2014.

Cả hai Nghị quyết của chính phủ Nguyễn Tấn Dũng và chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đều chung một căn cứ là Nghị quyết số 24-NQ/TW, ngày 03/06/2013, Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành (2).

Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) là một văn bản có nội dung mang tính chung chung, không đề cập trực diện đến hàng loạt cảnh báo từ rất lâu trước đó của các nhà khoa học về hiện tình "Cửu Long cạn dòng, Biển Đông dậy sóng".

Các cảnh báo của những nhà khoa học đến từ thập niên 80 của thế kỷ trước

Theo một khảo cứu ghi ngày xuất bản là tháng 11/1999 của Ngô Thế Vinh trong bút ký : "Cửu Long cạn dòng, Biển Đông dậy sóng", thì các thế hệ tiền nhân đến lập nghiệp thường chọn các khu đất gò, tại đồng bằng sông Cửu Long, gọi là "đất giồng", nên đến mùa nước lên, các cánh đồng bát ngát cò bay thẳng cánh biến thành biển nước mênh mông, thì đất giồng này vẫn là các khu an toàn cho người dân và cả cho các loài rắn.

Ngược lại, trong vài thập niên qua, các khu định cư mới thường chỉ nhằm vào các vùng đất có điều kiện cho đồng bào canh tác, nên khi đến mùa nước dâng lên, có nơi phải ngập sâu xuống cả 2, 3 thước nước, nên cái mà giới bình dân thường quen gọi là "thiên tai" hẳn nhiên phải nặng nề và tác hại nhiều hơn.

Ngoài ra, điều mà các nhà môi trường học đã lớn tiếng kêu gào nhiều nhất trong những năm gần đây là nạn chặt cây phá rừng bừa bãi ; những rừng cây xanh um từ xưa mang chức năng giữ lại trong lòng đất một lượng nước quan trọng ở các đầu nguồn thì nay không còn nữa hoặc đã biến thành quá lưa thưa, nên nước mưa xuống thì cứ thẳng chảy ra, làm tăng khối lượng nước ngoài dòng sông và hẳn nhiên mực nước sông phải dâng cao khi mưa nhiều ở thượng nguồn…

Tác giả Ngô Thế Vinh định cư tại Hoa Kỳ. Nhiều công trình của các tác giả trong nước với hàm lượng học thuật nhiều hơn, đầy đặn hơn so "Cửu Long cạn dòng, Biển Đông dậy sóng", dường như cũng không nhận được sự quan tâm đúng mức của nhiều đời tổng bí thư đảng cộng sản ở Việt Nam. Dư luận ngờ vực rằng vì yếu tố Trung Quốc nên những người đứng đầu đảng cộng sản ở Việt Nam tránh đụng chạm.

Cần ‘chỉ tận tay, day tận trán’

Ông Nguyễn Ngọc Trân, cựu phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, người đã nhiều năm chủ trì Chương trình nghiên cứu cấp nhà nước về điều tra cơ bản tổng hợp đồng bằng sông Cửu Long, đã có những phản ứng quyết liệt tại hội thảo "Tác động của các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông", được Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu Đại học Cần Thơ phối hợp với Trung tâm Phát triển sáng tạo xanh (GREENID) tổ chức vào cuối năm ngoái, về phần nội dung mà ông cùng nhóm các nhà khoa học của Đại học Cần Thơ mổ xẻ Dự án Nghiên cứu tác động của các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông (gọi tắt là MDS) do Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam đại diện cho Bộ Tài nguyên và Môi trường thuê Viện Thủy lực Đan Mạch (DHI) thực hiện có tổng kinh phí khoảng 4,3 triệu USD (từ nguồn của Chính phủ Việt Nam và viện trợ ODA của một số nước tài trợ) thực hiện trong 30 tháng (từ tháng 6/2013 đến 1/2016) và được Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiệm thu.

Ông Trân nói rằng nhận thấy còn rất nhiều vấn đề trong báo cáo cần được trao đổi, làm rõ. Bởi, mức độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu thể hiện không cao. Cho dù việc lựa chọn nhà tư vấn, thực hiện nghiên cứu đã được đấu thầu quốc tế nhưng với chất lượng này, kết quả của Báo cáo là "một kết luận nguy hiểm". Nguy hiểm bởi nó liên quan đến môi trường, sản xuất nông nghiệp và thủy sản, đời sống của gần 18 triệu người dân ở đồng bằng sông Cửu Long.

Mặt khác, đây là dự án giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường thay mặt Chính phủ là chủ đầu tư quản lý và Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam điều hành. Kết luận của dự án nếu được công bố ra quốc tế, gián tiếp có thể hiểu là Chính phủ Việt Nam đồng tình với việc xây dựng cả 11 đập thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông.

Ông Lê Anh Tuấn, phó Viện trưởng Viện Biến đổi khí hậu (Đại học Cần Thơ) cho rằng : "MDS có nhiều bất cập và thiếu tin cậy". Theo ông Tuấn, báo cáo của MDS chưa có dẫn liệu về các đập thủy điện phía thượng nguồn của Trung Quốc. Điều này dẫn đến khó dự đoán được việc xả nước về hạ lưu. Hiện tượng biến đổi khí hậu và nước biển dâng là nhân tố quan trọng ảnh hưởng lớn đến sự thay đổi nguồn nước. Song, các nhà tư vấn đã bỏ qua nhân tố này trong tính toán.

Về số liệu đầu vào của công trình, ông Tuấn cùng nhóm các nhà khoa học ở Đại học Cần Thơ nhìn nhận có nhiều số liệu cũ (từ năm 2008), không đúng với thực tế và những công trình nghiên cứu gần đây. Đặc biệt, dẫn liệu về bùn cát cho tính toán đầu vào chưa đồng nhất với báo cáo của các tác giả khác. Do số liệu cũ không chuẩn xác và có sự khác biệt dẫn đến kết quả đưa ra thiếu khách quan dễ dẫn đến sai lệch trong kết luận về đánh giá tác động.

"Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam và Bộ Tài nguyên và Môi trường cần cầu thị với tất cả các phản hồi và góp ý để điều chỉnh báo cáo cho hợp lý với tình hình thực tế lưu vực sông Mê Kông", ông Tuấn cùng nhóm các nhà khoa học của Đại học Cần Thơ kiến nghị.

Tuy nhiên diễn biến trên thực tế thì ai cũng biết, cả phía Bộ Tài nguyên và Môi trường, đến Thủ tướng chính phủ, và cả Tổng bí thư đều không bày tỏ thái độ pháp lý nào trước những khuyến cáo cảnh báo từ ‘người trong cuộc’ (3).

Lâm Viên

Nguồn : VNTB, 03/03/2020

Chú thích :

(1) http://tuyengiaohungyen.vn/bai-viet/tim-hieu-thuat-ngu-he-thong-chinh-tri-trong-van-kien-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-xii-cua-dang.aspx

(2) http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/van-kien-tu-lieu-ve-dang/hoi-nghi-bch-trung-uong/khoa-xi/nghi-quyet-so-24-nqtw-ngay-0362013-hoi-nghi-lan-thu-7-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xi-ve-chu-dong-ung-pho-voi-578

(3) Xem thêmhttps://vietnamthoibao.org/vntb-nuoc-ngot-man-nhu-nuoc-mat/

*****************

Miền Tây sợ hạn mặn hơn con virus Vũ Hán

Hiền Lương, VNTB, 03/03/2020

"Nắng rát da, nước sông mặn đắng vầy thì con virus nào sống cho nỗi ở miền Tây mà sợ ?"

Nhiều bà con ở huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre đã tỉnh bơ nói như vậy với nhóm nhà báo đến từ Sài Gòn.

Hiện tại đồng ruộng ở miền Tây cháy khô, người dân nhiều nơi phải đi đổi nước ngọt về tiêu dùng.

Một số nhà báo theo dõi mảng môi trường cho hay chuyện hạn mặn này được cảnh báo gần nhất là hồi tháng 12 năm ngoái, khi Bangkok Post đưa tin, nước sông Mekong đoạn chảy qua tỉnh đông bắc Nakhon Phanom của Thái Lan bỗng chuyển sang màu xanh lục. Đây là một hiện tượng lạ khiến con sông trông đẹp lung linh nhưng các chuyên gia hết sức lo lắng.

Mực nước sông Mekong ở đoạn này hiện chỉ đạt khoảng 1m - mức thấp nhất trong 50 năm qua. Cồn cát đã xuất hiện giữa lòng sông ở các khu vực Tha Uthen và Muang, một số trải dài đến 2-3km và diện tích đến vài trăm ngàn m2. Màu nước kỳ lạ của sông Mekong thu hút nhiều người dân hiếu kỳ đến chụp hình, tuy nhiên, các chuyên gia nhận định đây là dấu hiệu báo trước hạn hán - thiếu nước sẽ hết sức nghiêm trọng trong những tháng tới. Ông Arthit Panasoon, chủ tịch một nhóm bảo tồn ở Nakhon Phanom, giải thích rằng dù màu nước trông đẹp nhưng đó là một dấu hiệu xấu cho thấy sông đang khô cạn. Các chuyên gia gọi đây là "hiệu ứng dòng nước đói".

Do nước sông hiện đang quá cạn, dòng chảy chậm lại khiến phù sa - vốn thường bị khuấy lên từ lòng sông - chìm xuống đáy và không di chuyển, chính điều này tạo nên màu xanh ngọc của nước.

Cũng chuyện con nước, tháng chạp âm lịch vào mùa chộn rộn nhất của làng hoa kiểng Cái Mơn ở Bến Tre, người dân đã đánh tiếng về chuyện nước mặn đang về sớm hơn mọi năm. Thời điểm này bên Trung Quốc bắt đầu xuất hiện dịch bệnh tại Vũ Hán, nhưng tin tức bị bưng bít. Ở Việt Nam thì nhà nước trung ương ngoài Hà Nội vẫn không thấy động tĩnh gì.

"Chị Ngân quê Giồng Trôm mình nè. Từ trước Tết, chị có về thăm quê cùng quà cáp gửi cho bà con nhiều huyện lỵ. Chị có nghe vụ hạn mặn này, nhưng cũng không thấy khi trở lại ngoài Hà Nội, chị có nói năng về mấy lãnh đạo ngoài ấy coi cách nào giúp dân chúng ? Nắng xứ này đang cháy da, nước sông thì mặn đắng luôn, dân còn muốn sống không nỗi, huống chi cái con vi-rút gì đó…". Nhiều bà con xã Lương Quới của Giồng Trôm, kể.

Hiện tại thì đồng ruộng ở miền Tây cháy khô, người dân nhiều nơi phải đi đổi nước ngọt về tiêu dùng. "Đổi nước ngọt" ở đây không phải là ‘đổi chác’, mà là từ địa phương chỉ việc mua bán nước sông chưa bị nhiễm mặn.

Hiện tại thì đồng ruộng ở miền Tây cháy khô, người dân nhiều nơi phải đi đổi nước ngọt về tiêu dùng.

Nước cạn sẽ còn tiếp diễn vài tháng trước mùa mưa, nguồn thu của người đồng bằng sẽ héo hon hơn. Chi tiêu thế nào cũng phải tính toán, bởi riêng tiền mua nước sinh hoạt thôi đã chiếm phần lớn thu nhập của gia đình. Thiếu nước còn ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh kế dài lâu chứ không chỉ chuyện hiển hiện trước mắt.

"Ai giúp cho miền Tây có được mùa nước nổi như trước, giúp cho dân Bến Tre tụi tui trở lại như ngày trước nước ngọt ở mương rạch có thể bị phèn, nhưng đó là nước ngọt dễ dàng lóng phèn để xài… Nếu sắp tới có đi bầu, tụi tui chắc chắn sẽ bỏ lá phiếu cho người đó. Thiệt luôn !" - nhiều người dân ở xã Bình Hòa, huyện Giồng Trôm, gần bên nhà ông Hai Nghĩa, tức ông Trương Vĩnh Trọng, cựu phó thủ tướng, đã tuyên bố chắc nịch như vậy.

Hiền Lương

Nguồn : VNTB, 03/03/2020

*****************

Nam Trung Bộ gồng mình ứng phó hạn mặn đến sớm

Nhiệt Băng, Lao Động, 03/03/2020

Dù chưa phải cao điểm mùa khô hạn, nhưng nhiều vùng sản xuất nông nghiệp ở Nam Trung Bộ như Ninh Thuận, Phú Yên, Khánh Hòa lại bị thiếu nước. Trong khi đó cơ quan khí tượng dự báo tình trạng khô hạn và xâm nhập mặn sẽ tiếp tục diễn ra. Các địa phương phải đồng loạt lên phương án điều tiết, tiết kiệm nguồn nước vụ tới. 

Các tỉnh Nam Trung Bộ phải đồng loạt lên phương án điều tiết, tiết kiệm nguồn nước vụ tới. Ảnh : Nhiệt Băng

Hạn, mặn đến sớm

Anh Bùi Văn Thiện (xã Diên An, huyện Diên Khánh, Khánh Hòa) cho biết, năm nay lượng nước từ hồ chứa chảy về đồng ruộng ở địa phương sụt giảm so với năm ngoái. Hiện 10.000m2 lúa của anh Thiện đang giai đoạn đơm bông, khoảng 1 tháng nữa là thu hoạch. Nếu không cung ứng đủ nước, tình trạng hạt "lép" nhiều là có thể xảy ra. "Từ đầu năm đến nay không có mưa nên khả năng hụt nước phục vụ người dân sản xuất nông nghiệp có nguy cơ xảy ra trong vụ tới" - anh Thiện đánh giá. 

Theo Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Khánh Hòa, nếu thời tiết không có mưa bổ sung, sau khi kết thúc vụ Đông Xuân 2019-2020, chỉ có 6 hồ chứa đủ nước cấp cho sinh hoạt, công nghiệp và tưới cho vụ Hè Thu 2020 như hồ Hoa Sơn, Tà Rục, Suối Hành, Tiên Du, Đồng Bò, Suối Sim. Riêng các hồ còn lại với mực nước thấp chỉ ưu tiên nguồn nước để phục vụ cấp nước sinh hoạt cho người dân, chăn nuôi gia súc và tưới cho cây trồng có giá trị kinh tế cao.

Dự kiến, nếu tình hình hạn hán, thiếu nước xảy ra vụ Hè Thu sẽ dự kiến khoanh vùng không sản xuất khoảng 10.000 ha (trong đó diện tích do Công ty trách nhiệm hữu hạn MTV Khai thác công trình Thủy lợi Khánh Hòa) đảm nhiệm tưới, hồ chứa giảm 5.770 ha, các trạm bơm, đập dâng giảm 2.830 ha ; diện tích các địa phương đảm nhiệm tưới khoảng 1.400 ha).

Cụ thể, các hồ không cấp nước sản xuất để ưu tiên cấp nước cho sinh hoạt : Hồ Suối Luồng, Hồ Suối Lớn, Hồ Suối Dầu, Hồ Cam Ranh, Hồ Cây Sung, Hồ Láng Nhớt, Hồ Suối Trầu. Các hồ chỉ đảm bảo một phần diện tích (Hồ Đá Bàn chỉ đủ tưới cho 1.950 ha/4.146 ha (giảm 2.196 ha) ; hồ Am Chúa chỉ đủ tưới cho 150 ha/356 ha, giảm 206 ha). Riêng hồ Bà Bác được hồ Hoa Sơn tưới hỗ trợ nên đủ tưới 30 ha vụ Hè Thu, hồ Đá Đen không sản xuất vụ Hè Thu và hồ Cây Bứa chỉ tưới hỗ trợ hồ Hoa Sơn.

Theo Dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung Bộ, trong thời gian tới lượng dòng chảy ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm cùng kỳ, kết hợp nắng nóng đến sớm và kéo dài, nên tỉnh Khánh Hòa có khả năng xảy ra tình trạng thiếu nước, khô hạn và xâm nhập mặn ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh.

Không điều tiết nước đối với các diện tích gieo ngoài kế hoạch

Tại Phú Yên, các nhà máy đường trên địa bàn đã vào niên vụ sản xuất 2019-2020. Tuy nhiên, theo báo cáo của Ban điều hành chương trình mía đường tỉnh và kế hoạch sản xuất của các nhà máy đường thì sản lượng nguyên liệu mía trên địa bàn tỉnh vụ này không đáp ứng công suất ép của các nhà máy do ảnh hưởng của nắng hạn kéo dài, mía chết. Nhiều người dân chuyển sang trồng các loại cây khác như sen, lạc, mì...

Tại Ninh Thuận, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh cho biết, vụ Đông Xuân năm 2020 đã kết thúc gieo trồng nhưng hiện tại các hồ trong tỉnh và hồ Đơn Dương thấp hơn trung bình nhiều năm nên việc cấp nước cho vụ này gặp nhiều khó khăn, vùng nước tưới cuối kênh bấp bênh.

"Các hộ dân chuyển đổi những vùng đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng cạn, sử dụng ít nước, tăng cường áp dụng các mô hình tưới tiết kiệm nhằm hạn chế thấp nhất hạn hán có thể xảy ra" - một lãnh đạo Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận cho hay.

Theo Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận, cơ quan này đang triển khai nhiều giải pháp chống hạn, tiết kiệm nước đến các địa phương, như kiên quyết không điều tiết nước đối với các diện tích gieo ngoài kế hoạch và các vùng không chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo kế hoạch... "Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh cũng phối hợp với các địa phương nạo vét, khơi thông dòng chảy các suối còn nước ; đấu nối các công trình cấp nước tập trung ; dự phòng thêm một số máy bơm để tăng công suất các trạm, các hồ dưới mực nước chết"... - một lãnh đạo Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Ninh Thuận cho hay. 

Ứng phó với tình hình hạn hán diễn biến phức tạp, UBND tỉnh Khánh Hòa ra chỉ thị yêu cầu chính quyền các huyện, thị xã, thành phố căn cứ tình hình nguồn nước, khả năng đảm bảo cấp nước, tiến hành điều chỉnh mùa vụ, cơ cấu cây trồng phù hợp (chuyển đổi từ trồng lúa ở vùng thường xuyên bị hạn hán, thiếu nước sang cây trồng cạn), đồng thời rà soát, điều chỉnh kế hoạch sản xuất vụ Đông Xuân, chuyển đổi sản xuất nếu nguồn nước không đảm bảo cung cấp trong suốt thời gian sản xuất. Chính quyền các huyện, thị xã, thành phố triển khai các biện pháp cần thiết để có thể lấy nước chủ động, không phụ thuộc vào việc xả nước của hồ thủy lợi, thủy điện (nạo vét cửa lấy nước các trạm bơm, cống, kênh mương, lắp đặt và vận hành trạm bơm dã chiến...), tích trữ nước trong các hồ, ao, vùng trũng thấp, kênh rạch... để sử dụng trong thời kỳ cao điểm hạn hán, xâm nhập mặn và đào ao, giếng, đắp đập tạm để trữ nước ngọt và ngăn mặn.

UBND tỉnh Khánh Hòa cũng yêu cầu các địa phương đẩy nhanh tiến độ thi công, sớm đưa vào khai thác các công trình thủy lợi, cấp nước sinh hoạt, nhất là ở các vùng có nguy cơ cao xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn.

Sở Nông nghiệp và phát triển Nông thôn tỉnh Khánh Hòa cho biết, đang tổ chức rà soát, đánh giá thực trạng các công trình thủy lợi, cấp nước sinh hoạt ; xây dựng bản đồ trực tuyến cảnh báo nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, giải pháp đảm bảo nguồn nước cho sản xuất, cấp nước sinh hoạt phù hợp với từng vùng để phục vụ xây dựng kế hoạch cấp nước, hạn chế thiệt hại do hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn gây ra...

Nhiệt Băng

Nguồn : Lao Động, 03/03/2020

********************

Việt Nam : 17 triệu dân "khốn cùng" - Bộ Chính trị chỉ lo ra nghị quyết

Thu Thủy, Thoibao.de, 03/03/2020

Nước ngọt… mặn như nước mắt : Người dân miền sông nước Tây Nam Bộ phải đi xa mua nước ngọt với mức giá hoảng hồn, có nơi đến 150.000-200.000 đồng/m3, mức giá cao gấp hàng chục lần so với giá nước sinh hoạt ở đô thị. Tháng 3 hạn mặn tại Nam Bộ đạt đỉnh, miền Tây thiếu nước ngọt trầm trọng.

Đó là chuyện đang xảy ra ở một vùng sông nước mênh mông bao đời nay : Đồng bằng sông Cửu Long. Bạn đang ở thành thị, nước máy xả ào ào, đã bao giờ bạn trải qua tình cảnh "quý từng ca nước" ? Và liệu bạn sẽ "vô can" hay không ?

Người dân miền Tây Nam Bộ phải đi xa mua nước ngọt với mức giá đến 150.000-200.000 đồng/m3, cao gấp hàng chục lần so với giá nước sinh hoạt ở đô thị

Tuần rồi, chính quyền tỉnh Cà Mau kêu gọi các chuyên gia giúp tìm đường thoát : Thiếu nước tưới, nông dân phải bỏ hoang 18.000 héc ta đất trồng lúa. 42.000 héc ta rừng đang khô héo.

Số điểm sụt, lún đã vượt quá mức 1.000 trong đó có nhiều tỉnh lộ, đường liên huyện, liên xã,… tổng chiều dài các đoạn đường có bề mặt đột nhiên sụt, lún là 21,6 cây số. Không chỉ có đường, nhiều đoạn kênh, rạch, đê ngăn nước mặn cũng bị sụt, lún, biến dạng.

Ngoài ra, hiện có 20.500 gia đình thiếu nước ăn uống, tắm giặt… Đặc biệt đáng ngại khi thiệt hại chưa ngừng ở đó mà sẽ tăng nhanh và cao hơn khi hạn hán càng ngày càng nghiêm trọng !

Tình trạng vừa kể không chỉ xảy ra ở Cà Mau mà là thực trạng chung của đồng bằng sông Cửu Long (Đồng bằng sông Cửu Long).

Gần đây, cứ tới mùa khô, mực nước của hệ thống sông, rạch ở Đồng bằng sông Cửu Long tụt xuống, nước mặn từ biển lại tràn vào thế chỗ nhưng năm nay, phạm vi xâm nhập của nước mặn vào khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã vượt qua mức 100 cây số !

Tổng cục Thủy lợi của Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Nghiệp loan báo, mùa khô năm nay, nước mặn xâm nhập Đồng bằng sông Cửu Long xảy ra sớm hơn, sâu hơn, hậu quả nghiêm trọng hơn mùa khô năm 2015-2016 (vốn được cho là chưa từng có).

Thậm chí mọi thứ có thể sẽ tồi tệ hơn nữa do diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu toàn cầu và thượng lưu sông Mekong bị chặn để khai thác thủy điện ! Nhìn một cách tổng quát, tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long - nơi cư trú của khoảng 17 triệu người - càng ngày càng ảm đạm.

Khu vực có diện tích khoảng 40.500 cây số vuông từng nổi tiếng vì sự phong phú của đủ loại sản vật tự nhiên, từng là vựa lúa cung cấp tới 90% lượng gạo xuất cảng, 60% lượng thủy sản xuất cảng, giữa thập niên 2010 còn đạt tốc độ tăng trưởng 7,8%, vượt xa tốc độ tăng trưởng chung của Việt Nam (6,8%) đang tuột từ từ xuống đáy vì cơ hội sinh tồn, phát triển giảm dần.

Bởi càng ngày càng khó sống, càng ngày càng nhiều cư dân Đồng bằng sông Cửu Long bỏ xứ tha hương. Từ giữa thập niên 2010, tỉ lệ tăng dân số cơ học (mức chênh lệch giữa xuất cư và nhập cư) của Đồng bằng sông Cửu Long luôn luôn là số âm.

Một số chuyên gia ước đoán, trong mười năm từ 2008 đến 2018, có khoảng 1,7 triệu cư dân Đồng bằng sông Cửu Long ly hương.

Nói cách khác, môi trường sống biến đổi theo hướng khắc nghiệt hơn, cơ hội thoát khỏi nghèo đói càng ngày càng nhỏ hơn là lý do chính khiến mỗi năm, Đồng bằng sông Cửu Long mất khoảng 24.000 dân và con số này càng ngày càng tăng.

Đáng ngạc nhiên là tác động của biến đổi khí hậu, của việc khai thác thượng nguồn sông Mekong làm thủy điện đến tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long đã được cảnh báo từ đầu thập niên 2010 và được minh họa rõ ràng hơn qua đợt hạn hán chưa từng thấy vào mùa khô 2015 - 2016 ở Đồng bằng sông Cửu Long nhưng hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam chỉ ban hành… nghị quyết !

Hình ảnh ở Gò Công - nơi trước đây là một dòng sông thì nay nước trơ cạn đáy

"Bây giờ Trung Quốc xả đập, nếu nước tới được Đồng bằng sông Cửu Long cũng phải mất 3 tuần sau, lúc đó lúa đang thiếu nước ở đây cũng chết hết rồi", phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (Trường đại học Cần Thơ) nhận định.

Tại một cuộc họp trong khuôn khổ Hội nghị bộ trưởng ngoại giao Mekong - Lan Thương lần thứ 5 mới đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị thông báo về việc xả đập thủy điện như nêu trên để giúp các nước lưu vực sông Mekong đối phó khô hạn đang diễn ra khốc liệt. "Trung Quốc đã vượt qua khó khăn của mình và tăng dòng chảy của sông Lan Thương (đoạn sông Mekong tại Trung Quốc) để giúp các nước thuộc lưu vực sông Mekong đối phó với khô hạn. Chúng tôi cũng đồng ý nâng cao hợp tác trong khuôn khổ LMC nhằm đảm bảo việc sử dụng nguồn nước hợp lý và bền vững", ông Vương nói.

iên quan thông tin Trung Quốc tuyên bố xả đập thủy điện trên sông Mekong, Phó Giáo sư Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (Trường đại học Cần Thơ), cho rằng nước xả từ đập này sẽ không tới được Đồng bằng sông Cửu Long.

Theo ông Tuấn, năm 2016 Trung Quốc từng xả đập với lưu lượng 2.100m3/giây nước còn không tới được Đồng bằng sông Cửu Long, trong khi lần này mới ở mức 850m3/giây thì sẽ không tới được, chưa nói tới việc các nước thượng nguồn khác như Thái Lan, Lào… cũng lấy nước.

"Vấn đề là mùa khô đã đi gần hết mùa. Xả đầu mùa thì khác. Đó là chưa nói tới bây giờ Trung Quốc xả đập, nếu nước tới được Đồng bằng sông Cửu Long cũng phải mất 3 tuần sau, lúc đó thì lúa đang thiếu nước ở đây cũng chết hết rồi", ông Tuấn nhận định.

Hình ảnh các con đập thủy điện chi chít dọc sông Mê kong, hầu hết do Trung quốc xây dựng

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho biết mưa ít là lý do chính gây khô hạn và Trung Quốc cũng đang chịu thiệt hại từ điều này.

Trung Quốc cũng cho biết sẽ cân nhắc việc chia sẻ thông tin thủy văn để hỗ trợ thêm trong tương lai.

Một báo cáo mới do Fitch Solutions Macro Research thực hiện đã dự đoán việc xây đập thủy điện trên sông Mekong sẽ làm thay đổi các hoạt động kinh tế của 5 quốc gia thuộc lưu vực sông và cho rằng việc xây đập sẽ gây thiệt hại nặng nề cho hoạt động khai thác thủy sản và trồng trọt, buộc các quốc gia phải nhập khẩu lương thực.

Trung Quốc đã hoàn tất 11 con đập dòng chính trên sông Lancang-Mekong thượng nguồn.

Lào đã hoàn tất 2 con đập dòng chính Xayaburi và Don Sahong.

Dự án Luang Prabang 1.410 MW lớn nhất dự kiến khởi công sớm vào tháng 4/2020 sẽ là con đập thứ 3 trong chuỗi 9 con đập dòng chính của Lào và điều rất nghịch lý là do PetroVietnam Power Co. làm chủ đầu tư và con đập Luang Prabang sau khi hoàn thành sẽ tiếp tục đẩy tình trạng của Đồng bằng sông Cửu Long vào tình thế tuyệt vọng hơn.

Tình hình khô hạn trong nhiều năm trở lại đây đang tàn phá ngành nông nghiệp của Lào, Thái Lan, Campuchia, Myanmar và Việt Nam. Giới quan sát cho rằng 11 con đập của Trung Quốc tại thượng nguồn sông Mekong cũng như biến đổi khí hậu là nguyên nhân chính giết chết hệ sinh thái của đồng bằng sông Cửu long.

Một cánh đồng lúa ở huyện Long Phú, Sóc Trăng bị chết do thiếu nước - Theo Tổng cục Thủy lợi, hiện đã có khoảng 29.700ha lúa bị thiệt hại do hạn mặn.

Nghị quyết 120/NQ-CP được công bố hồi cuối năm 2017 nhằm giúp Đồng bằng sông Cửu Long "phát triển bền vững", giúp khu vực này "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu…" - chỉ là một họa phẩm trên giấy. Đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục được sử dụng như một thứ công cụ để cho hệ thống công quyền có thể đạt các chỉ tiêu tăng trưởng do hệ thống chính trị đề ra.

Vì chỉ khai thác và đầu tư theo kiểu nhỏ giọt, Đồng bằng sông Cửu Long trở thành khu vực thiếu thốn đủ thứ, từ hạ tầng giao thông đến cơ hội giáo dục, chăm sóc y tế…

Mức thu nhập trung bình tính theo đầu người/năm ở Đồng bằng sông Cửu Long chỉ dao động trong khoảng từ 80% đến 85% so với mức thu nhập trung bình tính theo đầu người/năm của Việt Nam.

Theo một thống kê được công bố hồi cuối năm 2017, trong năm năm từ 2010 đến 2015, Việt Nam đã chi 850 tỉ để thực hiện chương trình "xây dựng nông thôn mới".
Đến cuối năm 2015, Quốc hội Việt Nam "nhất trí", từ 2016 đến 2020 sẽ chi thêm 193 ngàn tỉ đồng nữa để… tiếp tục thực hiện chương trình "xây dựng nông thôn mới" !

Chương trình "xây dựng nông thôn mới" đã dựng lên vô số cổng chào, bưu điện trung tâm, chợ,… ở vài ngàn xã. Dù chính quyền của 53/63 tỉnh, thành phố thi nhau kêu gọi đầu tư, xây dựng đủ thứ hạng mục "vô nghĩa" theo "tiêu chuẩn nông thôn mới", cuối 2017 vẫn còn 15.277 tỉ đồng chưa thể thanh toán nhưng tiền giúp Đồng bằng sông Cửu Long "phát triển bền vững" thì không !
Đồng bằng sông Cửu Long có thể "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu" khi bề mặt sụt, lún, nước biển dâng, hạn hán… nhưng không thể chủ động khi thượng nguồn Mekong bị các công trình thủy điện chặn nguồn nước chảy xuống hạ lưu.

Đây là bản đồ ngập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long - Giữa tháng 2, nước biển xâm nhập vào các con sông lớn ở miền Tây 50-90 km, sâu hơn năm 2016 từ 2 đến 11 km

Từ những trường hợp như Hà Lan, Israel,… các chuyên gia khẳng định là cần nghiên cứu kỹ để xác định giải pháp phù hợp. Chẳng hạn muốn hóa giải tác hại của sụt, lún bề mặt thì phải cấp đủ nước, ngưng khai thác nước ngầm, thay đổi cả tư duy lẫn cách thức qui hoạch trong nhiều lĩnh vực…

Vấn đề nan giải nhất không nằm ở những biến đổi trong tự nhiên mà nằm trong đầu từng thành viên… Bộ Chính trị, thành viên chính phủ, chính quyền các địa phương.
Làm sao có thể giúp Đồng bằng sông Cửu Long "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu" khi tất cả mọi thứ vẫn chỉ phụ thuộc vào những cá nhân có thẩm quyền lựa chọn - phê duyệt giải pháp nhưng chỉ biết "kinh tế chính trị Mác - Lenin", thạo "Xây dựng đảng" và thuộc "Lịch sử đảng" ?…

Trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, ông Bùi Trinh - một chuyên gia kinh tế - vừa mới cảnh báo : "Đồng bằng sông Cửu Long ốm thì cả nước cũng yếu" kèm theo khá nhiều dẫn chứng.

Giữa lúc Đồng bằng sông Cửu Long đang trải qua giai đoạn "nước sôi, lửa bỏng" nhưng dường như hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam chỉ bận tâm đến chuyện làm sao để Covid-19 không ảnh hưởng đến khả năng đạt "chỉ tiêu tăng trưởng" đã được đề ra cho năm nay. Ông Trinh lưu ý, môi trường ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế, nếu chỉ lao vào tăng trưởng GDP sẽ có những hậu quả nghiêm trọng về môi trường từ đó ảnh hưởng ngược lại đến niềm say mê GDP.
Bấy lâu nay, những phân tích, cảnh báo của ông Bùi Trinh không phải là ít và dù hết sức rõ

Hồ chứa nước ngọt Kênh Lấp tại Ba Tri, Bến Tre với tổng vốn đầu tư 85 tỷ đồng sau 6 tháng đưa vào sử dụng cũng bị nhiễm mặn

Việt Nam với người đứng đầu Đảng và Nhà nước là ông Nguyễn Phú Trọng đã rất già nua và lạc hậu, cộng thêm chuyên nghành ông được học càng tệ hơn với môn xây dựng đảng từ trước khi Liên Xô sụp đổ. Chính điều đó đã gây hậu quả nặng nề thêm cho người dân Việt Nam vì Đảng chỉ chăm lo cho bộ máy đàn áp chuyên chính của mình mà quên đi hàng triệu người dân Việt Nam đang ngày đêm sống trong lầm than, đối diện thiên tai, dịch bệnh.

Thứ Đảng ngoại lai đang tồn tại tại ở Hà Nội, giờ chỉ có thể "thay" và không còn "sửa" được nữa.

Thu Thủy (Thành phố Hồ Chí Minh)

Nguồn : Thoibao.de, 03/03/2020

Tuần rồi, chính quyền tỉnh Cà Mau kêu gọi các chuyên gia giúp tìm đường thoát : Thiếu nước tưới, nông dân phải bỏ hoang 18.000 héc ta đất trồng lúa. 42.000 héc ta rừng đang khô héo. Số điểm sụt, lún đã vượt quá mức 1.000 trong đó có nhiều tỉnh lộ, đường liên huyện, liên xã,… tổng chiều dài các đoạn đường có bề mặt đột nhiên sụt, lún là 21,6 cây số. Không chỉ có đường, nhiều đoạn kênh, rạch, đê ngăn nước mặn cũng bị sụt, lún, biến dạng. Ngoài ra, hiện có 20.500 gia đình thiếu nước ăn uống, tắm giặt… Đặc biệt đáng ngại khi thiệt hại chưa ngừng ở đó mà sẽ tăng nhanh và cao hơn khi hạn hán càng ngày càng nghiêm trọng (1) !

Những cánh đồng lúa khô hạn ở Sóc Trăng, 2016.

Tình trạng vừa kể không chỉ xảy ra ở Cà Mau mà là thực trạng chung của Đồng bằng sông Cửu Long (Đồng bằng sông Cửu Long). Gần đây, cứ tới mùa khô, mực nước của hệ thống sông, rạch ở Đồng bằng sông Cửu Long tụt xuống, nước mặn từ biển lại tràn vào thế chỗ nhưng năm nay, phạm vi xâm nhập của nước mặn vào khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã vượt qua mức 100 cây số ! Tổng cục Thủy lợi của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn loan báo, mùa khô năm nay, nước mặn xâm nhập Đồng bằng sông Cửu Long xảy ra sớm hơn, sâu hơn, hậu quả nghiêm trọng hơn mùa khô năm 2015/2016 (vốn đã được cho là chưa từng có). Thậm chí mọi thứ có thể sẽ tồi tệ hơn nữa do diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu toàn cầu và thượng lưu sông Mekong bị chặn để khai thác thủy điện !

***

Nhìn một cách tổng quát, tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long - nơi cư trú của khoảng 17 triệu người – càng ngày càng ảm đạm. Khu vực có diện tích khoảng 40.500 cây số vuông từng nổi tiếng vì sự phong phú của đủ loại sản vật tự nhiên, từng là vựa lúa cung cấp tới 90% lượng gạo xuất cảng, 60% lượng thủy sản xuất cảng, giữa thập niên 2010 còn đạt tốc độ tăng trưởng 7,8%, vượt xa tốc độ tăng trưởng chung của Việt Nam (6,8%) đang tuột từ từ xuống đáy vì cơ hội sinh tồn, phát triển giảm dần. Bởi càng ngày càng khó sống, càng ngày càng nhiều cư dân Đồng bằng sông Cửu Long bỏ xứ tha hương. Từ giữa thập niên 2010, tỉ lệ tăng dân số cơ học (mức chênh lệch giữa xuất cư và nhập cư) của Đồng bằng sông Cửu Long luôn luôn là âm.

Một số chuyên gia ước đoán, trong mười năm từ 2008 đến 2018, có khoảng 1,7 triệu cư dân Đồng bằng sông Cửu Long ly hương. Nói cách khác, môi trường sống biến đổi theo hướng khắc nghiệt hơn, cơ hội thoát khỏi nghèo đói càng ngày càng nhỏ hơn là lý do chính khiến mỗi năm, Đồng bằng sông Cửu Long mất khoảng 24.000 dân và con số này càng ngày càng tăng (2). Đáng ngạc nhiên là tác động của biến đổi khí hậu, của việc khai thác thượng nguồn sông Mekong làm thủy điện đến tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long đã được cảnh báo từ đầu thập niên 2010 (3) và được minh họa rõ ràng hơn qua đợt hạn hán chưa từng thấy vào mùa khô 2015 – 2016 ở Đồng bằng sông Cửu Long nhưng hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam chỉ ban hành… nghị quyết !

Nghị quyết 120/NQ-CP được công bố hồi cuối năm 2017 nhằm giúp Đồng bằng sông Cửu Long "phát triển bền vững", giúp khu vực này "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu" giống như một họa phẩm trên giấy, Đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục được sử dụng như một thứ công cụ giúp hệ thống công quyền có thể đạt các chỉ tiêu tăng trưởng do hệ thống chính trị đề ra. Vì chỉ khai thác và đầu tư theo kiểu nhỏ giọt, Đồng bằng sông Cửu Long trở thành khu vực thiếu thốn đủ thứ, từ hạ tầng giao thông đến cơ hội giáo dục, chăm sóc y tế... Mức thu nhập trung bình tính theo đầu người/năm ở Đồng bằng sông Cửu Long chỉ dao động trong khoảng từ 80% đến 85% so với mức thu nhập trung bình tính theo đầu người/năm của Việt Nam.

Theo một thống kê được công bố hồi cuối năm 2017, trong năm năm từ 2010 đến 2015, Việt Nam đã chi 850 tỉ để thực hiện chương trình "xây dựng nông thôn mới". Đến cuối năm 2015, Quốc hội Việt Nam "nhất trí", từ 2016 đến 2020 sẽ chi thêm 193 ngàn tỉ đồng nữa để… tiếp tục thực hiện chương trình "xây dựng nông thôn mới" ! Chương trình "xây dựng nông thôn mới" đã dựng lên vô số cổng chào, bưu điện trung tâm, chợ,… ở vài ngàn xã. Dù chính quyền của 53/63 tỉnh, thành phố thi nhau kêu gọi đầu tư, xây dựng đủ thứ "trời ơi, đất hỡi" theo "tiêu chuẩn nông thôn mới", cuối 2017 vẫn còn 15.277 tỉ đồng chưa thể thanh toán nhưng tiền giúp Đồng bằng sông Cửu Long "phát triển bền vững" thì không !

Đồng bằng sông Cửu Long có thể "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu" khi bề mặt sụt, lún, nước biển dâng, hạn hán, không thể chủ động khi thượng nguồn Mekong bị các công trình thủy điện chặn nguồn nước chảy xuống hạ lưu ? Từ những trường hợp như Hà Lan, Israel,… các chuyên gia khẳng định là có nếu nghiên cứu kỹ lưỡng, suy tính cẩn thận để xác định giải pháp phù hợp. Chẳng hạn muốn hóa giải tác hại của sụt, lún bề mặt thì phải cấp đủ nước, ngưng khai thác nước ngầm, thay đổi cả tư duy lẫn cách thức qui hoạch trong nhiều lĩnh vực (4),…

Vấn đề nan giải nhất không nằm ở những biến đổi trong tự nhiên mà nằm trong đầu từng thành viên… Bộ Chính trị, thành viên chính phủ, chính quyền các địa phương. Làm sao có thể "phát triển bền vững" khi viễn kiến của những cá nhân có thẩm quyền quyết định chỉ chạm đến thời điểm… cuối nhiệm kỳ và vì vậy chỉ chọn những giải pháp có lợi nhất cho chính cá nhân mình ? Làm sao có thể giúp Đồng bằng sông Cửu Long "thích ứng với các tác động của biến đổi khi hậu" khi tất cả mọi thứ vẫn chỉ phụ thuộc vào những cá nhân có thẩm quyền lựa chọn – phê duyệt giải pháp nhưng chỉ biết "kinh tế chính trị Mác – Lenin", thạo "Xây dựng đảng" và thuộc "Lịch sử đảng" ?…

Trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, ông Bùi Trinh – một chuyên gia kinh tế - vừa mới cảnh báo : "Đồng bằng sông Cửu Long ốm thì cả nước cũng yếu" (5) kèm theo khá nhiều dẫn chứng. Giữa lúc Đồng bằng sông Cửu Long đang trải qua giai đoạn "nước sôi, lửa bỏng" nhưng dường như hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam chỉ bận tâm đến chuyện làm sao để Covid-19 không ảnh hưởng đến khả năng đạt "chỉ tiêu tăng trưởng" đã được đề ra cho năm nay, nên ông Trinh mới lưu ý, môi trường ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế, nếu chỉ lao vào tăng trưởng GDP sẽ có những hậu quả nghiêm trọng về môi trường từ đó ảnh hưởng ngược lại đến niềm say mê GDP.

Tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, tương lai của Việt Nam nói chung khiến người ta mong các viên chức hữu trách sẽ tỉnh ra, ngộ được đâu là chính, đâu là phụ, ở vị trí lãnh đạo quốc gia, dân tộc nên xem cái gì là ưu tiên hàng đầu nhưng trước giờ, những phân tích, cảnh báo như phân tích, cảnh báo của ông Bùi Trinh không phải là ít và dù hết sức rõ ràng, những phân tích, cảnh báo ấy vẫn chỉ như những cơn gió thổi qua một căn nhà trống ! Thành ra mong thì cứ mong, còn… thở còn nên… hy vọng dẫu không chắc các thành viên Bộ Chính trị, lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo Quốc hội, thành viên chính phủ,… có khả năng hiểu được những điều vốn hết sức đơn giản đó !

Trân Văn

Nguồn : VOA, 27/02/2020

Chú thích

(1) https://tuoitre.vn/ca-mau-moi-cac-nha-khoa-hoc-giup-khac-phuc-thiet-hai-do-han-man/20200220125518483.htm

(2) https://tuoitre.vn/dan-dbscl-dan-bo-xu-do-bien-doi-khi-hau/20180110085014275.htm

(3) https://vnexpress.net/khoa-hoc/mat-40-dong-bang-cuu-long-neu-nuoc-bien-dang-mot-met/2225111.html

(4) https://baocantho.com.vn/-megastory-nhin-ve-tuong-lai-dong-bang-song-cuu-long-a114618.html

(5) https://www.thesaigontimes.vn/td/300337/dong-bang-song-cuu-long-om-thi-ca-nuoc-cung-yeu-.html

Việt Nam hướng ngành tiện ích sang tư nhân (VOA, 15/02/2020)

Năm ngoái, các công ty như Coca Cola và Tetra Pak, một công ty chế biến và đóng gói thực phẩm quốc tế, đã hợp tác với thành phố lớn nhất của Việt Nam trong dự án giảm mức rác thải. Dự án của họ bao gồm việc đặt các thùng rác tái chế quanh Thành phố Hồ Chí Minh và đầu tư vào hệ thống quản lý chất thải.

Rác thải ở Hà Nội chờ được thu dọn (Ảnh tư liệu này 13/1/2019)

Thu dọn rác cho tới nay vẫn là trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Dự án hợp tác này cho thấy Việt Nam đang ngày càng hướng tới các công ty tư nhân để đáp ứng nhu cầu phát triển quốc gia như thế nào.

Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi quan trọng từ một nước từng phải dựa vào hỗ trợ của nước ngoài để cải thiện giáo dục, chăm sóc sức khỏe và đáp ứng những nhu cầu công cộng khác sang thành một quốc gia có thu nhập trung bình.

Tuy nhiên, các chính phủ nước ngoài đang cắt giảm ngân sách viện trợ trên toàn cầu và Việt Nam không còn hội đủ các tiêu chuẩn nhận nhiều viện trợ nữa, vì vậy nước này đang thử một cách tiếp cận mới để phát triển.

Nó phù hợp với chiến lược tiếp thị thu hút vốn đầu tư.

Điều đó có nghĩa là sẽ có thêm nhiều công ty tư nhân tham gia vào các hoạt động vốn vẫn do chính phủ thực hiện, với mục đích đạt được các mục tiêu phát triển của Việt Nam.

Ông Nirukt Sapru, giám đốc điều hành đặc trách Việt Nam, Đông Nam Á và Nam Á của Ngân hàng Standard Chartered nhận định : "Một loạt các cải cách thị trường đang diễn ra đã đưa Việt Nam lên vị thế dẫn đầu thị trường ở Đông Nam Á".

Ông nói thêm rằng tại Việt Nam, các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc mang đến "cơ hội cho các nhà đầu tư khu vực tư nhân muốn đầu tư với những tác động và cải thiện cuộc sống cho hàng triệu người trong thập kỷ tới".

Cấp nước là một ví dụ. Sự thay đổi trong cách tiếp cận có nghĩa là các quan chức đang thảo luận về việc cung cấp nước sạch không chỉ là quyền hay mục tiêu phát triển, mà còn là một khoản đầu tư có khả năng sinh lợi. Cách tiếp cận hỗn hợp này có thể được nhìn thấy trên khắp Việt Nam : Các công ty năng lượng gió đang đóng một phần vai trò trong chương trình nghị sự an ninh năng lượng quốc gia ; xây dựng các tuyến đường thu phí mà cả chính phủ và các công ty thu phí ; và đặt cáp internet như một phần trong nỗ lực kết nối toàn cầu.

Ngân hàng Standard Chartered ước tính những mục tiêu này và các mục tiêu khác tại Việt Nam cung cấp cho các công ty cơ hội đầu tư 45,8 tỷ đô la.

Việt Nam đang xem xét đến lãnh vực công tư hợp doanh, cho phép các công ty tham gia vào những gì thường là dịch vụ công cộng, có thể là trong một thời gian hạn chế. Ví dụ, chính quyền thành phố có thể cho phép một công ty tư nhân xây dựng cho họ một bệnh viện, điều hành bệnh viện đó cho đến khi thu hồi vốn đầu tư và chuyển giao bệnh viện cho thành phố. Việt Nam phải tạo được sự cân bằng, làm cho mối quan hệ công tư đó sinh lời cho các công ty, mà không có sự dính líu của chính phủ với những khối nợ quá lớn, theo các chuyên gia tư vấn của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) Sanjay Grover và Donald Lambert.

Các chuyên gia này viết trong một phân tích của ADB : "Nếu quá hào phóng, chính phủ có thể phải chịu các khoản nợ tiềm tàng hàng triệu đô la. Nếu quá bảo thủ, đầu tư sẽ quay lưng lại".

Tuy nhiên, tư nhân hóa một phần không phải không có nhược điểm của nó. Năm ngoái, những người lái xe ở Việt Nam đã phản đối việc trả phí đường bộ một phần cho các nhà đầu tư tư nhân vì họ cảm thấy mức phí cao một cách bất công.

Ở những nơi khác trong khu vực, Malaysia đã gặp rất nhiều khó khăn khi áp dụng thu phí làm sạch bể phốt trong quá trình tư hữu hóa, do cư dân đã quen với việc đó là một dịch vụ công cộng, đã được chi trả bởi tiền thuế. Công dân trên toàn cầu thường phản đối khi chính phủ bán những tài sản mà họ nghĩ nên được giữ vì lợi ích công cộng, từ việc bán sân bay ở Pháp đến việc bán công ty dầu mỏ ở Mexico.

Tuy nhiên, một nhà tài trợ lớn, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), cho rằng Việt Nam nên hướng tới việc để cho khu vực tư nhân tham gia nhiều hơn. Trong những năm gần đây, USAID đã thúc giục các công ty Hoa Kỳ tham gia các dự án phát triển của Việt Nam, chẳng hạn như các dự án năng lượng và thành phố thông minh.

"USAID cung cấp hỗ trợ phát triển cho cải cách định hướng thị trường và tạo thuận lợi thương mại, bao gồm triển khai chương trình tái tạo mô hình công tư hợp doanh tại Việt Nam", Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink cho biết hồi năm ngoái.

************************

Hoa Kỳ hỗ trợ Việt Nam quản lý nghề cá và khả năng thực thi pháp luật biển (VOA, 14/02/2020)

Chính phủ Hoa Kỳ cho biết đang hỗ trợ Việt Nam về quản lý nghề cá và khả năng thực thi pháp luật biển.

Hoa Kỳ hỗ trợ Việt Nam về quản lý nghề cá và khả năng thực thi pháp luật biển. Photo Facebook US Embassy Hanoi 14/02/2020.

"Hoa Kỳ hiện đang hợp tác cùng Việt Nam tăng cường quản lý nghề cá và nâng cao sự phối hợp liên ngành và trong khu vực", Đại sứ quán Hoa Kỳ loan báo hôm 14/02.

"Chúng tôi hỗ trợ tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia kỹ thuật, cung cấp trang thiết bị nâng cao khả năng thực thi pháp luật biển, và xây dựng các trung tâm đào tạo nhằm tăng cường năng lực của Việt Nam trong việc bảo vệ và duy trì bền vững các nguồn sinh vật biển", thông cáo trên Facebook của Đại sứ quán Hoa Kỳ viết.

Chính phủ Hoa Kỳ nhận định rằng ngành cá là một ngành kinh tế lớn của Việt Nam, tuy nhiên "việc khai thác quá mức, đánh bắt cá trái phép và suy thoái môi trường đã khiến trữ lượng thủy sản cạn kiệt, xuống dưới mức độ bền vững".

"Để đảm bảo nguồn sinh vật biển của Việt Nam và ngăn chặn đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không theo quy định (IUUF). Hoa Kỳ hiện đang hợp tác cùng Việt Nam tăng cường quản lý nghề cá và nâng cao sự phối hợp liên ngành và trong khu vực", thông cáo cho biết thêm.

Từ tháng 10/2017, Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã chính thức áp dụng "thẻ vàng" đối với hải sản Việt Nam, đồng thời cảnh báo có thể sẽ cấm nhập các mặt hàng hải sản từ Việt Nam nếu Hà Nội không "làm nhiều hơn" để giải quyết tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU).

********************

Nước mặn đã xâm nhập đến 13 tỉnh, thành Đồng bằng sông Cửu Long (RFA, 14/02/2020)

Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai tìm kiếm cứu nạn tại thành phố Cần Thơ cho biết hôm 14/2 là 13 tỉnh, thành ở Đồng bằng sông Cửu Long đã bị nước biển xâm nhập, sớm hơn một tháng so với đợt xâm nhập mặn lịch sử năm 2016.

Hàng chục ngàn hộ dân ở Đồng bằng sông Cửu Long đang gặp khó khăn do hạn mặn Courtesy of Congthuong.vn

Cụ thể, Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai tìm liếm cứu nạn thông báo độ mặn 3.5%0 đã lên đến rạch Cái Cui –điểm giáp ranh với tỉnh Hậu Giang, thuộc Phường Tân Phú, Quận Cái Răng, và đã xâm nhập vào các kênh rạch nội đồng ven sông Hậu.

Trước đó, Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam đã thông báo nguồn nước đổ về đồng bằng sông cửu long (Đồng bằng sông Cửu Long) mùa khô năm 2019-2020 sẽ thấp hơn so với những năm trước. Đồng thời, các đập thủy điện Trung Quốc xả thấp, nguồn nước về thấp do đó Viện dự báo mặn sẽ thâm nhập sâu tại Đồng bằng sông Cửu Long trong tháng 2/2020.

Để đối phó với tình hình trên, Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai tìm liếm cứu nạn Cần Thơ đề nghị các địa phương hướng dẫn người dân lấy nước sinh hoạt, sản xuất phù hợp để không ảnh hưởng đến đời sống.

Ông Nguyễn Ngọc Hè, Giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Cần Thơ cho biết dự báo đến ngày 16/2 xâm nhập mặn trên sông Hậu sẽ đạt mức cao.

Theo truyền thông trong nước loan tin, hiện hạn hán và xâm nhập mặn đang gây thiếu nước nghiêm trọng ở 13 tỉnh, thành Đồng bằng sông Cửu Long, khiến 3.600 héc ta lúa ở huyện Long Phú tỉnh Sóc Trăng có nguy cơ mất trắng ; 26 ngàn hộ dân ở tỉnh này cũng đang thiếu nước sạch sử dụng.

Tại Trà Vinh hơn 10.000 hecta lúa đông xuân thiếu nước tưới, khả năng mất trắng 50%. Tỉnh Bến Tre cũng đang bị nước mặn xâm nhập khiến hoạt động sản xuất và đời sống người dân bị ảnh hưởng nặng.

Được biết, hiện chỉ còn tỉnh Đồng Tháp chưa bị nước mặn xâm nhập.

Nguyên nhân được xác nhận là do đầu tháng 2 lượng nước sông Mekong về Đồng bằng sông Cửu Long thấp hơn trung bình nhiều năm, cộng với triều cường và gió mùa đông bắc làm cho độ mặn trên các sông Tây Nam Bộ lên cao.

Cũng trong ngày 14/2, trước tình trạng nước mặn từ cửa sông thuộc hệ thống sông Tiền và Hàm Luông lấn sâu đe dọa vùng trồng cây ăn trái của Cai Lậy, UBND huyện Cai Lậy, Tiền Giang đã quyết định đầu tư khẩn cấp 7,6 tỷ đồng cho các xã thi công khẩn cấp công trình phòng, chống xâm nhập mặn.

Đồng bằng sông Cửu Long chỉ còn tồn tại 30 năm ?

Từ Co-vi 2019 đến Hoa Vi thế hệ 5, do đâu mà Trung Quốc là mối hiểm nguy, mạnh lên cũng đáng lo, mà yếu đi cũng đáng ngại. Còn đối với người Việt Nam, nguy cơ trước mắt là Đồng Bằng sông Cửu Long với vựa lúa miền Tây sẽ biến mất trong tương lai gần, do khả năng tái tạo của thiên nhiên đã bị các đập thủy điện và nạn khai thác cát phá vỡ. Đó là các chủ đề thời sự trên các tuần báo Pháp.

Người dân Vĩnh Long vận chuyển gạo trên sông Mêkông. Wikimedia Commons

Đất lở mà sông không bồi

Tại Việt Nam, đồng bằng sông Cửu Long chìm dần dưới nước biển. Qua rồi thời oanh liệt của thiên nhiên, thời "đất lở sông bồi". Hơn một chục đập thủy điện trên thượng nguồn và nhất là hiện tượng nạo vét cát khiến các cửa biển ngày càng sâu. Le Courier International giới thiệu bài phóng sự dài của Financial Times.

Một đêm tháng 8, dân làng Bình Mỹ, một ngôi làng trù phú ở đồng bằng sông Cửu Long bị một tiếng nổ lớn đánh thức. Chạy ra đường, họ thấy một đoạn xa lộ dài 30 thước trước xóm nhà lọt xuống sông. Bình Mỹ (tỉnh An Giang) không phải là trường hợp đầu tiên và duy nhất. Vì sao nên nỗi ? Và đến khi nào toàn vựa lúa của Việt Nam chịu chung số phận ?

Theo Financial Times, một trong những vùng ruộng đồng ở Châu Á đang chìm dần xuống biển. Hiện tượng biến đổi khí hậu làm mực nước dâng cao là một trong những lý do. Nghiên cứu của Tổ chức Climate Central dự báo "một phần lớn của vùng đồng bằng sông Mêkông sẽ biến mất từ nay đến năm 2050". Trái lại, nhiều nhà khoa học cho rằng, với tình hình hiện nay, mực nước chỉ dâng lên độ 3 mm mỗi năm, tức là rất chậm.

Nhưng đối với dân địa phương và chuyên gia theo sát biến đổi của dòng sông Mêkông từ ba bốn thập kỷ, thì có hai hiện tượng do con người gây ra, đe dọa nghiêm trọng vựa lúa và thực phẩm của Việt Nam. Một là nạn khai thác cát vô trách nhiệm, để phục vụ nhu cầu xây dựng các tòa nhà chọc trời ở thành phố Hồ Chí Minh và gia tăng diện tích lấn biển cho Singapore. Hai là các đập thủy điện của Trung Quốc và Lào trên thượng nguồn.

Cách nay 20 năm, nhờ vào phù sa, mỗi năm đồng bằng sông Cửu Long lấn thêm ra biển. Nhưng bây giờ, phù sa bị giảm gần 50% do các đập thủy điện Trung Quốc, nên bờ biển Cà Mau bị mất hàng chục mét mỗi năm. Nước biển xâm nhập sâu vào sông ngòi làm thay đổi quân bình giữa ba loại nước mặn, lợ và ngọt ; tác hại đến ngành trồng trọt, ruộng rẫy, chăn nuôi cá tôm của người dân. Nếu đồng bằng biến mất thì đến phiên người thành phố lãnh hệ quả.

Trước mắt, trong một thế giới mà số phận các vùng duyên hải ngày càng nguy ngập, những gì đang xảy ra ở đồng bằng sông Cửu Long là tín hiệu báo trước tương lai ảm đạm. Dân làng Bình Mỹ phải chuẩn bị sẵn sàng di tản trong trường hợp khẩn cấp.

Đến cát cũng cạn nguồn

Ý thức cần phải bảo vệ dòng trường giang huyết mạch, chính phủ Thái Lan vừa tuyên bố từ chối kế hoạch đầu tư nạo vét đáy sông của Trung Quốc. Chính phủ Việt Nam cũng ý thức cần phải thay đổi chính sách, phải bảo vệ đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng theo ý kiến một số chuyên gia, tình hình đã quá trễ, trừ phi ngăn chận được 11 đập thủy điện của Trung Quốc trên thượng nguồn.

Bảo vệ dòng sông bằng cách nào khi tàu khai thác cát "đông như kiến" ? Người dân bắt đầu ý thức mối nguy hại này nên đôi khi phản ứng thô bạo với dân vét cát. Theo một chuyên gia Việt Nam, cát của Việt Nam chỉ còn từng ấy thôi. Khi 11 đập thủy điện Trung Quốc cùng hoạt động thì cát cũng hết. Chính phủ Việt Nam cũng bắt đầu ý thức và thi hành một số biện pháp như xây kè bê-tông, nhưng cuối cùng phải bỏ dần vì quá tốn kém. Lệnh cấm khai thác cát, ban hành năm 2017, không hiệu quả vì thiếu quyết tâm, vì bị luồn lách.

Báo chí nhà nước cũng bắt đầu tường thuật những gì đang xảy ra ở đồng bằng sông Cửu Long, kèm theo hình ảnh những con đường và nhà cửa rơi xuống sông. Chuyên gia Brian Eyler xem đây là tín hiệu tốt, bởi vì chính quyền Việt Nam bắt đầu nhìn nhận có sai lầm và tìm cách thay đổi chính sách 180°.

Hồ Bắc : Kẻ thù số một

Trung Quốc ho, thế giới sổ mũi. Trong khi thế giới nỗ lực tìm phương pháp chủng ngừa siêu vi Corona thì Đảng cộng sản Trung Quốc tập trung tuyên truyền chính trị vì sợ bất ổn định. Sợ hãi còn làm trỗi dậy tâm lý kỳ thị dân Hồ Bắc. Tình trạng một phần lãnh thổ bị tê liệt có thể tác hại cho kinh tế toàn cầu.

Tác giả bài xã luận "Định kiến đã thức giấc", từ Bắc Kinh, nêu lên một số phản ứng quá đáng và thiếu hiệu quả trong phương thức chống dịch siêu vi Corona tại Trung Quốc : Vì quá "sợ" cho nên trong cuộc chiến "không tiếng súng" này, thay vì đoàn kết tỉ người như một, lại tung ra những thông cáo "tẩy chay người dân Vũ Hán và xe hơi mang bảng số Hồ Bắc", hay "thưởng tiền cho những ai tố giác những người đi thăm thân nhân từ Vũ Hán trở về". Có địa phương còn công bố "tên tuổi, địa chỉ, số điện thoại, số xe lửa du hành thậm chí điểm thi vào đại học" của những người Vũ Hán sau khi bắt họ khai báo qua thủ tục kiểm kê sức khỏe, để cư dân nơi đương sự trú ngụ hay làm việc biết rõ.

"Chống dịch không có nghĩa là nghi ngờ võ đoán hàng chục triệu dân của một tỉnh là mầm bệnh. Cho dù có 5 triệu người Vũ Hán đã thoát rào cách ly đi xa trước Tết, nhưng cũng không vì thế mà chúng ta có định kiến đối với họ".

Trong lúc Trung Quốc còn loay hoay với cách ly và phong tỏa, thì báo chí quốc tế tập trung vào các hệ quả kinh tế. New York Times, trong bài "Trung Quốc ho, Thế giới sổ mũi", ngược dòng thời gian, trở lại toàn cảnh vụ khủng hoảng dịch SARS trong hai năm 2002-2003 cũng phát xuất từ Hoa lục. Sau nhiều tháng lao đao, kinh tế của Trung Quốc, chuyên sản xuất hàng giá rẻ, phất lên trở lại.

New York Times cho rằng hiện nay chưa có thể dự đoán dịch Corona chủng mới kéo dài đến bao giờ, lan rộng đến đâu và giết chết bao nhiêu nạn nhân, tác hại đến mức độ nào cho kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, do vị trí quan trọng của kinh tế Trung Quốc trong kinh tế thế giới, tác động xấu sẽ nghiêm trọng hơn nhiều, bởi vì các nhà máy Trung Quốc ngày nay chế tạo linh kiện tối tân.

Lãnh vực bán dẫn của Mỹ chẳng hạn, gần như lệ thuộc vào Trung Quốc. Hệ quả của siêu vi Corona trên các chuổi dây chuyền sản xuất rất khó dự kiến. Một món phụ tùng trong máy truyền hình kết nối có thể chứa hàng chục linh kiện nhỏ, mỗi thứ lại được ráp từ nhiều linh kiện nhỏ hơn… Chỉ cần một nhà máy ở Trung Quốc tê liệt vì virus thì nhiều nhà máy khác cũng ngưng hoạt động vì thiếu linh kiện.

Trúng nhiều đòn của Trung Quốc, Châu Âu hết ngây thơ

Cũng liên quan đến cuộc cạnh tranh thương mại nói chung và trận chiến kỹ thuật số nói riêng, hai câu hỏi được báo chí Tây phương đặt ra và tiếp tục đặt ra là "có quá trễ để tẩy chay Hoa Vi hay không, và liệu doanh nghiệp Châu Âu có còn ngây thơ nữa hay không ?".

Theo L’Express, tháng Ba tới đây, tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ công bố một "hiệp ước sản xuất", như một loại cẩm nang để kích thích nền kỹ nghệ Châu Âu, phối hợp với Đức, trong các lãnh vực chiến lược chống lại cạnh tranh của Trung Quốc. Nhà máy chế tạo bình điện Airbus đang được xây dựng là một trường hợp cụ thể.

Như bức họa ở trang bìa, con gà trống nước Pháp đối đầu với con rồng đỏ Trung Quốc và con chim ưng xanh dương của Mỹ, tuần báo tự cho là độc lập, khẳng định với bài phân tích dài : Châu Âu cuối cùng đã hết dại khờ. Liên Hiệp Châu Âu đã có một thời tin cậy mù quáng vào các đối tác nên nền công nghệ Châu Âu phải trả giá đắt.

Từ đầu năm nay, Ủy Ban Châu Âu có thêm một ủy viên mới với nhiệm vụ mới, "Công tố thương mại Châu Âu", để theo dõi xem các đối tác của Châu Âu có tôn trọng cam kết về tự do thương mại hay không. Nói cách khác, như Hoa Vi muốn tham gia vào hệ thống 5G tại Châu Âu thì cũng như một người lái xe, đã đi trên đường sá Châu Âu, thì phải ôm lề phải, không có lôi thôi. Bài học đau đớn nhất cho Đức là đã bị một đối tác Trung Quốc, lợi dụng sơ hở của luật đầu tư để thâu tóm một công ty vô địch về rô-bô.

Chưa hết, các doanh nghiệp Châu Âu còn bị Trung Quốc ép buộc chuyển giao công nghệ để rồi bị đối tác cạnh tranh trở lại một cách khốc liệt mà không có biện pháp pháp lý chống đỡ. Với sự thúc đẩy của Paris, Berlin đồng ý thành lập "lá chắn sàng lọc chống dumping".

Ngoài phương án tự vệ mới, Châu Âu còn tăng cường vũ khí tấn công với tên gọi "Dự án quan trọng vì quyền lợi chung Châu Âu" : tạo điều kiện phát huy các ngành công nghệ chiến lược, kể cả tài trợ, mà không vi phạm nguyên tắc chống cạnh tranh bất chính của Liên Hiệp Châu Âu và của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới.

Phụ nữ không muốn sinh con

Vào lúc dịch siêu vi Corona đe dọa y tế và kinh tế thế giới thì một nguy cơ khác đe dọa tồn vong của nhân loại : đó là nạn sinh suất giảm, nói thẳng ra là phụ nữ ở mọi Châu lục không muốn sinh con. Đâu là căn nguyên, đâu là giải pháp. Le Courrier International giới thiệu bài phân tích của một nữ phóng viên Mỹ.

Các em bé đâu rồi ? Báo động thiếu trẻ con ! "Bébé" (em bé), cuộc khủng hoảng thế giới ! Đó là một số tựa báo mang tính báo động trong nhiều tuần qua từ Hoa Kỳ, Tây Ban Nha, Ý, những nước chịu ảnh hưởng mạnh của Thiên Chúa giáo. Nguyên nhân có thể xem là mặt trái của chiếc huy chương.

Hiện tượng sinh suất giảm là hệ quả tất yếu của nền kinh tế phát triển là điều tự nhiên : Phụ nữ có học vấn cao, đi làm việc, tiến thân trong xã hội nên… sinh đẻ ít. Nhưng thực tế không lý tưởng như vậy. Theo nhà báo Anna Louie Sussman, trong một bài phân tích tỉ mỉ trên New York Times, khắp nơi trên thế giới, điều kiện kinh tế, xã hội và môi trường đã làm nãn lòng phụ nữ như một loại thuốc ngừa thai âm ỉ.

Cuộc thăm dò của OCDE, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế năm 2016 cho thấy nguyện vọng của phụ nữ các nước phát triển là có hơn hai đứa con. Nhưng thực tế không đúng như vậy. Tất cả mọi châu lục đều giảm sinh suất. Từ 1985 đến 2016, Châu Phi giảm từ 6,5 xuống còn 4,4 ; Châu Á từ 3,69 còn 2,15 ; Châu Âu từ 1,88 xuống 1,61 ; Bắc Mỹ từ 1,79 xuống 1,75…

Tình trạng này dẫn đến hệ quả là dân số giảm. Chưa một chính sách nào hiệu quả để làm đảo ngược xu hướng này từ Trung Quốc, Đan Mạch, cho đến Nga hay Hoa Kỳ.

Tú Anh

Ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Việt Nam là người ít nhiều chú trọng vấn đề mà Đồng bằng sông cửu long đang gặp phải. Năm 2017, ông đã thị sát khu vực này bằng trực thăng nhằm đánh giá ảnh hưởng biến đổi khí hậu. Hai năm sau, vào tháng 6/2019, ông chủ trì Hội nghị phát triển Đồng bằng sông Cửu Long nhằm đánh giá hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu.

5 nước thuộc hạ lưu sông Mê Kông bao gồm: Myanmar, Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam. CIA World Factbook

Nghị quyết 120 và biến đổi tiếp tục diễn ra trầm trọng

Nghị quyết 120/NQ-CP đặt ra tầm nhìn và mục tiêu đến năm 2100, trong đó quy hoạch phát triển ngành theo hướng "sống chung với lũ" sang "chủ động sống chung với lũ, ngập, nước lợ, nước mặn" trên cơ sở quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước, chủ động bảo đảm nguồn nước ngọt, khai thác hợp lý tài nguyên nước lợ, nước mặn trong phát triển kinh tế – xã hội. Ngoài ra, để thích ứng với biến đổi khí hậu, Bộ ngoại giao và Hội đồng quốc gia về tài nguyên nước, các cơ quan liên quan tham mưu Chính phủ tổ chức điều phối các hoạt động hợp tác song phương, đa phương với các quốc gia thượng nguồn, các lưu vực sông, đồng bằng lớn trên thế giới.

Thế nhưng, thực tế cho thấy, Đồng bằng sông cửu long vẫn đối diện với nguy cơ bị xóa sổ vì "biến đổi khí hậu", góp phần bởi các quốc gia thượng nguồn và nạn khai thác cát.

Tờ Thời báo Tài chính (FT) trong một nội dung đăng tải tháng 1/2020 đã đề cập đến vụ sạt lở lớn ở Quốc lộ 91, đoạn tại xã Bình Mỹ (huyện Châu phú, tỉnh An Giang) với chiều dài hàng chục mét vào tháng 8/2019. Nhưng đó chưa phải là điều tồi tệ nhất, bởi tối ngày 2/1/2020, hai mảng nứt lớn tại xã Bình Mỹ tiếp tục xác lở lớn với 85m chiều dài trên quốc lộ 91, đe dọa trực tiếp 26 hộ dân.

Nguyên nhân xuất phát từ hiện tượng sụp lún xuống biển của bề mặt khu vực Đồng bằng sông cửu long, một hệ quả từ nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu. Nhưng đó chỉ là một trong số nhiều nguyên nhân, một lý do khác được người dân bản địa chỉ ra là nạn khai thác cát diễn ra trầm trọng và tinh vi mà không bị chấm dứt.

Bên cạnh đó, hiện tượng khác là đến từ các đập mới xây ở thượng nguồn sông, tại Lào và trung Quốc làm thay đổi hàm lượng trầm tích và dòng chảy của sông. Chưa dừng tại hai quốc gia này, Bangkok Post xuất bản ngày 30/12/2019 thông tin Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc sẽ giảm lưu lượng xả của đập Cảnh Hồng từ 1.200-1.400 mét/giây xuống còn 504-800 mét/giây làm gia tăng tình trạng hạn hán và nhiễm mặn tại đồng bằng sông cửu long.

Giải pháp nào ?

Trong hội thảo khoa học "Lũ lụt, ngập úng và sạt lở đất ở Đồng bằng sông Cửu Long – Thực trạng và giải pháp" do Hội Thủy lợi Việt Nam và Hội Khoa học thủy lợi Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 16/6/2019 đều thống nhất ngưng khai thác cát để cứu đồng bằng sông Cửu Long. Thế nhưng, trong Hội nghị phòng chống hạn mặn xâm nhập, bảo đảm sản xuất nông nghiệp, dân sinh ở 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long tại Bến Tre, ngày 3/1/2020, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chỉ đề cập đến chống hạn mặn, không đề cập đến giải pháp chống khai thác cát tại khu vực này.

Hơn 3.000 tỷ đồng chống sạt lở ở đồng bằng sông Cửu Long được Chính phủ "đồng ý" vào tháng 9/2019 sẽ không thể giải quyết được vấn đề sạt lở nếu như các địa phương vẫn còn buông lỏng nạn khai thác cát, trong khi trung ương vẫn chưa ưu tiên cấm khai thác cát tại khu vực này, khiến tình trạng sạt lở tiếp tục gia tăng trên 600 điểm và dài hơn 800km.

Đối với vấn đề "chống hạn mặn", thực tế Nghị quyết 120/NQ-CP cũng đã nêu ra giải pháp song phương, đa phương đối với các quốc gia thượng nguồn. Tuy nhiên, các giải pháp này hiện nay vẫn chưa được kiểm nghiệm thực tế. Trung Quốc, bằng cách "kiểm soát sông Mekong", đã uy hiếp trực tiếp vấn đề trọng yếu của Việt Nam. Khả năng khi Việt Nam làm căng vấn đề Biển Đông, thì Bắc Kinh sẽ gián tiếp thông qua "thao túng dòng chảy" sông Mekong để gây sức ép, gián tiếp làm suy yếu Ủy ban sông Mekong.

Giải pháp đề ra hiện nay vẫn là siết chặt hoạt động khai thác cát tại các tỉnh đồng bằng sông cửu long, kiểm soát các phương tiện đi lại trên đường sông tại những điểm nóng sạt lở, và tích cực tham gia vào Sáng kiến Hạ lưu sông Mekong [1] do Mỹ bảo trợ như một "sức ép" về mặt đa phương vơi Trung Quốc. Nếu không nghiêm túc thực hiện, thì khả năng lớn Đồng bằng sông cửu long sẽ biến mất trong tương lai, đe dọa an ninh lương thực quốc gia, thay vì "đảm bảo 20 năm" như ông Bộ trưởng Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn tuyên bố vào tháng 11/2019. Ngoài ra, cần nhanh chóng hình thành nguồn ngân sách riêng cho các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu tại khu vực này, thay vì chỉ dừng ở mức khuyến khích "các địa phương ưu tiên bố trí ngân sách cho các nhiệm vụ ứng phó với biến đổi khí hậu tại địa phương theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước".

Sông Mekong, là tuyến đường thủy quan trọng để vận chuyển xuyên biên giới giữa Trung Quốc, Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Và là nguồn nước cung cấp chủ yếu cho nền nông nghiệp của Việt Nam tại Đồng bằng sông cửu long.

Trần Thành

Nguồn : VNTB, 08/01/2020

Chú thích :

https://www.usaid.gov/vi/vietnam/lower-mekong-initiative-lmi

Đập Cảnh Hồng giảm xả làm cạn dòng Mekong ở Việt Nam dịp Tết (BBC, 06/01/2020)

Mực nước sông Mekong còn giảm đến nửa sau tháng 1/2020 vì đập Cảnh Hồng của Trung Quốc giảm độ xả nước để thử thiết bị điện.

Đập Cảnh Hồng - Hình minh họa

Dù công tác thử thiết bị chỉ kéo dài ba ngày, 01-03 tháng 1, việc giảm xả nước từ con đập gây tranh cãi của Trung Quốc ở thượng nguồn sông Mekong đã tác động xấu đến nhiều tỉnh của Thái Lan.

Còn nước sông ở hạ lưu là Việt Nam sẽ chịu tác động này vào dịp trước Tết Canh Tý, gây nguy cơ ngập mặn, theo báo Việt Nam.

Báo Chiangrai Time 03/01 cho hay, mức xả nước mà phía Trung Quốc thông báo là giảm xuống còn 800-1.000 mét khối/giờ.

Sang ngày 04/01, mức này giảm tiếp xuống 500-800 mét khối/giờ và sau đó sẽ phục hồi như cũ.

Tuy thế, mực nước sông Mekong phần chảy qua Thái Lan sẽ giảm xuống từ 02/01 và những ngày sau.

Cơ quan Dự trữ tài nguyên nước của Thái Lan ra thông báo nói họ tính rằng mức nước ở Loei sẽ giảm tới ngày 13/01.

Ở các tỉnh khác, mức nước thấp còn kéo dài đến 19/01.

Sẽ xảy ra trước Tết

Đồng ruộng khô hạn - hình minh họa

Hiện chưa rõ từng quốc gia ở hạ lưu Mekong sẽ chịu tác động nước xuống thấp ra sao.

Trang Bangkok Post nói tám tỉnh của Thái Lan bị ảnh hưởng từ công tác thử thiết bị ở đập Cảnh Hồng.

Trước mắt, điều thấy rõ là tàu hàng của Trung Quốc tạm ngưng hoạt động từ cảng sông Chiang San, theo báo Thái Lan.

Một số xà lan, tàu thủy chở hàng từ Lào cũng "dừng trong nước bùn".

Chính quyền Trung Quốc đã thông báo cho Thái Lan, Lào, Việt Nam, Myanmar và Campuchia biết về lịch giảm xả nước ở đập Cảnh Hồng.

Báo Việt Nam trong tuần đầu năm đăng tin về lo ngại ảnh hưởng của việc giảm xả nước từ đập thủy điện Cảnh Hồng.

Bản đồ các đập thủy điện dọc sông Mekong

Theo một trang chuyên ngành thì "lưu lượng nước bình quân tháng 1/2020 qua trạm Kratie (Campuchia) trên sông Mekong về Đồng bằng sông Cửu Long giảm xuống còn 3.024 m3/giây".

"Ảnh hưởng của việc giảm xả nước từ thủy điện Cảnh Hồng sẽ về đến biên giới Việt Nam tại Tân Châu và Châu Đốc (An Giang) bắt đầu từ ngày 22/1/2020 và ảnh hưởng tới các vùng ven biển kéo dài đến hết ngày 28/1/2020, ngay thời điểm của kỳ triều cường và chuẩn bị đón Tết Canh Tý 2020".

Điều này có thể khiến nạn ngập mặn ở vùng thuộc Việt Nam trở nên nghiêm trọng hơn.

Mới hồi giữa tháng 12/2019, Trung Quốc tuyên bố tạm đóng 60 km sông Mekong, đoạn phía nam đập Cảnh Hồng, để tiến hành công tác phá đá bằng thuốc nổ, mở rộng sông.

Hành khách đi tàu thuyền từ Thái Lan lên Trung Quốc được mời lên bờ đi tiếp bằng xe bus.

*******************

Thủy điện Trung Quốc "siết nước", hạ lưu sông Mêkông sẽ hạn nặng hơn (TBKTSG, 05/01/2020)

Báo Bangkok Post xuất bản ngày 30-12-2019 đã loan tin tám tỉnh của Thái Lan nằm dọc sông Mêkông vừa nhận được khuyến cáo từ chính quyền trung ương về việc Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc sẽ giảm lưu lượng xả của đập Cảnh Hồng từ 1.200-1.400 mét/giây xuống mức 800- 1.000 mét/giây từ ngày 1 đến 3-1-2020 và ngày 4-1 tiếp tục giảm xuống chỉ còn 504-800 mét/giây trước khi trở lại mức bình thường. Việc tích nước của đập Cảnh Hồng diễn ra vào đúng thời điểm hạn hán đang hoành hành ở khu vực hạ lưu Mêkông.

Nước sông Mêkông ngày 4/12/2019, đoạn qua tỉnh Nakhon Phanom, miền Đông Bắc Thái Lan, đã biến thành màu xanh nước biển, các tàu cá đã neo đậu ở các bãi cát ven sông bị lộ rõ do mực nước xuống rất thấp. Ảnh : Chessadaporn Buasai - AP.

Việc tích nước và giảm xả nước xuống vùng hạ lưu sông Mêkông từ đập thủy điện Jing Hong (Cảnh Hồng) đã từng diễn ra trong mùa khô năm 2016, đúng vào thời kỳ khô hạn gay gắt, mực nước sông Mêkông hạ thấp kỷ lục trong gần 100 năm nay. Cả 10 trong 13 tỉnh thành vùng đồng bằng sông Cửu Long (Đồng bằng sông Cửu Long) phải ra công bố tình trạng thiên tai hạn hán, xâm nhập mặn.

Năm nay, do tác động của hiện tượng El Nino, khô hạn trở lại vùng hạ lưu sông Mêkông với mức độ nghiêm trọng hơn năm 2016. Nhiều số liệu cho thấy mực nước ở các trạm đầu nguồn Việt Nam từ Thái Lan, Lào và Campuchia đều thấp hơn nhiều năm khô hạn trước đó, ngay cả trong giai đoạn cao điểm của mùa lũ năm 2019. Có thể mức độ khô hạn và xâm nhập mặn mùa khô năm 2020 sẽ nặng nề hơn và nước mặn sẽ đến sớm và tràn sâu vào nội đồng vùng ven biển và vùng giữa đồng bằng. Thiếu nước ngọt cho sinh hoạt và canh tác chắc chắn sẽ xảy ra ở các tỉnh ven biển Đồng bằng sông Cửu Long.

Màu nước sông ở các tỉnh ven sông của Thái Lan hiện đã bất thường, biến thành màu xanh nước biển, hiện tượng này người dân địa phương chưa từng thấy. Hiện nay, lưu lượng dòng chảy rất thấp và trong nước không còn mấy hàm lượng phù sa, nhiều nơi các bãi cát và cồn cát lộ rõ, dù mùa mưa mới chấm dứt. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, số liệu đo tại các tỉnh ven biển sớm ghi nhận độ mặn 4 phần ngàn đã vào sâu hơn 50 ki lô mét. Tại thành phố Mỹ Tho (Tiền Giang), độ mặn 2 phần ngàn đã lan đến sông Mỹ Tho. Lưu lượng dòng chảy sông Mêkông qua trạm Tân Châu trên sông Tiền và trạm Châu Đốc trên sông Hậu đã giảm mạnh, thấp hơn trung bình nhiều năm từ 20-45%.

Chuyện ứng phó với biến đổi khí hậu ngày càng khó khăn và tốn kém hơn rất nhiều, khi có thêm một tác nhân từ các đập thủy điện thượng nguồn như một tác động kép lên vùng đồng bằng. Với nguy cơ này, việc suy giảm năng suất và sản lượng lúa, hoa màu và cây ăn trái vụ Đông Xuân năm 2020 là điều chắc chắn. Ngay bây giờ các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long phải khẩn trương tích nước ngọt để ưu tiên sử dụng cho sinh hoạt ăn uống, cần ngưng ngay việc gieo sạ, xuống giống các vùng canh tác lúa hiện nay. Các tỉnh cần chuẩn bị các phương tiện chuyển nước sinh hoạt đến các vùng ven biển để cứu khát. Về lâu dài, cần triển khai ngay việc xây dựng các hồ tích nước mà từ mùa khô năm 2016 nhiều tỉnh đã đề xuất nhưng xây dựng quá chậm. Mặt khác, trong tiến trình xây dựng quy hoạch tích hợp cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long, cần mạnh dạn thu hẹp diện tích canh tác lúa vào mùa khô, chuyển sang các hình thức canh tác nông nghiệp và thủy sản ít tiêu thụ nước và đưa đất trồng lúa vùng ven biển sang thành đất nuôi trồng thủy sản nước lợ và nước mặn. 

Lê Anh Tuấn

*****************

Hàng trăm ngàn gia đình ở miền Tây thiếu nước do nhiễm mặn (Người Việt, 04/01/2020)

Mười ba tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long dự báo mùa khô 2020 sẽ có 158.000 gia đình bị thiếu nước do "hạn, mặn đang diễn biến rất phức tạp".

Do tưới nước nhiễm mặn, nhiều ruộng khoai của người dân ở xã An Thạnh Tây, huyện Cù Lao Dung, tỉnh Sóc Trăng, bị sùng phải nhổ bỏ. (Hình : Hòa Hội/Tiền Phong)

Báo Thanh Niên hôm 4/1/2020, cho hay hiện tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 82.000 gia đình bị thiếu nước, chủ yếu tập trung ở các tỉnh Bến Tre, Sóc Trăng, Kiên Giang, Cà Mau và Tiền Giang.

Dự báo trong thời gian tới của mùa khô năm 2020 sẽ có khoảng 158.000 gia đình thiếu nước, trong đó có 24.000 nhà ở vùng có công trình cấp nước tập trung và 134.000 nhà ở vùng cấp nước nhỏ lẻ. Nguyên nhân do "nguồn nước có độ mặn vượt ngưỡng cho phép, trong khi nhiều nhà thiếu dụng cụ trữ nước ngọt để sử dụng".

Ông Nguyễn Xuân Cường, bộ trưởng Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, cho biết nước từ thượng nguồn sông Mekong đổ về ít là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến xâm nhập mặn gay gắt tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Hầu hết các cống ngăn mặn cục bộ tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đóng cửa vì xâm nhập mặn đến sớm với cường độ mạnh. (Hình : Bắc Bình/Thanh Niên)

Thời gian xâm nhập mặn cao nhất sẽ tập trung vào Tháng Giêng và Tháng Hai, 2020. Trong trường hợp cực đoan, thời gian thiếu mưa kéo dài kết hợp với việc sử dụng và khai thác tài nguyên nước trong khu vực (sử dụng nước trên các dòng nhánh và trữ nước tại các đập của Trung Quốc) sẽ làm cho tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trở nên trầm trọng hơn so với mùa khô năm 2015-2016.

Theo báo Một Thế Giới, hiện nay trên lưu vực sông Vàm Cỏ Tây (tỉnh Long An) độ mặn 4 phần ngàn đã vào sâu 50 cây số trên sông Tiền và đã vào ba nhánh sông chính của tỉnh Bến Tre gần 60 cây số.

Tương tự, trên sông Hậu mặn cũng xâm nhập khoảng 50 cây số. Thời gian xâm nhập mặn cao nhất sẽ tập trung vào Tháng Giêng và Tháng Hai, 2020.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện có khoảng 136.000 hécta cây ăn quả, chiếm khoảng 39.1% tổng diện tích cây ăn quả toàn vùng có khả năng bị ảnh hưởng hạn, mặn.

Ngoài ra, tổng diện tích lúa mùa đã xuống giống 160,580 hécta và vụ Thu Đông là 719,100 hécta may mắn đã thu hoạch đạt 91%, song hiện vẫn còn 65,100 hécta đang trong giai đoạn trổ và chín. (Tr.N)

****************

Khai thác cát bừa bãi, sông Mekong đang chết dần (Người Việt, 04/01/2020)

Thảm họa đang bao trùm sông Mekong : hai bờ sông sạt lở nhanh chóng, nửa triệu người có nguy cơ mất nhà cửa. Tất cả là do nhu cầu về cát vô tận của thế giới.

Sông Mekong đang bị hủy hoại vì nạn khai thác cát. (Hình : Tang Chhin Sothy/AFP via Getty Images)

Trải dài qua sáu quốc gia, bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng và kết thúc ở Việt Nam, sông Mekong đang bị hủy hoại dần vì nạn khai thác cát bừa bãi.

Đài BBC đưa tin, theo nghiên cứu của Giáo Sư Stephen Darby thuộc Đại Học Southampton, một nhà khoa học sông ngòi, hoạt động này đã khiến lòng sông ở vùng hạ lưu sông Mekong sụt thấp nhiều mét chỉ trong vài năm qua, trải dài hàng trăm cây số.

Cát là một trong những nguồn tài nguyên được tìm kiếm nhiều nhất thế giới. Mỗi năm, người ta nạo vét đến 50 tỷ tấn cát. Đây là kỹ nghệ khai thác tài nguyên lớn nhất hành tinh.

"Việc khai thác cát đang diễn ra ở tốc độ khổng lồ. Chúng ta đang chứng kiến hình dạng hành tinh bị thay đổi ở quy mô công nghiệp", Giáo Sư Darby cho biết.

Từ xa lộ đến bệnh viện, cát là thành phần không thể thiếu trong nhiều kỹ nghệ khác nhau như mỹ phẩm, phân bón, sản xuất thép, và đặc biệt là xi măng.

Lòng sông ở vùng hạ lưu sông Mekong bị sụt thấp nhiều mét chỉ trong vài năm qua. (Hình : BBC)

Theo Liên Hiệp Quốc, trong 20 năm qua, nhu cầu cát tăng gấp ba, mà nguyên nhân chính là cuộc đua xây cất nhà cửa, thành phố mới.

Chẳng hạn như ở Trung Quốc. Để đô thị hóa nông thôn, chỉ trong hai năm, từ năm 2011 đến năm 2013, quốc gia này tiêu thụ nhiều cát hơn cả Mỹ tiêu thụ trong suốt thế kỷ 20.

Cát còn được dùng để mở rộng bờ cõi. Nhờ bồi đắp cát mà diện tích Singapore bây giờ lớn hơn 20% so với thời nước này mới độc lập vào năm 1965.

"Mỗi năm, chúng ta khai thác cát đủ để xây một bức tường cao 27 mét, rộng 27 mét, chạy vòng quanh thế giới", ông Pascal Peduzzi, đại diện Chương Trình Môi Trường Liên Hiệp Quốc, cho biết.

Không phải cát nào cũng dùng được. Cát sa mạc quá mềm và mịn, không thể làm bê tông, cũng không thể làm thủy tinh hoặc dùng trong kỹ nghệ điện tử.

Đó là lý do người ta thường khai thác cát từ những quặng khoáng sản cổ ở các mỏ đá, gọi là "khai thác tĩnh", hoặc từ biển và sông như sông Mekong, gọi là "khai thác động".

Ông Peduzzi cho hay khai thác động là hết sức tai hại : "Cát là một phần trong hệ sinh thái và có vai trò rất quan trọng. Thiếu cát sẽ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, gây xói mòn, và làm tăng xâm nhập mặn".

Theo Quỹ Bảo Tồn Tự Nhiên WWF và Ủy Hội Sông Mekong, lòng sông ở hai nhánh sông chính của Vùng Đồng Bằng Sông Mekong đã sụt 1.4 mét trong 10 năm, từ năm 1998 đến năm 2008, và sụt từ hai đến ba mét kể từ năm 1990 đến nay.

Việt Nam và Cambodia đã cấm xuất cảng cát từ sông Mekong nhưng cát vẫn được rao bán trên Internet. (Hình : Lillian Suwanrumpha/AFP via Getty Images)

Tạp chí Nature của Anh, xuất bản Tháng Mười Một, 2019, công bố việc khai thác cát trên một đoạn sông dài 20 cây số của sông Mekong là "không bền vững" vì trầm tích tự nhiên từ những khu vực thượng lưu không thể bù đắp kịp.

Đây không chỉ là mối đe dọa cho con người. Sông Mekong là nguồn thủy sản trên đất liền lớn nhất thế giới, cung cấp nguồn thực phẩm cho 60 triệu người dân sinh sống dọc theo con sông.

WWF ước tính 800 loài cá, trong đó có loài cá heo Irrawaddy đang bị nguy cơ tuyệt chủng, sinh sống ở đây.

Năm 2009, Việt Nam chính thức cấm xuất cảng cát từ sông Mekong. Cambodia ban hành lệnh cấm tương tự vào năm 2017.

Tuy nhiên trên Internet, cát sông Mekong vẫn được rao bán theo đơn hàng từ 20.000 đến 200.000 tấn. Và theo ông Rolf Aalto, giáo sư địa lý của Đại Học Exeter, mặc dù Cambodia tuyên bố là không xuất cảng nữa, nhưng hồ sơ cho thấy Singapore vẫn nhập cảng cát từ Cambodia.

Đài BBC có yêu cầu Bộ Khoáng sản và năng lượng Cambodia cho biết ý kiến về việc này nhưng họ không trả lời. (Th.Long)

Hãy cùng nhau đoàn kết, hợp tác, hành động để sông Mekong mãi là dòng chảy của hòa bình, là kết nối sinh tồn bền vững, thịnh vượng đến muôn đời của những quốc gia, người dân trong khu vực.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc

Cuối năm, chính xác là vào ngày 18 tháng 12 năm 2019, FB Thanh Hieu Bui (hốt hoảng) báo động về một tai họa… đã hơi bị cũ : "Cái tin này mới đáng sợ này, đồng bằng Cửu Long là vựa lúa lớn nhất nước, chuyện này liên quan khủng khiếp đến đời sống nhân dân. Một trong những nguyên nhân là bọn Tàu Khựa nó lấy nước nguồn sông, khiến mực nước sông xuống thấp, nước mặn tràn vào".

Nạn ngập mặn ở đồng bằng sông Cửu không phải là hiện tượng mới mẻ gì đâu, ông Lái Gió ạ :

"Mười ngày trước Giáng Sinh, ngư phủ Nguyễn Văn Chơn và vợ cư ngụ tại huyện Lấp Vò Tỉnh Đồng Tháp đã lưới được một con cá đuối khổng lồ trên sông Tiền, đoạn giữa hai xã Tân Mỹ và Tân Khánh Trung. Con cá đuối có chiều dài hơn 4 mét ngang 2 mét và nặng tới 270 ký.

Cá đuối hay Selachian, tên khoa học là chondrichthyes, thuộc loài cá sụn (cartilaginous fishes) gồm các giống cá mập, cá nhám, cá đuối và là cá nước mặn. Đây cũng là lần đầu tiên ngư dân Đồng bằng sông Cửu Long lưới được một con cá nước mặn lớn như vậy rất xa biển và trên một khúc sông nằm sâu trong đất liền… Cho sẻ thịt bán ngay tại bến số tiền thu được lên tới ngót 2 triệu đồng tính ra khoảng 140 đô la như món quà Giáng Sinh mà cả hai vợ chồng anh đã không thể nào ngờ tới. Nhưng ‘Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai’ như lời thơ Nguyễn Đình Toàn, bởi vì khi mà nước sông Cửu Long xuống mức thấp nhất so với 73 năm trở lại đây và có nơi mực nước sông chưa được hai thước gây sạt lở hai bên bờ làm thiệt hại nhà cửa và cả nhân mạng.

Nhiều chuyên gia Việt Nam ở ngoại quốc và cả trong nước đã lên tiếng báo động về hiểm họa hạn hán với sông Cửu Long có thể cạn dòng do các công trình xây đập ngăn nước của các quốc gia Thượng Nguồn Thái Lào và nhất là chuỗi tám con đập bậc thềm khổng lồ Vân Nam Trung Hoa mà lâu nay chánh quyền Hà Nội vẫn không hề lên tiếng phản đối…

Và khi một con cá đuối nước mặn lớn như vậy có thể vào tới Đồng Tháp thì đó là báo hiệu nạn ngập mặn (salt intrusion) đã vào rất sâu trong vùng châu thổ, nơi vốn là đất của ‘sữa và mật ngọt’ hay đúng hơn vùng đất của ‘phù sa, lúa gạo, cây trái và tôm cá đầy đồng…’ (1).

Cùng vào thời điểm này, trong một cuộc phỏng vấn do Nguyễn Mạnh Trinh thực hiện – vào tháng 11 năm 2000 – tác giả của tác phẩm thượng dẫn cũng bầy tỏ sự lo ngại về "giai đoạn toàn vùng Đồng bằng Sông Cửu Long đã ô nhiễm đã hoàn toàn ngập mặn thì vĩnh viễn chẳng còn đâu một nền Văn Minh Miệt Vườn và cũng không còn đâu Vựa Lúa để nuôi sống ngót 100 triệu dân của cả nước".

 

Nỗi bận tâm và bi quan của Bùi Thanh Hiếu và Ngô Thế Vinh, tiếc thay, không được Bộ trưởng Tài nguyên và môi trường (kiêm Chủ tịch Ủy ban Sông Mê Kông Việt Nam) hiện nay đồng tình hay chia sẻ. Nhân vật này vốn rất lạc quan. Mọi "sự cố" về môi sinh đều được đương sự lấp liếm rằng sự việc "chưa đáng quan ngại", vẫn ở ngưỡng "an toàn" hay "vẫn trong qui chuẩn".

Tại Hội nghị Toàn thể Ủy ban Sông Mê Kông Việt Nam lần thứ nhất của năm 2018, Trần Hồng Hà "đánh giá cao chương trình hành động của uy ban" do … chính ông ta làm chủ tịch ! Cái ủy ban này hoạt động ra sao ? Câu trả lời có thể tìm được trong nhiều mẩu tin, đọc được trong năm 2019 :

- Drought, saltwater intrusion loom in the Mekong Delta 

- Mekong Delta needs urgent measures to prevent drought

- Drought, saltwater intrusion double whammy for Mekong delta

- Đồng bằng sông Cửu Long : Đối diện khô hạn, ngập mặn

- Đồng Tháp : Xuất hiện tình trạng khô hạn

- Đồng bằng sông Cửu Long oằn mình từng ngày đối phó nguy cơ xoá sổ

Nhà nước Việt Nam đã chủ động "đối phó với nguy cơ xoá sổ" này bằng … nghị quyết : N.Q 20/NQ-CP, ban hành ngày 17 tháng 11 năm 2017 : "Đưa ra những chiến lược có tầm nhìn mới, định hướng chiến lược, các giải pháp toàn diện, căn cơ, đồng bộ, huy động tối đa các nguồn lực và sự tham gia của các thành phần kinh tế để phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long".

Qua năm 2018, VTC News (đọc được vào hôm 20/6) ái ngại cho hay : "1,7 triệu người đã rời khỏi đồng bằng sông Cửu Long". Thế là Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc  ký thêm cái Quyết định 417/QĐ-TTg để ban hành chương trình hành động tổng thể thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu".

Thiệt là "quyền biến" và "linh động" hết biết luôn !

Chỉ có điều đáng phàn nàn là những khẩu hiệu, cũng như những Nghị quyết (và Quyết định) quyết liệt của ông Thủ tướng – xem ra – không có tác dụng gì ráo trọi đến vấn đề sống còn của 18 triệu dân nơi Đồng bằng sông Cửu Long !

Thế còn Quốc hội ?

Nếu tôi nhớ không lầm thì thảm trạng của Đồng bằng sông Cửu Long, dù đã được nhiều vị thức giả đề cập đến từ cuối thế kỷ trước, chưa bao giờ được đưa vào nghị trình để bàn thảo một cách nghiêm trang và thấu đáo ở Quốc hội Việt Nam cả. Cứ như thể đây là nơi tụ hội của những người bị tật (đui và điếc) vậy. Tôi còn e rằng không vị dân biểu nào biết là có một cơ quan chính phủ "chuyên trách" về vấn đề này nữa.

Trụ sở Ủy ban sông Mê Kông của nước Lào nằm sát cạnh bờ sông. Đôi khi, đi ngang qua toà nhà này – vào mùa nước lớn – tôi vẫn nghĩ vui rằng : Nếu đứng từ ban công mà quăng cần, dám câu được cá lắm nha, gẩn xịt hà. Còn Trụ sở Ủy ban sông Mê Kông của nước ta thì nằm ở số 23 phố Hàng Tre – quận Hoàn Kiếm, Hà Nội – cách dòng sông Cửu đâu cỡ ngàn cây số. Cũng còn may là nó chưa bị đưa lên đến tận Hà Giang.

Tiến sĩ Nguyễn Thái Nguyên cho rằng : "Không thể đổ hết lỗi cho El Nino hay cho bọn ‘cướp nước’ Trung Quốc được, mặc dù đó là hai nhân tố khách quan rất lớn". Trong viễn ảnh Đồng bằng sông Cửu Long bị xoá sổ thì tôi e rằng yếu tố chủ quan còn lớn hơn nhiều. Đó là cái thái độ hoàn toàn vô trách nhiệm của tầng lớp lãnh đạo Việt Nam hiện nay trước mọi vấn đề (lớn/nhỏ) của đất nước. Khi giới người này đủ nhẫn tâm để có thể tháo cạn nước của một dòng sông, và đốt cháy nguyên một khu rừng (chỉ vì cần có vài con cá nướng trui để nhậu chơi) thì hiểm họa về môi sinh đang đe doạ dòng sinh mệnh của cả dân tộc, chứ nào có riêng chi chỉ dòng sông Cửu.

Tưởng Năng Tiến

Nguồn : RFA, 01/01/2019 (tuongnangtien's blog)

(1) Ngô Thế Vinh, Cửu Long Cạn Dòng Biển Đông Dậy Sóng, Westminster, CA, Văn Nghệ, 2000

Canh tác nông ngư nghiệp thiếu bền vững, mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu, mặn xâm thực ngày càng sâu vào nội đồng vào mùa khô, và tác động giữ lại phù sa của các đập thủy điện thượng nguồn Mekong là những tác nhân làm suy giảm đáng kể tiềm năng sản xuất của Châu thổ Đồng bằng sông Cửu Long.

Hiện tượng sụt lún ở Đồng bằng sông Cửu Long đang ngày một gia tăng - Ảnh minh họa 

Ngoài ra Đồng bằng sông Cửu Long còn phải đối mặt với tình trạng sụt lún trầm trọng do nạn khai thác nước ngầm thiếu kiểm soát khiến Đồng bằng sông Cửu Long chìm dần. Đó là đề tài của bài phỏng vấn tiến sĩ Huỳnh Long Vân, thuộc Nhóm Nghiên cứu Văn hóa Đồng Nai Cửu Long Úc Châu, trả lời RFI từ Sydney ngày 10/10/2019.

Khai thác nước ngầm quá mức gây sụt lún

RFI : Thưa ông Huỳnh Long Vân, trước hết xin ông cho biết là nạn khai thác nước ngầm thiếu kiểm soát ở vùng đồng bằng sông Cửu Long diễn ra với tầm mức ra sao và nó đã làm sụt lún vùng này như thế nào ?

Huỳnh Long Vân : Nước ngầm đã được người dân ở Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là ở những tỉnh ven biển như Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh, từ lâu sử dụng trong sinh hoạt, nhưng ở mức độ vừa phải, nên mực nước ngầm không bị hạ thấp. Tuy nhiên, kể từ khi Việt Nam theo đuổi kinh tế thị trường, gia tăng sản xuất và nguồn nước mặt bị ô nhiễm thì nước ngầm được khai thác ráo riết, tăng tốc từ 1995 đến nay, để phục vụ sản xuất thâm canh trong canh tác nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản nước ngọt ở những vùng ven biển.

Vào tháng 5/2012, theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam với Bộ Ngoại giao Na Uy, Viện Địa Kỹ thuật Hoàng gia Na Uy tiến hành dự án nghiên cứu tình trạng sụt lún đất ở bán đảo Cà Mau.

Qua nghiên cứu khảo sát thực địa kết hợp với những dữ liệu của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn và những hình ảnh vệ tinh thu thập từ nhiều thập niên trước đây, tháng 6/2013 Viện Địa Kỹ thuật Hoàng gia Na Uy kết luận nền đất của khu vực miền Nam bị sụt lún nghiêm trọng do bơm rút nước ngầm liên tục : trong vòng 20 năm, kể từ 1995, nhiều nơi ở Đồng bằng sông Cửu Long sụt lún từ 30 đến 70cm, dẫn đến việc bờ biển bị xói mòn và chìm dần, thụt vào từ 100m đến 1.4km, làm cho Châu thổ mất đi khoảng 5000ha đất.

Nếu khai thác nước ngầm không được hạn chế hoặc ngưng hẳn, thì với tốc độ sụt lún 3cm mỗi năm, Cà Mau sẽ biến mất trên bản đồ của Việt Nam trong vòng vài thập niên sắp tới.

Trong khi đó, Viện Khoa học Điạ chất và Khoáng sản thuộc Bộ Tài nguyên và môi trường, Tổng cục Thủy lợi cũng phối hợp với Viện Điạ Kỹ thuật Na Uy lắp đặt thiết bị quan trắc đo đạt sụt lún ở 339 địa điểm khác nhau ở Thành Phố Hồ Chí Minh và Đồng bằng sông Cửu Long. Kết quả cho thấy Thành phố Hồ Chí Minh và 6 tỉnh thành Vĩnh Long, Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau sụt lún trầm trọng nhất, trên 10cm tính từ 2014 đến 2017 và có nơi lún hơn 6cm mỗi năm.

Tiếp đến là những kết quả nghiên cứu của nhà khoa học thuộc Đại học Stanford, bang California, Hoa Kỳ, cùng công trình nghiên cứu của nhà địa chất P. Minderhoud trong dự án "Rise and Fall" của Đại học Utrecht, Hà Lan, cũng cho thấy khai thác nước ngầm là nguyên nhân chính khiến nền đất của Đồng bằng sông Cửu Long bị sụt lún 1,6cm mỗi năm, làm cho các vùng đất ven biển, ven sông bị ngập nước, làm trầm trọng thêm tác động của hiện tượng nước biển dâng cao (2- 3mm mỗi năm).

Nếu tốc độ khai thác nước ngầm vẫn không thay đổi, thì đến năm 2050, toàn thể Đồng bằng sông Cửu Long sẽ sụt lún khoảng 88cm và vào thời điểm này mực nước biền dâng cao thêm 10cm, thì một số nơi ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ chìm sâu 1m.

Thêm vào đó là những kết quả nghiên cứu gần đây nhất của P. Minderhoud cho thấy độ cao trung bình của Đồng bằng sông Cửu Long là 82cm so với mặt biển, thấp hơn nhiều so với công bố trước đây là 2,60m. Trừ An Giang, Đồng Tháp và Long An lần lượt có độ cao 1,42m, 1,41m và 1,07m so với mặt biển, các tỉnh thành còn lại của Đồng bằng sông Cửu Long đều có độ cao dưới 1m.

Như thế, sụt lún kết hợp với mực nước biển dâng cao do tác động của BĐKH sẽ khiến cho Đồng bằng sông Cửu Long có cao độ trên dưới 1 m chìm nhanh hơn so với những công bố trước đây : khi mực nước biển dâng cao 1m, thì 75% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long sẽ chìm trong biển nước so với 14% công bố trước đây và 70% dân cư vùng Châu thổ Đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị ảnh hưởng, thay vì chỉ có 29% theo dự đoán trước đây.

Cần Thơ sụt lún, đường phố nội ô ngập nước và giải pháp ứng phó

RFI : Như vậy thì tình trạng sụt lún này đang gây ra những hậu quả gì ở những thành phố vùng đồng bằng sông Cửu Long, chẳng hạn như ở Cần Thơ, thành phố lớn nhất trong vùng ?

Huỳnh Long Vân : Nghiên cứu của Viện Kỹ thuật Tokyo về hậu quả của khai thác nước ngầm ở Thành phố Cần Thơ, đối với cá nhân tôi, một người được sinh ra và trưởng thành ở thủ phủ của Đồng bằng sông Cửu Long, cũng là điều đáng quan tâm. Kết quả nghiên cứu công bố vào năm 2016 cho thấy tình trạng sụt lún do khai thác nước ngầm ở Cần Thơ ngày càng trầm trọng hơn và đường phố ở Cần Thơ sẽ bị ngập sâu đến 70cm vào năm 2050, nếu nước ngầm được tiếp tục khai thác với tốc độ không thay đổi.

Năm 2017, vào mùa nước nổi kết hợp với triều cường, chỉ có một khoảng đường vài trăm thước ven sông ở quận Bình Thủy bị ngập dưới 10cm. Cùng kỳ năm 2018, các đường phố chính ở các quận Ninh Kiều, Bình Thủy, Ô Môn bị ngập sâu khoảng 20cm. Năm nay, 2019, mặc dù mực nước ở trạm quan trắc Châu Đốc thấp hơn so với cùng kỳ 2018, nhưng nước sông Hậu ở Cần Thơ dâng đến mức kỷ lục 2,25m, tức 20cm cao hơn năm 2018 và đường phố Cần Thơ bị ngập ở mức sâu lịch sử gần 50cm.

Cần Thơ bị ngập nặng đó là do nước sông tràn bờ dưới tác động cộng hưởng của nền đất bị sụt lún 1,80cm mỗi năm, bởi khai thác nước ngầm, mức nước biển dâng cao 2-3mm mỗi năm, kết hợp với khối nước lũ đầu nguồn theo sông Hậu đổ về Cần Thơ cùng lúc với triều cường dâng cao.

RFI : Thành phố Cần Thơ đang có những dự án nào để chống tình trạng ngập nước ?

Huỳnh Long Vân : Ứng phó với tình trạng ngập nước ở đường phố nội ô, Thành phố Cần Thơ đang triển khai dự án tăng cường khả năng thích ứng của đô thị (gọi tắt là dự án 3). Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Nhân dân Thành phố Cần Thơ Đào Anh Dũng nói rằng, hiện nay thành phố chưa có giải pháp nào hiệu quả để chống ngập và gần như "bó tay" trước các đợt triều cường và đang kỳ vọng vào dự án 3 tăng cường khả năng thích ứng của đô thị.

Dự án sẽ tập trung chống ngập khu đô thị lõi của Thành phố Cần Thơ thuộc địa bàn hai quận Ninh Kiều và Bình Thuỷ rộng 2.675ha, bằng các giải pháp công trình như làm kè, cống, đập, âu thuyền ngăn triều cường từ sông Cần Thơ vào khu đô thị lõi ; kế đến là cải tạo hệ thống thoát nước kết hợp với đầu tư hệ thống trữ và điều nước kinh rạch.

Không thiếu những chỉ trích dự án này : bảo vệ được 2 quận Ninh Kiều và Bình Thủy, nhưng sẽ chuyển tải khối nước gây ngập trước hết đến các quận huyện khác của Thành phố Cần Thơ và tiếp theo là đến các vùng không có đê bao của các tỉnh nằm dọc theo hai bờ sông Hậu.

Các giải pháp ứng phó sụt lún ở Đồng bằng sông Cửu Long

RFI : Như vậy để hạn chế đà sụt lún của đồng bằng sông Cửu Long thì phải ngăn chận việc khai thác nước ngầm quá mức. Nhưng theo ông, có những giải pháp nào hữu hiệu để chấm dứt việc này, nhưng vẫn bảo đảm được nguồn nước cho sinh hoạt và cho sản xuất nông nghiệp ở vùng đồng bằng sông Cửu Long ?

Huỳnh Long Vân : Giảm hay ngưng khai thác nước ngầm sẽ giảm sụt lún, nhưng không chấm dứt hoàn toàn, vì sụt lún là một quá trình chậm, nhưng một khi đã xảy ra thì sẽ tiếp diễn trong nhiều năm, cho dù có giảm về tỉ lệ. Mức độ sụt lún ở mỗi địa phương khác nhau, phụ thuộc vào yếu tố địa chất và mức độ khai thác nước ngầm. Dù không biết nước ngầm đang bị khai thác thế nào, nhưng chỉ cần giảm hay ngưng khai thác thì sẽ cải thiện sụt lún.

Nước ngầm ở Đồng bằng sông Cửu Long phải được xem là nguồn dự trữ chiến lược để sử dụng trong trường hợp xảy ra hạn hán cùng cực trong tương lai do BĐKH và không phải là nguồn nước cơ bản hằng ngày.

Vì thế dứt khoát phải chấm dứt khai thác nước ngầm ở Đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng ở đây có một thách thức không nhỏ : làm sao có nước ngọt đủ cung cấp cho các nhu cầu hiện sử dụng hơn 2 triệu m³nước ngầm mỗi ngày ?

Trước hết, nhà nước phải tiến hành nghiên cứu và đầu tư xây dựng các nhà máy lọc nước và mạng lưới đường ống để cung cấp đầy đủ nước sạch cho toàn vùng Châu thổ dùng trong sinh hoạt và sản xuất công nghiệp. Không thực hiện được hạng mục này, mọi kế hoạch khác chống sụt lún Đồng bằng sông Cửu Long trở nên vô nghĩa và Đồng bằng sông Cửu Long sẽ trở thành một Jakarta thứ hai.

Chính phủ phải khuyến khích từng hộ gia đình thiết kế phương tiện trữ nước mưa, nước ngọt, đồng thời dựa vào Nghị quyết 120 phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với BĐKH xem nước mặn, nước lợ, cũng như nước ngọt, là tài nguyên để triển khai những giải pháp như xây dựng khung pháp lý với các biện pháp chế tài chặt chẽ, để người dân vùng ven biển chỉ được phép nuôi trồng thủy sản nước mặn và nước lợ, nhưng với tin tưởng là việc kinh doanh này cũng mang lại thu nhập ổn định và khu vực sẽ được duy trì trên mực nước biển.

Cuối cùng, phải chấm dứt canh tác lúa ở vùng ven biển và lúa vụ 3 để tiết kiệm nước ngọt và đồng thời thực hiện kế họach chuyển đổi sản xuất nông nghiệp sang làm kinh tế nông nghiệp.

Ngoài khai thác nước ngầm quá mức, phá rừng phòng hộ để làm đầm nuôi tôm, khối lượng phù sa chuyển tải xuống Châu thổ Đồng bằng sông Cửu Long bị suy giảm và gần như cạn kiệt, do các đập thủy điện ở thượng nguồn ngăn giữ lại, khiến cho bờ biển Đồng bằng sông Cửu Long bị xói mòn sạt lở, do đó cần phải có những kế hoạch cấp quốc gia để thương thảo với các nước thượng nguồn xả thải phù sa.

Việc làm này đem lại lợi ích cho cả đôi bên : trước hết là làm gia tăng tuổi thọ của các đập thủy điện và kế đến với khối lượng phù sa được chuyển tải đến sẽ giúp Đồng bằng sông Cửu Long được bồi đấp cân bằng tình trạng sụt lún tự nhiên và việc tái tạo rừng phòng hộ ven biển thành công.

RFI : Trong việc chống sụt lún ở đồng bằng sông Cửu Long, Hà Lan, một quốc gia nằm dưới mực nước biển, có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này, có thể giúp được gì cho Việt Nam ?

Huỳnh Long Vân : Rất may Việt Nam là đối tác lâu dài của Hà Lan trong lĩnh vực nước, và Hà Lan cũng là quốc gia ở vùng đồng bằng thấp có nhiều vùng đất đang bị sụt lún và đồng thời đang phát triển các giải pháp chuyên môn phù hợp với nhiều nhu cầu khác nhau trên toàn cầu.

Ngoài ra, Đại sứ quán Hà Lan tại Hà Nội và Tổng lãnh sự Hà Lan tại Thành phố Hồ Chí Minh dành được một phần ngân sách để hổ trợ cho việc thực hiện Nghị quyết 120 và tìm hướng giải quyết thách thức về sụt lún. Nghiên cứu của Đại học Utrecht và Viện Deltares về sụt lún đất và cao trình của Đồng bằng sông Cửu Long là một ví dụ tuyệt vời về sử dụng kiến thức chuyên môn của Hà Lan để giúp tư vấn cho chính phủ Việt Nam, từ đó làm lợi cho Đồng bằng sông Cửu Long và người dân nơi đây.

Thanh Phương thực hiện

Nguồn : RFI, 26/11/2019

Quan chức Việt Nam ngờ vực nghiên cứu nói Đồng bằng sông Cửu Long ngập nước vào năm 2050 b(voa, 03/11/2019)

Một quan chức khí tượng thủy văn của Việt Nam bày tỏ ngờ vực về nghiên cứu toàn cầu mới công bố kết luận toàn bộ Đồng bằng Sông Cửu Long ở miền nam Việt Nam có thể ngập dưới nước vào năm 2050 vì biến đổi khí hậu, nói rằng nó "chưa đủ cơ sở khoa học" và dựa trên nhiều "giả định cực đoan" cùng lúc.

Tư liệu - Lũ lụt ở tỉnh Long An, ngày 13 tháng 10, 2011.

Những nhận định của bà Huỳnh Thị Lan Hương, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, được truyền thông nhà nước dẫn lại và đăng tải hôm thứ Sáu, vài ngày sau khi Climate Central, một tổ chức phi một tổ chức phi chính phủ ở Mỹ, công bố công trình nghiên cứu cảnh báo rằng đến năm 2050 khoảng 300 triệu người trên toàn thế giới sẽ sống ở những vùng gặp nguy cơ ngập lụt do biến đổi khí hậu gây ra, trong đó có 20 triệu người ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Nghiên cứu kéo dài ba năm, được đăng trên chuyên san khoa học Nature Communications hôm 29 tháng 10, tính toán rằng mực nước biển toàn cầu có thể tăng từ 60 centimét đến 2,1 mét và thậm chí có thể hơn thế. Thủ đô Hà Nội, Hải Phòng và thành phố Hồ Chí Minh của Việt Nam nằm trong số các đô thị gặp nguy cơ trong khi toàn bộ phần cực nam của Việt Nam có thể bị ngập nước, Climate Central dự báo.

Bà Hương cho rằng có một số vấn đề trong nghiên cứu cần được xem xét kĩ lưỡng hơn vì bà hoài nghi độ tin cậy của số liệu cũng như giả định mà các tác giả sử dụng.

"So sánh bài báo với kịch bản biến đổi khí hậu nước biển dâng cho Việt Nam năm 2016 cho thấy số liệu trong nghiên cứu này không tốt hơn số liệu mà Bộ Tài nguyên và Môi trường đã sử dụng," bà được báo Tuổi Trẻ dẫn lời nói. "Còn thông tin 'vào năm 2050, Thành phố Hồ Chí Minh và đồng bằng sông Cửu Long bị xóa sổ' là chưa đủ cơ sở khoa học và dựa trên các giả định cực đoan".

Giả định cực đoan, theo bà, là kịch bản triều có tần suất 100 năm xuất hiện một lần kết hợp với việc nước biển dâng 2 mét.

"Đây là các yếu tố dự báo quá cực đoan và khó có thể xảy ra. Trong khi triều cường có thể chỉ xảy ra trong một khoảng thời gian nào đó thì báo cáo này lại nhận định khu vực gần như ngập vĩnh viễn khi kết hợp với nước biển dâng," bà nói, theo trang tin điện tử Zing.

Do đó bà cho rằng người dân không nên quá hoang mang về nguy cơ khu vực bị xóa sổ và rằng mọi phân tích, đánh giá cần dựa trên số liệu Bộ Tài Nguyên và Môi trường cung cấp.

Các luận điểm của quan chức này cũng được phổ biến rộng rãi trên các phương tiện truyền thông nhà nước khác bao gồm website báo Nhân Dân của Đảng cộng sản Việt Nam và trang tin điện tử của chính phủ Việt Nam.

Một bài báo của Tuổi Trẻ đưa tin về nghiên cứu của Climate Central đã được gỡ xuống.

Một số độc giả dường như không cảm thấy hoàn toàn thuyết phục về phản bác của phía Việt Nam và kêu gọi nhà chức trách xem nghiên cứu này như một lời cảnh báo để có biện pháp ứng phó kịp thời.

Một người bình luận rằng số liệu của Việt Nam cũng không đáng tin cậy, dẫn ra một báo cáo của chính phủ về ô nhiễm môi trường ở Hà Nội năm 2019 có những chỉ số giống hệt năm 2005.

*******************

Mêkông cạn nước : Biến đổi khí hậu hay là do xây đập thủy điện ? (RFI, 01/11/2019)

Sông Mêkông, một trong những con sông lớn nhất, nguồn nuôi dưỡng quan trọng cho 60 triệu người dân Châu Á đang bị thu hẹp dần. Tại nhiều nơi, mực nước sông đã xuống tới mức thấp nhất. Tình trạng đáng lo ngại này là hệ quả của nạn hạn hán và ồ ạt xây đập thủy điện.

Một đoạn sông Mêkông, tại Pak Chom, miền bắc Thái Lan, bị hẹp dần và trơ những bãi cát do thiếu nước. Lillian SUWANRUMPHA / AFP

Sau Amazone, sông Mêkông, nơi trú ngụ của hơn 1.300 loài cá, được cho là một trong những nơi có nguồn đa dạng sinh thái lớn nhất thế giới. Con sông này bình thường ngập tràn nước vào cuối mùa mưa. Nhưng năm nay, lòng sông trơ đáy, nhường chỗ cho những mỏm đá mầu đỏ nhạt và trên nhiều dải cát, vài loại cây cỏ bắt đầu mọc lún phún.

Theo ghi nhận của AFP, tình trạng này, vốn có thể gây ra những hậu quả tàn phá đối với quá trình sản sinh cá, đặc biệt đáng báo động từ miền bắc Thái Lan cho đến các vùng đồng bằng của Cam Bốt, kéo dài trên hàng trăm cây số con sông.

Hồ Tonlé Sap tại Cam Bốt, nối liền với sông Mêkông cũng bị ảnh hưởng. Ông Brian Eyler, giám đốc chương trình Đông Nam Á tại Stimson Center, một trung tâm cố vấn có trụ sở tại Washington ghi nhận sản lượng đánh bắt cá đã giảm đến 70%.

Mực nước sông Mêkông năm nay còn thấp hơn mức trong đợt hạn hán lịch sử năm 1992. Tại nhiều nơi, cuối mùa nước lên, mực nước dâng lên được một mét so với 6 mét cùng thời kỳ những năm trước đó.

Nguyên nhân là lượng mưa quá ít trong những tháng vừa qua, khí hậu khô hạn nghiêm trọng do hiện tượng El Nino gây ra đi kèm với hiện tượng biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, hiện tượng đập thủy điện "mọc lên như nấm" trên thượng nguồn sông Mêkông ở Trung Quốc và Lào cũng như trên những nhánh sông lớn là nguồn cội của tình trạng khô hạn nghiêm trọng hiện nay. Ví dụ mới nhất là đập thủy điện Xayaburi, miền bắc nước Lào. Công trình xây đập khổng lồ này trị giá 4,5 tỷ đô la do một doanh nghiệp Thái Lan thi công làm dấy lên nhiều tranh cãi từ nhiều năm qua. Bất chấp những lời chỉ trích, công trình đã được đưa vào sử dụng ngày thứ Ba 29/10/2019.

Theo AFP, chỉ tính riêng tại Lào có đến 44 con đập, do Trung Quốc và Thái Lan tài trợ đã đi vào hoạt động. 46 con đập khác chờ ngày thi công. Trong khi đó, hơn 100 con đập ở hạ nguồn Mêkông tại Trung Quốc, Lào, Thái Lan và tại Việt Nam. Và hàng chục con đập khác đang trong quá trình xây dựng.

Do vậy, chuyên gia nghi ngờ nguyên nhân gây ra hạn hán là do biến đổi khí hậu. Bởi vì, nếu như hạn hán đang hoành hành ngày càng dữ dội trong khu vực do biến đổi khí hậu, thì lẽ ra lượng điện sản xuất ra cũng phải càng ngày càng ít đi do thiếu nước.

RFI tiếng Việt

Sài Gòn ‘có thể biến mất trong nước biển vào 2050', có đáng lo ? (RFA, 31/10/2019)

Tổ chức khoa học có trụ sở tại New Jersey, Hoa Kỳ mang tên Climate Central, hôm 29/10 công bố nghiên cứu mới được The New York Times đăng tải cho thấy, số người chịu ảnh hưởng do mực nước biển dâng cao sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2050 so với các dự báo trước đây, đe dọa xóa sổ gần như toàn bộ một số thành phố ven biển lớn trên thế giới.

Tổ chức khoa học Climate Central ở Mỹ vừa công bố nghiên cứu cho thấy, miền nam Việt Nam có thể bị ngập trong nước biển vào năm 2050.  Courtesy Climate Central

Cảnh báo toàn cầu

Nghiên cứu mới đưa ra kết quả là vào giữa thế kỷ này, khoảng 150 triệu người sẽ sống trong vùng bị ngập dưới nước biển vì triều cường tăng. Đặc biệt, miền Nam Việt Nam có thể gần bị biến mất.

Bản đồ mà Climate Central công bố chỉ ra rằng, phần dưới cùng của lãnh thổ Việt Nam sẽ bị chìm dưới nước biển khi triều cường, có nghĩa là hơn 20 triệu người Việt Nam, chiếm gần 1/4 dân số, sẽ sống trong vùng bị ngập nước.

Hình ảnh cũng cho thấy, phần lớn thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế quốc gia, theo đó cũng sẽ biến mất. Dự báo của Climate Central không tính đến phần đất bị mất do xói mòn bờ biển hay sự gia tăng dân số trong tương lai.

Đánh giá về báo cáo của Climate Central đăng tải trên New York Times, hôm 31/10, ông Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về Đồng bằng sông Cửu Long, cho biết :

"Bản gốc bài báo cáo khoa học không có những từ ngữ giật gân như bài trên New York Times rằng "Miền nam Việt Nam có thể biến mất hoàn toàn" dưới mực nước biển.  Báo cáo này áp dụng phương pháp mới là phương pháp CoastalDEM, tính cao trình tại mặt đất, để loại trừ lỗi của phương pháp SRTM có khi tính cao trình mặt đất ở đọt cây hoặc nóc nhà ở những nơi thảm thực vật hoặc nhà cửa quá dày làm che khuất và nếu tính sai thì sẽ tưởng là mặt đất cao và chưa bị đe dọa.

Nghiên cứu này được thực hiện cho toàn cầu và ý nghĩa của nó nằm chủ yếu ở phần cảnh báo cho thế giới tình hình có thể xấu, tức là số triệu người sống ở những nơi thấp hơn mực nước biển sẽ rất nhiều hơn so với khi tính cao trình bằng phương pháp SRTM nếu thế giới không cùng nhau nhanh chóng cắt giảm phát thải.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thiện, muốn đánh giá tác động và tìm cách thích ứng tại từng quốc gia thì phải tính tới tình hình cụ thể và không nên hốt hoảng vì từ ngữ giật gân trên báo chí.

Sụt lún đất đáng lo hơn…

Thực tế tại Đồng bằng sông Cửu Long như thế nào ? Và Việt Nam có nên xem xét kết quả mới này để thực hiện những biện pháp ngăn chặn sự chìm dần ở ĐBSC ? Ông Nguyễn Hữu Thiện cho biết :

"Ở Đồng bằng sông Cửu Long, gần đây đã có nghiên cứu của các nhà khoa học Hà Lan khá chi tiết, tái khẳng định lại cao trình của Đồng bằng sông Cửu Long khoảng 0.82cm, điều mà chúng ta đã biết từ lâu. Nghiên cứu của các nhà khoa học Hà Lan dự báo đến cuối thế kỷ 2100 (80 năm nữa) với mức nước biển dâng trung bình 40cm thì 25% Đồng bằng sông Cửu Long sẽ dưới mực nước biển. Cộng thêm tốc độ sụt lún trung bình hiện nay 1.1cm/năm nhiều diện tích Đồng bằng sông Cửu Long sẽ dưới mực nước biển".

Với cảnh báo của Climate Central, liệu Việt Nam có phải di dời người dân ra khỏi những vùng được cảnh báo sẽ chìm dưới mực nước biển hay không ?

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thiện, đúng là việc chìm dần của Đồng bằng sông Cửu Long rất đáng lo ngại, nhưng không nên suy luận đơn giản rằ ng nơi nào dưới mức nước biển dâng thì không còn sinh sống được vì còn phải xét chiều sâu ngập, thời gian ngập.

Theo ông, nghiên cứu này dùng đỉnh triều cao do đó không phải là ngập quanh năm mà chỉ là vào lúc triều cao của năm. Ở Đồng bằng sông Cửu Long chúng ta biết rằng triều cao nhất của năm rơi vào hai con Nước Rong lớn nhất vào khoảng 30 tháng 8 và rằm tháng 9 âm lịch.

Hạn hán lớn nhất 100 năm qua tại Đồng bằng Cửu Long. 2016. AFP

Ngoài ra, cao trình mà các nhà khoa học nói là cao trình của mặt đất, tức là mặt ruộng. Thực tế nhiều nơi hiện nay ở Đồng bằng sông Cửu Long mặt ruộng cũng đang dưới mực nước biển. Nhưng nhà cửa người thì không ai cất nhà ở mặt ruộng mà luôn ở trên bờ cao, dọc theo bờ kênh hoặc đào ao để lấy đất đắp làm nền nhà. Dĩ nhiên, khi nước sâu hơn thì muốn làm bờ phải cao hơn, tốn nhiều đất hơn và phải đào ao sâu hơn hoặc lớn hơn. Ruộng hay ao ngập có thể nuôi thủy sản chứ không nhất thiết phải trồng lúa.

Để giải quyết vấn đề đồng bằng bị sụt lún làm đồng bằng chìm nhanh hơn, nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thiện cho biết ý kiến của mình :

"Giữa hai vấn đề làm cho Đồng bằng sông Cửu Long chìm nhanh là nước biển dâng chúng ta không kiểm soát được và sụt lún đất do khai thác nước ngầm thì sụt lún đất đáng lo hơn và đáng ưu tiên giải quyết ngay vì tốc độ nước biển dâng thực tế đến nay chỉ khoảng 3mm/năm, trong khi sụt lún của đồng bằng đang gấp 3-4 lần và có nơi 10 lần như thế.

Theo ông Thiện, để giải quyết vấn đề sụt lún thì Đồng bằng sông Cửu Long cần phải giảm ngay sử dụng nước ngầm. Thế nhưng muốn giảm sử dụng nước ngầm thì phải có nguồn nước thay thế. Đối với vùng ven biển thì nên thuận theo tự nhiên chuyển sang canh tác mặn vào mùa mặn và làm hệ thống công trình trữ nước, cấp nước cho sinh hoạt. Đối với vùng nội địa thì cần phục hồi lại sông ngòi để có thể sử dụng được như cách đây chỉ vài chục năm, trước khi thâm canh nông nghiệp với lượng lớn phân bón thuốc trừ sâu và nhiều công trình ngăn sông làm tích tụ ô nhiễm. Ông nói tiếp :

"Do đó, giải pháp chính cho Đồng bằng sông Cửu Long là nằm ở việc chuyển hướng nền nông nghiệp từ thâm canh, chạy theo số lượng, sang nông nghiệp giảm thâm canh, tập trung vào chất lượng và giá trị như tinh thần của Nghị quyết 120 của Chính phủ.

Chúng ta cũng không nên hấp tấp cho rằng cần sao chép công trình đê biển như ở Hà Lan vì bối cảnh chúng ta rất khác và áp dụng công trình như Hà Lan cho Đồng bằng sông Cửu Long thì hại nhiều hơn lợi".

Thận trọng trước cảnh báo

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, chuyên gia môi trường và tài nguyên, đang làm việc tại Viện Nghiên Cứu Biến Đổi Khí Hậu của Đại Học Cần Thơ, khi trả lời RFA hôm 31/10 cho biết, báo cáo của Climate Central cũng có những kết quả đáng tin cậy cho các thành phố lớn trên thế giới chứ không chỉ riêng Việt Nam. Tuy nhiên ông nói tiếp :

"Nói là thời gian ngập là 2050, thì điều này chưa được kiểm chứng. Về cao độ thì mình biết rồi, cũng phù hợp những nghiên cứu cũ ở Việt Nam. Nhưng nếu nói đến năm nào thì bao nhiêu diện tích bị ngập thì cần phải nghiên cứu cụ thể và nên thận trọng trước thông tin này. Những cao độ này họ lấy theo mức trung bình, và đa số ở đồng bằng, đất thấp… nhưng vùng đô thì người ta xây dựng, cất nhà thì đã cao hơn… Cho nên từ đây đến đó theo tôi là không hoàn toàn ngập như vậy".

Theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, nên thừa nhận từ kết quả khoa học để có những đối sách cho tương lai, để làm chậm quá trình chìm dần của các thành phố lớn. Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cũng cho là không nên quá hoảng hốt.

Liên quan đến Đồng bằng sông Cửu Long, AFP hôm 31/10 loan tin cho biết, nước sông Mê Kông đang ở mức thấp nhất được ghi nhận là hạn hán và do các đập thủy điện ở thượng nguồn siết sông. Các chuyên gia cho rằng sông Mê Kông đang ở ‘thời điểm khủng hoảng’.

Bản tin mô tả, con sông Mê Kông hùng vĩ một thời đã bị giảm xuống thành một vùng nước mỏng, bẩn thỉu ở một số nơi vùng hạ nguồn. Mức nước sông thấp được cho là do hạn hán và do một đập thủy điện được hoàn thành gần đây ở thượng nguồn.

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cho biết, đây cũng là nguyên nhân khiến người dân gia tăng khai thác nước ngầm, làm đồng bằng gia tăng sụt lún :

"Một trong những nguyên nhân lớn là vấn đề khai thác nước ngầm, vì nguồn nước mặt ngày càng khan hiếm hay ô nhiễm nên người dân chuyển sang rút nước ngầm. Vì khi khai thác nước ngầm nhiều thì vùng đồng bằng sẽ mất lớp nước đỡ bên dưới nên lún từ từ. Ngoài ra khai thác cát cũng làm sụt lún, sạt lở. Ngoài ra các đập thủy điện ở thượng nguồn ngăn chặn phù sa bồi lấp ở hạ lưu cũng làm tăng nguy cơ sụt lún".

Không cần quá hoảng sợ với cảnh báo của Climate Central là ý kiến của hai chuyên gia nghiên cứu về môi trường và họ cũng cùng phân tích từ báo cáo khi các nhà khoa học tính trong giai đoạn nước triều lên cao nhất, trong khi nước triều có lúc lên cao, có lúc xuống thấp. Có nghĩa là thời gian ngập không kéo dài, tức là mình phải chấp nhận có thời gian bị ngập nhưng sau đó thủy triều rút xuống, và lộ đất ra. Cho nên, tiến sĩ Lê Anh Tuấn kết luận, hoàn toàn không có chuyện người dân phải bỏ đi hết.

****************

20 triệu người ở Đồng bằng sông Cửu Long gặp nguy cơ vì nước biển dâng (VOA, 30/10/2019)

Công trình nghiên cứu của tổ chức Climate Central vừa được công bố hôm 29/10 cảnh báo rằng đến năm 2050, trên toàn thế giới, khoảng 300 triệu người sẽ sống ở những vùng gặp nguy cơ ngập lụt do biến đổi khí hậu gây ra, trong đó có 20 triệu người ở Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu dự báo hầu hết Đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam sẽ biến mất dưới nước và năm 2100

Trong thế kỷ 21, theo tính toán của Climate Central, một tổ chức phi chính phủ có trụ sở ở New Jersey, Mỹ, mực nước biển toàn cầu có thể tăng từ 60 centimet đến 2,1 mét, thậm chí có thể hơn thế.

Toàn bộ các thành phố duyên hải có thể bị xóa sổ nếu không có đủ các biện pháp phòng vệ đối với biển cả. Khoảng 70% số người gặp nguy cơ bị lũ lụt hàng năm và ngập lụt vĩnh viễn là ở 8 nước châu Á là Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia, Thái Lan, Philippines, và Nhật Bản, theo nghiên cứu của Climate Central, được đăng trên tạp chí Nature Communications của Anh.

Thủ đô Hà Nội, Hải Phòng và thành phố Hồ Chí Minh của Việt Nam nằm trong số các đô thị gặp nguy cơ. Toàn bộ phần cực nam của Việt Nam có thể bị ngập nước, Climate Central dự báo.

Bình luận về thông tin từ công trình này, ông Jean-Pascal van Ypersele of thuộc trường Đại học Catholique de Louvain ở Bỉ nói : "Nếu hàng trăm hay chỉ cần hàng chục triệu người bị ngập lụt ở châu Á hay châu Phi, tình trạng đó sẽ gây ra biến động xã hội và kinh tế ở quy mô cực lớn".

Cuộc nghiên cứu cũng bao gồm việc sử dụng các biện pháp cải tiến để đo đạc cao độ của các vùng đất ở châu Á và các nhà khoa học nhận thấy rằng mặt đất đã lún xuống hàng chục centimet so với hình dung trước đây.

Benjamin Strauss, khoa học gia trưởng của Climate Central, đồng tác giả công trình nghiên cứu, cho biết lâu nay "chúng ta đều không biết rõ về cao độ của mặt đất nơi chúng ta đứng" và các đo đạc cho thấy "vấn đề nghiêm trọng hơn những gì chúng ta đã từng hiểu".

https://youtu.be/CET5KzSVcyM

(CNN, CBS)

*****************

Biến đổi khí hậu : Việt Nam thuộc vùng nước biển dâng mạnh (BBC, 30/10/2019)

Hàng triệu người sẽ phải đối mặt với nguy cơ lũ lụt ven biển do mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu vào cuối thế kỷ này.

Mưa lớn khi thủy triều dâng cao làm ngập sân bay Don Mueang ở Bangkok năm 2011

Đó là kết luận của một nghiên cứu do Climate Central, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên về tin tức có trụ sở tại Mỹ, thực hiện.

Nghiên cứu chỉ ra rằng 190 triệu người sẽ sống trong những khu vực được dự đoán là dưới mức thủy triều vào năm 2100.

Hiện nay, theo tính toán có khoảng 110 triệu người đang sinh sống ở những khu vực này, được bảo vệ bởi các bức tường, đê và các tuyến phòng hộ ven biển khác.

Những rủi ro trong tương lai mới chỉ cho rằng nóng lên toàn cầu ở mức độ nhẹ ; do đó, chưa thấy hết mức độ xâm lấn của đại dương.

Nghiên cứu của Climate Central, được công bố trên tạp chí Nature Communications, đã tìm cách khắc phục những sai lệch trong các bộ dữ liệu về sự dâng lên được sử dụng trước đây để tính toán đường bờ biển nội địa sẽ bị ngập sâu đến mức nào.

Dự báo cho rằng khí thải nhà kính vẫn ở mức cao

Các bộ dữ liệu nổi tiếng nhất được cung cấp bởi một tàu vũ trụ không gian.

Endeavour, tàu vũ trụ bay theo quỹ đạo, sử dụng một thiết bị radar vào năm 2000 để lập bản đồ độ cao toàn cầu. Mô hình hành tinh 3D này đã trở thành một trong những bộ dữ liệu quan sát trái đất được sử dụng nhiều nhất trong lịch sử.

Nhưng Climate Central của Scott Kulp và Benjamin Strauss nói rằng họ đã phải chấp nhận những sai lệch mà có những nơi làm cho đất liền trông cao hơn thực tế.

Vấn đề này xảy ra đặc biệt ở những nơi có thảm thực vật dày, như là rừng rậm ; radar thường chỉ nhìn thấy tán cây chứ không thấy mặt đất.

Kulp và Strauss sử dụng thông tin có độ phân giải cao hơn, hiện đại hơn từ các thiết bị radar trên không sử dụng tia laser rồi để máy tính chỉnh sửa mô hình số độ cao (DEM) của tàu vũ trụ.

Khi mô hình số độ cao đường bờ biển (CoastalDEM) được sử dụng song song với số liệu thống kê dân số và dự báo mới nhất về mực nước biển dâng cao, rõ ràng rằng nhiều người đang đối mặt với một tương lai bấp bênh.

Dữ liệu độ cao cải tiến cho thấy ngay cả khi giảm mức phát thải khí nhà kính, sáu quốc gia châu Á (Trung Quốc, Bangladesh, Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và Thái Lan), nơi có tới 237 triệu người đang sinh sống ven biển, có thể phải đối mặt với các mối đe dọa lũ lụt bờ biển hàng năm vào năm 2050. Nhiều hơn khoảng 183 triệu người so với các đánh giá dựa trên dữ liệu độ cao hiện hành.

Báo cáo của chính phủ Việt Nam nói rằng 40% đồng bằng nước này có thể bị nhấn chìm nếu mực nước biển dâng cao 1m trong các thập kỷ tới trong khi người dân tại vùng đồng bằng trũng đã phải hứng chịu các cơn bão thường xuyên hơn và lũ lụt tồi tệ hơn. Điều này có thể có nguy cơ đẩy hàng trăm nghìn người mất nhà cửa, báo cáo cho hay.

Dưới đây là ước tính mới so với ước tính cũ :

1. Trung Quốc : 93 triệu so với 29 triệu

2. Bangladesh : 42 triệu so với 5 triệu

3. Ấn Độ : 36 triệu so với 5 triệu

4. Việt Nam : 31 triệu so với 9 triệu

5. Indonesia : 23 triệu so với 5 triệu

6. Thái Lan : 12 triệu so với 1 triệu

Nhóm nghiên cứu đã tạo ra một bản đồ tương tác minh họa sự khác nhau giữa các ước tính chỉ dựa trên dữ liệu của tàu vũ trụ và dữ liệu độ cao mới được làm lại.

Từ bản đồ này có thể thấy tình hình thay đổi như thế nào phụ thuộc vào việc thế giới quản lý tốt như thế nào để hạn chế khí hậu ấm lên, điều này đang đẩy mực nước biển lên cao do các đại dương nóng lên và băng tan ở Nam Cực và Greenland.

Trong một tương lai bi quan về việc gia tăng lượng khí thải, CoastalDEM cho thấy có tới 630 triệu người đang sinh sống ở những nơi trên đất liền mà được dự báo sẽ có lũ lụt hàng năm vào năm 2100.

Đến năm 2050, con số này là 340 triệu, tăng 250 triệu người so với ước tính, đã đang sống trong tình trạng khó khăn này.

Nhìn chung, các ước tính do CoastalDEM trích dẫn về dân số toàn cầu có nguy cơ hứng chịu lũ lụt ven biển cao gấp ba lần số liệu đưa ra từ việc sử dụng thông tin của tàu vũ trụ.

Xem YouTube :

Người dân Miền Tây mất nhà vì nước sông dâng

"Chúng tôi ước tính một tỷ người hiện đang sống ở những nơi thấp hơn 10m so với các dòng thủy triều cao hiện nay, trong đó có 250 triệu người ở những nơi thấp dưới 1m", nhóm nghiên cứu nói với Nature Communications.

Nghiên cứu cho rằng khí thải nhà kính vẫn ở mức cao

Mực nước biển toàn cầu đã tăng cao hơn 3mm mỗi nămtrong những thập niên gần đây, và xu hướng này dâng cao này có thể thấy được.

Tháng trước, Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) tuyên bố trong một báo cáo đặc biệt về đại dương rằng mực nước biển trung bình có thể tăng lên tới 1,1m vào năm 2100, trong một kịch bản nóng lên toàn cầu tồi tệ nhất.

Tuy nhiên, Kulp và Strauss nhấn mạnh một số hạn chế trong phân tích của họ.

Ví dụ, nó chỉ giả định một dân số tĩnh, tức là sự gia tăng dân số và di cư trong tương lai không được xem xét đến. Cả việc cải thiện phòng hộ bờ biển cũng không được xét đến.

Trên cơ sở khu vực, phân tích của Climate Central sẽ ít ngạc nhiên hơn ở những nơi mà khảo sát radar về đường bờ biển đã được sử dụng để đánh giá nguy cơ lũ lụt trong tương lai. Nhưng giá trị của nó rất quan trọng với những nơi không có được thông tin tốt.

Báo cáo của chính phủ Việt Nam nói rằng 40% đồng bằng nước này có thể bị nhấn chìm nếu mực nước biển dâng cao 1m trong các thập kỷ tới trong khi người dân tại vùng đồng bằng trũng đã phải hứng chịu các cơn bão thường xuyên hơn và lũ lụt tồi tệ hơn mà có nguy cơ đẩy hàng trăm nghìn người mất nhà cửa.

Và ở một số nơi, nguy hiểm trong tương lai chỉ phần nào liên quan đến mực nước biển dâng cao. Một số đô thị lớn ven biển trên thế giới phải đối mặt thêm với thách thức về sụt lún.

Có những nơi, mặt đất lún xuống còn nhanh hơn 10 lần so với mực nước lên cao.

Điều này đúng với những thành phố như Jakarta, Hồ Chí Minh và Bangkok, những nơi khai thác quá nhiều nước ngầm từ dưới lòng đất.

*****************

Việt Nam là nơi kiếm tiền dễ nhất thế giới cho những ai ? (RFA, 28/10/2019)

Một khảo sát Expat Insider, do mạng lưới InterNations thực hiện vừa công bố trong hạ tuần tháng 10 cho thấy Việt Nam đứng đầu thế giới về tiêu chí tài chính cá nhân, khi 4/5 người nước ngoài (tương đương 81%) sống và làm việc ở nước này hài lòng với tình trạng tài chính.Đài RFA ghi nhận ý kiến của giới chuyên gia xoay quanh thông tin vừa nêu cũng như tìm hiểu liệu Việt Nam có phải là nơi dễ kiếm tiền nhất thế giới cho chính những công dân của nước này hay không ?

Ảnh minh họa : Người nước ngoài tại một sự kiện trong ngành địa ốc ở Việt Nam. Courtesy : Ảnh chụp màn hình vi.sblaw.vn

Nơi đáng sống và làm việc tốt nhất

Khảo sát Expat Insider, do mạng lưới InterNations thực hiện xếp hạng Á quân cho Việt Nam, sau Quán quân là Đài Loan trong danh sách những nơi đáng sống và làm việc tốt nhất đối với người nước ngoài. Theo đó trong vòng 1 năm, Việt Nam vượt lên 12 bậc từ vị trí thứ 14 trong năm 2018.

Cuộc khảo sát được tiến hành với hơn 20 ngàn người nước ngoài ở 187 quốc gia và vùng lãnh thổ sinh sống tại 64 địa điểm trên thế giới. Tiêu chí đánh giá dựa vào mức độ hài lòng đối với chất lượng sống, sự thoải mái khi định cư, công việc, tài chính cá nhân, chi phí sinh hoạt và cuộc sống gia đình tại đất nước mà những người tham gia khảo sát lựa chọn.

Đài RFA ghi nhận qua các trang fanpage của báo giới chính thống và qua mạng xã hội ở Việt Nam, không ít ý kiến cho rằng kết quả khảo sát vừa nêu không mang lại niềm vui hay hãnh diện cho đất nước và con người Việt Nam mà phần nào họ còn cảm thấy chua xót, bởi vì nếu là nơi đáng sống và làm việc tốt nhất thì chắc chắn sẽ không có những cảnh tượng đau lòng như nhiều nạn nhân là người Việt Nam trong vụ 39 người được phát hiện chết trong xe tải đông lạnh ở Essex, Anh quốc gây chấn động dư luận thế giới trong những ngày qua.

Nhiều người cũng đặt câu hỏi rằng vì sao 39 nạn nhân đã phải rời quê để tìm công ăn việc làm nơi đất khách quê người tận Châu Âu mà không ở lại Việt Nam, là nơi làm việc và là nơi đáng sống nhất theo đánh giá của người nước ngoài ? Mặc dù chưa biết thực hư ra sao qua vụ 39 nạn nhân chết trong xe tải đông lạnh ở Essex nhưng đó là một trong những thắc mắc mà dư luận xã hội đặt ra trong suốt tuần qua.

Tuy nhiên, khi được hỏi về khảo sát Expat Insider, ông Nguyễn Khắc Mai, nguyên Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu-Ban Dân vận Trung ương cho rằng những người tham gia khảo sát Expat Insider nêu ra một số tiêu chí theo chủ quan của họ, giống như tuyên bố của Tổng Bí thư kiêm Chủ tịch nước Việt Nam. Ông Nguyễn Khắc Mai nhấn mạnh :

"Đấy là cách nhìn theo phương pháp luận của Nguyễn Phú Trọng. ‘Chưa bao giờ đất nước đẹp như hôm nay’ thì thật là quá bá láp. Nó chỉ xuất hiện trong tòa nhà của ông Trọng thôi, chứ còn hàng triệu người đang còn khốn khổ, khốn nạn, đặc biệt là nông dân mà trong đó số nông dân bị cướp đất thì họ bị cực khổ vô cùng. Rồi thì những người công nhân mà gọi ‘giai cấp lãnh đạo của Đảng’ thì lại bị khốn nạn nhất hiện nay. Lương thì không đủ sống mà Quốc hội còn đang bàn thảo chuyện nên quy định giờ làm việc thế nào…trong khi lại không tạo ra được cách quản lý để cho năng suất lao động của người lao động cao lên và từ đó họ có cuộc sống được tốt".

Một người cao tuổi bán vé số kiếm sống ở Anh Giang. Hình chụp ngày 09/07/10. AFP

Là nơi kiếm tiền dễ nhất thế giới

Tổng cục Du lịch Việt Nam cho biết cũng theo kết quả Khảo sát Expat Insider, Việt Nam được xếp đứng đầu thế giới về tiêu chí tài chính cá nhân, khi 4/5 người nước ngoài (tương đương 81%) sống và làm việc ở nước này hài lòng với tình trạng tài chính.

Tiến sĩ Lê Thẩm Dương, vào ngày 23 tháng 10 được Báo Thanh Niên Online dẫn lời, ông công nhận rằng Việt Nam là nơi kiếm tiền dễ nhất thế giới, qua nhận định "Việt Nam giống như một cái xe máy, công suất to nhưng đang bị tắt ống bô và khi khui được cái ống bô thì xe chạy bon bon".

Tiến sĩ Lê Thẩm Dương cùng một số các chuyên gia tham dự hội thảo, do Báo Thanh Niên Online tổ chức liên quan kết quả khảo sát Expat Insider còn nhấn mạnh với sức đẩy của Chính phủ và Nhà nước Việt Nam tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát huy sức mạnh nền kinh tế, rồi nền kinh tế phẳng…tạo ra môi trường tốt để làm ăn, kiếm tiền không những đối với công ty nước ngoài mà cho cả doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, theo quan điểm của ông Duy Lê, một chuyên gia độc lập về quản trị cho rằng Việt Nam là nơi kiếm tiền dễ, bởi do :

"Với tư cách là người quan sát thì nhìn thấy là người ta nói kiếm tiền từ đâu thì mình không biết. Nhưng liên quan tới nhiều lãnh vực hiện nay thì người tiêu dùng (buyer) Việt Nam là quá dễ tính nên mới xảy ra chuyện này. Lấy ví dụ, tại sao có đồ ăn bẩn ? Đơn giản là nhận thức, ý thức của người mua rất kém. Cái gì cũng mua, cũng ăn hết. Cứ rẻ là mua. Trong nhiều lãnh vực khác ở Việt Nam cũng thế, người tiêu dùng Việt Nam không có tư duy mua hàng".

Nữ doanh nhân Thanh Nguyễn thì xác nhận với RFA về cơ hội kinh doanh ở Việt Nam là có và càng ngày càng có sự cạnh tranh khốc liệt hơn :

"Thật sự mà nói thì làm kinh tế ở Việt Nam, nếu mình cảm thấy mình yêu vùng đất này thì mình vẫn nhìn thấy còn cơ hội kiếm tiền".

Bà Thanh Nguyễn cũng lưu ý người Việt Nam ngày càng năng động hơn trong việc tự làm ăn kinh doanh qua hình thức khởi nghiệp, start-up bắt đầu có vẻ nở rộ qua sự mô tả rằng "đi đâu cũng gặp giám đốc".

Mặc dù vậy, chuyên gia độc lập Duy Lê phân tích về việc kiếm tiền ở Việt Nam :

"Hiện nay thấy bắt đầu mọi người có tư tưởng ‘start-up’, vừa khởi nghiệp vừa ‘start-up’ và cũng thấy ở các thành phố lớn người ta đang cổ vũ cho chuyện này. Nhưng bao nhiêu người ‘start-up’ và bao nhiêu bị ‘chết yểu’ thì không biết vì không có số thống kê cụ thể nào được công bố. Tuy nhiên theo quan sát của mình thì có thể kiếm được công ăn việc làm, kiếm được nhiều thứ tiền nhưng có giá trị bền vững hay không ? Đó mới là quan trọng. Chứ không phải có công ăn việc làm, kiếm được thu nhập từ những cuộc buôn bán đất đai có nhiều tiền, rồi dùng tiền này mua này, mua kia. Cứ lòng vòng như vậy thì có bền vững hay không ?"

Ông Nguyễn Khắc Mai thì cho rằng Việt Nam là nơi kiếm tiền dễ nhất đối với những cán bộ và các nhóm lợi ích, chứ không phải tính theo tiêu chí tiền lương của người lao động :

"Đồng lương của Việt Nam hiện nay không phải là lương, mà là ‘bất lương’. Cứ tưởng tượng lương của những cán bộ với mức lương từ 15 đến 20 thì làm gì có thể xây những biệt thự, lâu đài nguy nga ? Và như thế tức là họ ăn cướp. Giống như trong gia đình có một cái chăn hẹp mà kéo về phía người mình thì người khác lạnh. Bây giờ kiểu như vậy. Bọn quan chức từ trong Trung ương Đảng cho đến Chính phủ, cho đến Quốc hội, cho đến Bí thư, cho đến giám đốc ở các tỉnh có thể nói rằng là ‘cả đám ăn cướp trắng trợn của dân, của nước’".

Theo báo cáo của Knight Frank năm 2019, Việt Nam hiện có 142 cá nhân cực kỳ giàu có với giá trị tài sản ròng hơn 30 triệu USD trong năm 2018. Số liệu này rất tương phản với báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank) cũng công bố hồi năm 2018 cho thấy Việt Nam có 9 triệu người sống trong tình trạng rất nghèo khổ, chỉ kiếm được ít hơn 2 đô la Mỹ (USD)/ngày.

Tổ chức Liêm chính Tài chính Toàn cầu (GFI), có trụ sở ở Mỹ, trong năm 2019 công bố một nghiên cứu cho thấy Việt Nam là quốc gia đứng đầu thế giới về nhận được dòng tiền bất hợp pháp từ hình thức rửa tiền dựa trên thương mại. GFI cho biết nghiên cứu này được thực hiện trong 10 năm từ năm 2006 đến 2015, dựa theo các dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và của Liên Hiệp Quốc.

Nguồn : RFA tiếng Việt, 29/10/2019