Shark Thủy bị bắt : Kiếm tìm tri thức và khởi nghiệp ở Việt Nam
Lê Quốc Quân, VOA, 28/03/2024
Nạn nhân không chỉ là phụ huynh mất tiền, mà còn là các cháu bơ vơ không có lớp để học.
Ông Nguyễn Ngọc Thủy - Ảnh minh họa
Ngày 26/3, Bộ Công an cho biết ông Nguyễn Ngọc Thủy đã bị bắt vềtội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Ông Thủy là chủ tịch tập đoàn Egroup và là Tổng giám đốc công ty cổ phần Anh ngữ Apax với hệ thống trung tâm Apax Leaders từng được coi là lớn nhất cả nước.
Ông Thủy còn là thành viên trong chương trình nổi tiếng "Thương vụ bạc tỷ" của Shark Tank Việt Nam. Cũng vì vậy mà thương hiệu Shark Thủy gắn bó mật thiết với ông.
Nạn nhân là người muốn được học
Báo Tuổi trẻ, trích lời của tướng Tô Ân Xô, cho biết"Năm 2023 ông Thủy bị nhiều người tố cáo lừa đảo chiếm đoạt hàng ngìn tỉ đồng thông qua các loại hợp đồng dưới hình thức tiền gửi". Ông bị khởi tố theo Khoản 4 Điều 174 với mức tù từ 12 từ 20 năm hoặc tù chung thân.
Nạn nhân của Shark Thủy khá nhiều, từ nhà đầu tư chứng khoán, người tham gia dự án bất động sản cho đến nhân viên các trung tâm Anh ngữ… nhưng nhiều nhất có lẽ là những phụ huynh đang khát khao đi kiếm tìm kiến thức tiếng Anh cho con mình.
Theo Sở giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh thì tổng số học sinh của các Trung tâm Anh ngữ Apax Leaders trên địa bàn thành phố là 11.295 em, số học sinh bảo lưu kết quả là 6.072 em, số học sinh rút học phí là 4.384 em với số tiền học phí phải hoàn trả là khoảng 108 tỷ đồng. Apax Leaders đã trả 14,2 tỷ đồng, còn nợ hơn 93 tỷ đồng. Bảo hiểm xã hội và Cục thuế Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho biết, chi nhánh của Apax Leaders còn chậm đóng hơn 32 tỷ đồng bảo hiểm các loại cho người lao động và nợ 15 tỷ tiền thuế.
Nạn nhân không chỉ là phụ huynh mất tiền, mà còn là các cháu bơ vơ không có lớp để học. Trên mạng Facebook có cả một "Hội nạn nhân của Apax English" với số lượng thành viên tham gia lên đến hơn 6,2 ngàn người và đã tiến hành nhiều phương thức từ nhẹ nhàng đến căng thẳngnhư vây Shark đến giữa đêm để đòi tiền nhưng kết quả rất hạn chế, vì Apax Leaders đã bắt đầu lụn bại theo những "thương vụ bạc tỷ" khác mà Shark Thủy kỳ vọng ném vào.
Hình ảnh lý tưởng cho giới trẻ khởi nghiệp ?
Shark Thủy từng được coi là người thành công khi ông xây dựng hệ thống Apax Leaders với mong ước đào tạo những nhân sự lãnh đạo cho tương lai. Khi đứng trên sân khấu, ông có nhiều phát ngôn hay, thu hút người nghe, đặc biệt là giới trẻ. Nhiều bạn trẻ coi ông như hình mẫu lý tưởng để khởi nghiệp. Thậm chí nhiều người đã so sánh việc ông bỏ học giữa chừng với những nhân vật giàu nhất thế giới cũng đã bỏ học giữa chừng.
Hệ thống giáo dục Apax Leaders của ông một thời được quảng cáo là "lớn nhất cả nước", với hơn 120 trung tâm trên toàn quốc, nằm ở 30 tỉnh thành và khoảng hơn 120.000 học viên đang theo học. Doanh thu vào năm 2018 đạt 1.000 tỷ đồng và tăng gấp đôi lên 2.000 tỷ trong năm 2020.
Ông luôn nói đến khởi nghiệp, giáo dục và khai dân trí. Vào năm 2015, ông còn được Enterprise Asia bình chọn là 1 trong 14 doanh nhân xuất sắc nhất tại Việt Nam và được trao tặng giải thưởng Doanh nhân Châu Á – Thái Bình Dương (APEA).
Nhiều bạn trẻ nghe Shark nói như được truyền thêm lửa. Nhiều phụ huynh nghe Shark nói đã dồn hết tiền, thậm chí vay mượn cho con đi học tại trung tâm của Shark.
Thế nhưng, vòng xoáy bất động sản đầy mê hoặc là con đường dẫn rất nhiều doanh nhân đi đến lao tù. Tờ Nhà Đầu tư dẫn nguồndữ liệu từ Tổng cục Thống kê cho biết thì chỉ trong 2 tháng đầu năm nay, 2.280 doanh nghiệp bất động sản đã phải ngừng hoạt động, tăng 37,3% so với cùng kỳ năm 2023, và hàng loạt dự án bất động sản của công ty Apax Holdings trải dài từ Bắc Giang đến Vũng Tàu cũng chịu chung số phận.
Khởi nghiệp (Start-up) ở Việt Nam
Vượt lên trên chuyện dự án đất đai, một chuỗi trung tâm tiếng Anh lâm vào tình trạng không thể hoạt động được là rất tiếc cho hết thảy mọi người. Thay vì được nhìn thấy hình ảnh các em nhỏ rộn ràng thực hành tiếng Anh tại các trung tâm, chúng ta chỉ còn thấy những phụ huynh mặc áo đỏ, căng băng rôn đòi tiền trước những cánh cửa đóng kín.
Khát vọng "phổ biến tri thức" của Shark Thủy từng hô hào đã hoàn toàn thất bại. Một mặt ông đã phạm sai lầm, nhưng mặt khác ông cũng không định hình hết được không gian khởi nghiệp ở tầm quốc gia.
Theo VnEconomy, trích lời của Giám đốc Quỹ đầu tư mạo hiểm Nextrans (Hàn Quốc) tại Việt Nam Lê Hàn Tuệ Lâm thì chỉ có dưới 5% doanh nghiệp khởi nghiệp của Việt Nam được"tổ chức sinh nhật lần thứ 2" . Đây là một tỷ lệ rất thấp và đáng buồn khi so sánh với Mỹ là 50% vẫn trụ được đến 2 năm và đến sinh nhật lần thứ 5 thì vẫn còn 15-20%.
Hàng loạt dự án của Shark Thủy tham gia đầu tư khởi nghiệp về giáo dục, y tế và công nghệ như Talk Cafe 100% English, Soya Garden, Luxstay… bắt đầu một cách đầy hào hứng đã vấp phải những trở ngại về pháp lý, vốn, quản trị, môi trường kinh doanh nên cuối cùng cũng đã đi vào dĩ vãng.
Đổi "học phí" lấy bất động sản và bếp từ
Khi háo hức đưa con đến trung tâm ngoại ngữ có người nước ngoài dạy, có lẽ không một người bố mẹ nào lại nghĩ đến ngày phải căng băng rôn đòi nợ trước mặt thầy cô. Càng khó tin hơn khi đến họ được mời"đổi nợ học phí" lấy bất động sản và đồ gia dụng . Có lẽ chưa một quốc gia nào mà giá trị của việc hoán đổi tri thức lấy những vật chất cụ thể kỳ lạ như thế.
Khi nhìn vào những trung tâm Anh ngữ Apax Leader một thời đầy kiêu hãnh; khi nghe Shark Thủy nói về khởi nghiệp và làm giàu, lòng tôi đã tràn đầy hy vọng về một thế hệ học trò mai sau, sánh vai các cường quốc năm Châu. Khi nghe Shark Thủy nói về khát vọng vươn cao, làm chủ tri thức tiếng Anh trong xu hướng hội nhập toàn cầu, rất nhiều người đã tưởng rằng đất nước như rồng đang mọc thêm cánh.
Nhưng Shark Thủy đã chìm ngập trong nợ nần. Ông trở thành "con nợ" của hàng vạn người khi đã bỏ những khoản tiền lớn cho các con đi học tiếng Anh mà không được học. Có những phụ huynh vay mượn tiềnđến 150 triệu đồng cho con học nộp tiền cho con đi học mà không biết rằng Shark đang "huy động vốn" với lãi suất cao và không thể trả được.
Khởi nghiệp là dấu hiệu của "chấn dân khí"
Chúng ta đã từng chứng kiến những doanh nghiệp bắt đầu khởi nghiệp rất thành công, như Flappy Bird của Nguyễn Hà Đông, hoặc dự án Umbala (là một ứng dụng quay và chia sẻ video do người Việt tạo ra sớm hơn cả Tiktok) chết yểu. Ngoài ra hàng loạt tên tuổi khác đã một thời làm nức lòng giới trẻ như Wefit, Món Huế, The Kafe, Lamita… đã dần dần gục ngã và rời bỏ thị trường.
Mặc dù Việt Nam vẫn là một thị trường đầy hấp dẫn với 100 triệu người, cơ cấu dân số trẻ và đầy năng động, nhạy bén với công nghệ thông tin. Việt Nam cũng là điểm đến hấp dẫn của những vòng gọi vốn cho các Start-up về công nghệ và Fintech trong suốt hàng chục năm qua.
Thế nhưng vốn đổ vào các Start-up Việt Nam năm 2022đã giảm đến 56% so với năm 2021 và có vẻ như tinh thần khởi nghiệp một thời đầy hưng phấn giờ đã bắt đầu suy sụp. Doanh khí đang đi xuống, sự thiểu não đã bắt đầu lan nhanh, nhiều doanh nhân giờ chỉ mong đi làm thuê cho các doanh nghiệp nước ngoài ngay trên quê hương mình.
Giữa lúc công cuộc đốt lò dâng cao, những tập đoàn lớn như Vạn Thịnh Phát, Tân Hoàng Minh, FLC Trịnh Văn Quyết… đang bước ra trước vành móng ngựa ; giữa lúc Việt Nam chưa có đủ một môi trường pháp lý lành mạnh, một "lồng ấp" an toàn ở quy mô lớn, thì chưa thể có những đại bàng non ra đời, để cùng sánh bước với các doanh nghiệp "kỳ lân" trên thế giới.
Chỉ khi "chấn" được dân khí, lòng ái quốc sẽ là ánh sáng soi rọi cho những doanh nhân chân chính khởi nghiệp. Nếu không "chấn được dân khí" thì lò lửa và những cuộc đấu đá hiện nay sẽ chôn vùi nhiệt huyết và nhuệ khí của một tầng lớp doanh nhân trẻ.
Trong đó vụ việc của Shark Thủy là một bài học điển hình.
Lê Quốc Quân
Nguồn : VOA, 28/03/2024
**********************************
Doanh nghiệp cần nhiều thay đổi khác hơn là tượng doanh nhân !
RFA, 26/03/2024
Một tạp chí thuộc Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh hôm 24/3/2024 đăng một bài viết cho rằng : ‘Nên xây dựng tượng đài doanh nhân ở những khu có đông các nhà máy, xí nghiệp, doanh nghiệp…’
Ông Nguyễn Ngọc Thủy – ‘Shark’ Thủy – Chủ tịch Egroup. Courtesy GTO
Chủ một doanh nghiệp tư nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh ẩn danh vì lý do an ninh, hôm 26/3/2024 nói với RFA :
"Tôi thấy vấn đề xây tượng họ lạm dụng quá nhiều, việc dựng tượng của một nhân vật nào đó ở phải là danh nhân thực sự của một dân tộc, chứ không phải chuyện chơi. Chứ bây giờ ‘mấy anh’ lựa ra các doanh nghiệp tự ‘các anh’ bầu lên rồi dựng tượng, chẳng có ít lợi gì, không tạo cho người dân ấn tượng nào. ‘Các anh’ cứ dựng tượng cho cố lên, rồi năm thứ nhất, năm thứ hai vô ngồi tù…".
Vị này nêu câu hỏi : Tại sao doanh nhân lại được dựng tượng ? Mục tiêu nào để dựng tượng ? Họ đóng góp gì cho đất nước? Ông nói tiếp :
"Hơn 700 doanh nghiệp nhà nước, nhưng doanh nghiệp nào cũng lỗ mấy chục ngàn tỷ thì dựng tượng làm gì ? Còn những doanh nhân làm ăn chân chính đừng có hòng giàu như vậy. Chỉ có móc nối, móc ngoặc, hoặc sân sau của các cán bộ lãnh đạo thì mới có doanh thu vài ngàn đến vài chục ngàn tỷ đồng. Đâm ra ‘các anh’ dựng tượng để vinh danh chính ‘các anh’… điều này chẳng hay ho gì, đó chỉ là trò hề".
Cũng theo bài viết trên báo nhà nước, Việt Nam hiện có rất nhiều tấm gương doanh nhân tạo đột phá trong quản trị doanh nghiệp, sản xuất, kinh doanh với những dự án đầy tham vọng, mang tầm vóc quốc tế… Do đó việc xây dựng tượng đài doanh nhân cũng khuyến khích các thế hệ doanh nhân sau này noi gương và học tập…
Ông Q. ở miền Trung Việt Nam, từng công tác qua nhiều doanh nghiệp trong nước và Nhật Bản, hôm 26/3/2024 khi trao đổi với RFA cho biết, hiện nay Việt Nam đã có quá nhiều tượng đài nói về các cá nhân cũng như tập thể, chẳng hạn như các bức phù điêu nói về/ghi dấu một sự kiện lịch sử nào đó, với nhiều lĩnh vực như : chính trị, kinh tế, văn hóa... ở đủ các lĩnh vực ! Bây giờ lại có ý kiến đề xuất nên làm tượng đài doanh nhân thì ông Q. cho rằng không cần thiết và cũng không nên làm với lý do :
"Doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh trước hết là vì mục tiêu lợi nhuận cho chính họ chứ không phải xuất phát từ mục đích do yêu nước mà họ phải bỏ vốn của chính họ để thành lập doanh nghiệp kinh doanh. Trong quá trình kinh doanh, họ cũng phải giở nhiều thủ đoạn trong cạnh tranh vì ‘thương trường như chiến trường’, họ triệt phá lẫn nhau chứ không phải cùng giúp nhau, cùng hợp tác với nhau… mới có thể tồn tại và phát triển doanh nghiệp của họ".
Còn nói về đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp thì theo ông Q., nếu doanh nghiệp không có đạo đức thì cũng không được vì họ ý thức rằng, nếu họ cung cấp ra ngoài xã hội những sản phẩm, dịch vụ tồi, kém chất lượng thì sớm muộn gì doanh nghiệp của họ cũng bị phá sản. Như vậy, cũng vì mục tiêu lợi nhuận của chính doanh nghiệp của họ thì họ phải bằng mọi cách để doanh nghiệp không bị phá sản. Ông Q. nói tiếp :
"Tất nhiên, nếu doanh nghiệp họ phát triển và mang lại lợi nhuận cho chính họ thì sau đó họ mới có đủ điều kiện để đóng góp cho ngân sách nhà nước thông qua thuế và giải quyết ngày càng nhiều việc làm cho nhiều người lao động. Tóm lại, khác với các lĩnh vực khác, doanh nghiệp trước hết là vì chính mình, đạt mục tiêu làm giàu cho mình rồi sau đó mới nghĩ đến đất nước".
Đối với nhiều doanh nghiệp bây giờ vừa mới thấy ca ngợi đấy thì hôm sau tay đã tra vào còng rồi, chẳng hạn FLC, Tân Hiệp Phát, Tân Hoàng Minh... nên không khéo hôm nay xây thì ngày mai đập !".
Theo ông Q., doanh nghiệp làm ăn chân chính bây giờ hiếm lắm. Đối với những doanh nghiệp chân chính này, điều họ cần là luật pháp rõ ràng, cơ chế thông thoáng, thủ tục hành chánh nhanh gọn, hiệu quả… chứ họ không cần mấy cái tượng đài vớ vẩn như những kẻ ăn không ngồi rồi nghĩ ra!
Ông Đỗ Anh Dũng, Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh. RFA edit.
Chủ tịch Tập đoàn FLC mà ông Q. nhắc đến là ông Trịnh Văn Quyết, bị Cơ quan Cảnh sát điều tra đề nghị truy tố trong vụ án ‘thao túng thị trường chứng khoán, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán và lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ’.
Còn ông Trần Quí Thanh - Chủ tịch Tập đoàn Tân Hiệp Phát bị bắt và truy tố vì đã hiếm đoạt hơn 1.000 tỷ đồng thông qua hành vi cho vay lãi dưới hình thức sang tên tài sản rồi chiếm đoạt nhiều thửa đất.
Chủ tịch Tân hoàng Minh – Đỗ Anh Dũng và con trai Đỗ Hoàng Việt bị truy tố lừa đảo hơn 8.640 tỷ đồng.
Mới nhất là vào ngày 26/3/2024, ông Nguyễn Ngọc Thủy – ‘Shark’ Thủy – Chủ tịch Egroup, một doanh nhân mà báo chí nhà nước trước đây thường ca ngợi là ‘tấm gương doanh nhân tiêu biểu’… đã bị bắt với cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Anh Trần Anh Quân, một người hoạt động xã hội ở Sài Gòn, hôm 26/3/2024 khi trao đổi với RFA cho rằng có hai vấn đề trong việc xây tượng đài doanh nhân là lấy kinh phí ở đâu để xây và xây theo hình mẫu người doanh nhân nào :
"Trong trường hợp lấy ngân sách nhà nước để xây tượng đài thì phải nhớ rằng Việt Nam đã có rất nhiều tượng đài, nhưng những tượng đài đó không hề giúp ích gì được cho người dân. Mà ngân sách nhà nước chính là thuế của người dân đóng, thì việc sử dụng ngân sách phải có lợi cho người dân chứ không phải muốn làm gì thì làm và không hỏi ý kiến người dân. Thay vì xây tượng đài trong khu công nghiệp thì có thể dùng tiền đó xây dựng công viên, trường học phục vụ công nhân và con cái của người lao động".
Còn trong trường hợp xây tượng đài doanh nhân bằng tiền kêu gọi vận động quyên góp từ các doanh nghiệp thì Anh Quân cho rằng có thể lại có tiêu cực. Vì theo Anh quân chuyện ‘vận động’ doanh nghiệp ở Việt Nam từ lâu nay được coi như một hình thức trấn lột khi mà lãnh đạo địa phương đi tới từng công ty để ép họ phải ‘quyên góp’ những khoản phí mà họ không muốn đóng. Nếu không ‘quyên góp’ thì doanh nghiệp bị gây khó khăn trong thủ tục giấy tờ hành chính. Còn nếu ‘nộp tiền quyên góp’ thì lại không biết báo cáo thuế như thế nào. Anh Quân nói tiếp :
"Vấn đề thứ hai là các doanh nhân Việt Nam hiện nay thường xuyên phải đút lót cho quan chức nhà nước để doanh nghiệp được vận hành yên ổn. Chính vì vậy doanh nhân nào cũng đối diện với nguy cơ bị cơ quan công an bắt giam với những tội danh liên quan tới tham nhũng, hối lộ. Điển hình như Trịnh Văn Quyết, Trương Mỹ Lan hay mới nhất là ông Shark Nguyễn Ngọc Thủy, Chủ tịch Egroup, họ đều là những người thành đạt cho tới trước khi bị bắt giam. Thậm chí có doanh nhân còn được nhà nước tặng huân chương lao động nhưng vẫn bị bắt giam vài năm sau đó. Lập tượng tôn vinh doanh nhân, trong khi doanh nhân lũ lượt rủ nhau vào tù thì chẳng khác nào tôn vinh những tội phạm chưa bị phát hiện".
Nhà hoạt động Trần Anh Quân cho rằng, trước khi xây tượng tôn vinh doanh nhân thì nhà nước cần phải tạo ra một môi trường xã hội - kinh tế - chính trị minh bạch và dân chủ để doanh nghiệp có thể vận hành một cách trong sáng mà không cần đút lót, lách luật. Như vậy theo Anh Quân, doanh nhân mới trong sạch trước pháp luật và ‘yên tâm’ khi được tôn vinh.
Nguồn : RFA, 26/03/2024