Tiến sĩ Khuất Thu Hồng gửi thỉnh nguyện thư đề nghị điều tra rốt ráo
Một tiến sĩ xã hội học người Việt Nam viết thư cho Chủ tịch nước đề nghị dừng thi hành án tử hình đối với tử tù Nguyễn Văn Chưởng, với hy vọng vụ việc sẽ được tiếp tục điều tra để chắc rằng "bản án đúng người, đúng tội".
Bố mẹ Nguyễn Văn Chưởng (ở giữa) cùng với mẹ của tử tù Hồ Duy Hải (phía bên trái ảnh) và mẹ của tử tù Lê Văn Mạnh - FB Nguyễn Trường Chinh/ RFA edited
Trong thư ngỏ đăng tải trên Facebook cá nhân Tiến sĩ Khuất Thu Hồng viết :
"Mục đích của pháp luật là để bảo vệ người dân đạt được công lý nhưng xây dựng và thực thi pháp luật là con người. Vì vậy sự nhầm lẫn hoặc những kẽ hở trong quá trình điều tra có thể xảy ra.
Những bản án oan sai đã từng được ghi nhận ở nhiều nước trên thế giới. Việt Nam cũng đã từng có Huỳnh Văn Nén, Hàn Văn Long, Nguyễn Thanh Chấn… bị kết án oan.
Nhưng cũng nhờ sự thận trọng và kiên nhẫn của các cơ quan thực thi pháp luật mà công lý đã chiến thắng và những người tử tù đã được giải oan và trở về với cuộc sống".
Cũng theo bà, "cuộc sống của Nguyễn Văn Chưởng chỉ còn tính từng ngày. Quyết định (tạm hoãn thi hành án-PV) của ông (Chủ tịch nước -PV) có thể giữ lại mạng sống của một con người và cứu vãn tương lai của cả gia đình anh ấy, nhất là của đứa con gái chưa từng được gặp mặt cha.
Hơn thế, quyết định của ông sẽ giúp khẳng định sự nghiêm minh của pháp luật, thu phục nhân tâm, làm tăng niềm tin của người dân vào Nhà nước, vào pháp luật và khuyến khích nhân dân tuân thủ pháp luật".
Hôm 14/8/2023 từ Hà Nội, tác giả của bức thỉnh nguyện thư với tư cách công dân, Tiến sĩ Khuất Thu Hồng, người đồng thời là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Vusta) và là một Ủy viên trung ương Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam chia sẻ với Đài Á Châu Tự Do về quyết định gửi thư ngỏ cho lãnh đạo nhà nước Việt Nam :
"Tôi không có động cơ nào khác ngoài sự thúc giục của lương tâm là đứng trước tính mạng của một người đồng bào của mình, và khi tôi theo dõi những thông tin xung quanh vụ án này, tôi thấy rằng còn có một số tình tiết chưa rõ ràng.
Điều này không phải là tôi kết luận, tôi không đủ thông tin để kết luận nhưng tôi dựa vào kết luận của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, của các cựu Đại biểu Quốc hội như là ông Lưu Bình Nhưỡng, ông Dương Trung Quốc, của một số luật sư, họ cũng nêu ra một số tình tiết chưa được rõ ràng.
Một khi mà chưa được rõ ràng mà đã có một bản án như vậy, tôi sợ rằng sẽ dẫn đến những sai lầm. Đã có những tiền lệ những vụ án oan rồi, ở Việt Nam cũng như ở nhiều nước trên thế giới, thế thì việc hoãn thi hành án để có thể điều tra tốt hơn, kỹ hơn tôi nghĩ là việc rất nên làm".
Theo bà, việc làm này không rõ có làm thay đổi quyết định của người đứng đầu nhà nước không, tuy nhiên theo bà, với "trách nhiệm của một người sống trong đất nước này, trong xã hội này, tôi muốn xã hội ấy được hòa bình hơn, nhân văn hơn, công lý được đảm bảo tốt hơn. Nếu có thể làm một điều gì đó để góp phần vào việc đó, tôi nghĩ rất đáng để làm".
Về vấn đề án tử hình ở Việt Nam và nhà nước có nên bỏ hình phạt này đi hay không trong hệ thống pháp luật của mình, đặc biệt trong bối cảnh có những trường hợp được cho là có án oan sai như với các tử tù như Nguyễn Văn Chưởng, Hồ Duy Hải, Lê Văn Mạnh… được biết hiện nay ở Việt Nam, Tiến sĩ xã hội học Khuất Thu Hồng nói tiếp với RFA tiếng Việt :
"Từ lâu, tôi đã lên tiếng là Việt Nam nên bỏ án tử hình, cá nhân tôi, tôi không tán thành án tử hình một chút nào cả… Án tử hình đó không giúp lấy lại mạng sống của người đã bị giết…
Người ta hay nói đấy là công lý, nó sẽ rất không hợp lý khi chúng ta bình tĩnh tước đi mạng sống của một người mà lúc đó người ta không làm bất cứ một hành động gì để có thể dẫn đến việc chúng ta phải giết người đó cả.
Điều ấy làm cho tôi rất dằn vặt và tôi nghĩ là rằng nên bỏ án tử hình. Có thể là chung thân, có thể là kéo dài những năm tháng mà người ta phải bị giam giữ để người ta cải tạo, cũng là một hình thức làm gương cho những người khác".
Cũng từ phân tích, nhận định của bà Hồng, bản án tử hình đối với một người cũng chính là "án tử" đối với những thành viên vô tội còn lại của gia đình đó, đó là những người cha mẹ, những người con, người vợ, người chồng.
"Bản án đó có thể tước đi cơ hội sống, cơ hội làm việc, học tập, hôn nhân, sống một cuộc sống bình thường nhất của tất cả thành viên gia đình đó", cũng theo nhà khoa học đang sinh sống tại Việt Nam.
Trước ý kiến trong dịp này cho rằng Việt Nam nên đẩy mạnh vai trò, chức năng của những cơ quan, ủy ban với vai trò, chức năng phù hợp và độc lập tốt hơn để tiến hành rà soát liên tục công tác tư pháp, đặc biệt liên quan các bản án được cho là có yếu tố ‘oan sai’, trong đó có các bản án tử hình được tuyên, và không chỉ thực hiện với một, hai trường hợp cá biệt nào, mà nên coi đó là công việc thường xuyên hơn, bà Khuất Thu Hồng nói :
"Đương nhiên, tôi nghĩ đấy là điều lý tưởng, nếu làm được như vậy thì quá là lý tưởng, nhưng điều đó thực sự là thách thức, không chỉ với nền lập pháp, tư pháp và hành pháp của Việt Nam mà đó cũng là bài toán của rất nhiều quốc gia trên thế giới.
Ở Mỹ hay nhiều nước khác cũng có rất nhiều những vụ án oan, chứ không phải chỉ riêng ở Việt Nam…, mọi người đều biết án oan là một điều rất tệ hại và tôi nghĩ chẳng một quốc gia nào muốn một điều như vậy xảy ra, cho dù quốc gia ấy có phải là quốc gia mà ưa thích những hình phạt khốc liệt nhất hay không, thì không ai muốn án oan cả. Nhưng để đảm bảo không có án oan, tôi nghĩ rằng cực kỳ khó khăn và đòi hỏi một sự nỗ lực, sự giám sát rất lớn".
Theo quan điểm riêng của bà Hồng, việc giảm án oan hoàn toàn có thể làm được cùng với trách nhiệm của cơ quan chức năng và phương tiện kỹ thuật, tuy vậy khó có thể 100% không có án oan. Chính vì thế, theo bà nên bỏ hình phạt này để khi có sai sót vẫn còn có thể "khắc phục" (*).
Trong một diễn biến khác, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện của Quốc hội Việt Nam, cựu Đại biểu Quốc hội, Tiến sĩ Lưu Bình Nhưỡng, trong một chia sẻ trên truyền thông tại Việt Nam đã khẳng định ông cũng đã nhắn tin tới Chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng để lưu ý ông về vụ án ‘oan’ với tử tù Nguyễn Văn Chưởng, và ông Lưu Bình Nhưỡng khẳng định đã nhận được tin nhắn hồi đáp, khẳng định ông Võ Văn Thưởng đã nhận được thông điệp này.
Cũng hôm 14/8/2023, từ Hà Nội, liên quan câu hỏi Việt Nam cần làm gì để tránh những vụ án, bản án oan sai, với tiếp cận hướng tới giải quyết có tính chất căn bản, gốc rễ, căn cơ của vấn đề này, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và phản biện độc lập IDS (đã tự giải thể) nói với Đài Á Châu Tự Do :
"Tôi nghĩ rằng tư pháp phải độc lập, cái đấy là quan trọng, tư pháp của Việt Nam không độc lập, cho nên nó có thể dẫn đến những sự oan sai không thể tưởng tượng nổi, mà vụ Nguyễn Văn Chưởng hay là Hồ Duy Hải chỉ là một vài vụ mà người ta thấy trong thời gian gần đây.
Bao nhiêu những vụ trước kia đã bị rồi, từ ông Nguyễn Thanh Chấn, cho đến ông Hàn Đức Long, nếu không có những kẻ thủ ác tự đầu thú thì chưa biết chừng mấy ông đó đã bị tử hình mất rồi. Tôi nghĩ sự không độc lập của ngành tư pháp là nguyên nhân chính dẫn đến những án oan sai như vậy.
Và ở đây, tôi lưu ý một điểm là có lẽ thời khoảng năm 1945, 1946 trở đi, lúc ấy các vị lãnh đạo (Việt Nam) có lẽ còn đang chịu ảnh hưởng của Pháp hay của phương Tây, thì còn có điều gọi là ‘Hội thẩm nhân dân’, nếu những vụ án lớn, đại hình như thế, mà có một bồi thẩm đoàn của nhân dân, tức là lựa chọn ngẫu nhiên từ những người dân ra 12 hay là 24 vị như bên Mỹ hay bên phương Tây, những vị ấy, nếu chỉ cần một người nói rằng ‘án tử hình này là không được’, thì phải xem xét lại, nên có ‘Bồi thẩm đoàn’ nhân dân như thế được đưa vào.
Mà thực sự người ta đã muốn đưa vào từ ban đầu, nhưng về sau do độc quyền, cho nên tất cả công tố, tức là Viện Kiểm sát, cơ quan điều tra, rồi công an và Tòa án, ba cơ quan này đồng tình kết hợp với nhau, và nhất trí từ trước để giải quyết vụ án nói chung ; tức là có thể nói rằng nền tư pháp của Việt Nam phải cải tổ một cách rất triệt để và đường hướng ấy là tư pháp phải độc lập và phải khôi phục lại điều được gọi là ‘Bồi thẩm đoàn nhân dân’, thì sẽ tránh được những vụ oan sai", ông Nguyễn Quang A nêu quan điểm riêng.
Quốc Phương
Nguồn : RFA, 16/08/2023
(*) Đính chính lúc 3 giờ 40 phút ngày 16/8 :
Bà Khuất Thu Hồng viết bức thư với tư cách là cá nhân, mặc dù bà đang là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Vusta) và là một Ủy viên trung ương Mặt Trận Tổ Quốc Việt Nam.