Kinh tế Việt Nam liệu có 'hay ho' như số liệu GDP tính lại ?
Quốc Phương, BBC, 05/01/2020
Nợ công ở Việt Nam hiện nay về thực chất không có gì 'hay ho' như các số liệu được 'tính lại' GDP mà chính phủ nước này đưa ra cho năm vừa qua và Việt Nam cần lưu ý tới những khía cạnh dài hạn, ổn định, thực chất hơn là nhất thời và ngắn hạn để có cái nhìn tỉnh táo hơn, theo một số nhà quan sát kinh tế - xã hội.
Kinh tế Việt Nam năm 2020 sẽ tiếp tục tập trung để đạt các chỉ số tăng trưởng cao hay sẽ đi vào một bước ngoặt mang tính coi trọng chất lượng phát triển, tính bền vững và có tầm nhìn xa hơn ?
Khi được đề nghị đánh giá về thực chất của phá triển tại Việt Nam, đằng sau những con số được tính lại về Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) được chính phủ Việt Nam 'tính lại' và công bố lần gần nhất trước khi bước sang năm mới 2020, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Quang A bình luận với BBC News tiếng Việt :
"Số liệu thống kê luôn luôn là một vấn đề đối với các nhà nghiên cứu ở Việt Nam, bởi vì trong thời gian vừa qua thì chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc đã có một biện pháp là tính lại GDP, chuyện này cũng là chuyện bình thường ở các nước thôi, chứ không có gì là đặc biệt.
"Nhưng mà nó đặc biệt ở Việt Nam là trước năm chuẩn bị Đại hội đảng cộng sản, đang chuẩn bị cho Đại hội đảng và GDP của Việt Nam theo cách tính mới, so với cách tính cũ, tăng lên 26-27%.
"Và như thế cái mẫu số nó tăng lên như thế, cho nên tỷ lệ nợ công giảm xuống về mặt phần trăm, nhưng mà con số tuyệt đối của nợ công thì rất đáng tiếc là không giảm được cái gì cả.
"Bởi vì thực sự là tình trạng kinh tế của Việt Nam vẫn như thế thôi, bây giờ chỉ có điều là tính lại thì bảo rằng nó to hơn, đấy là vấn đề về tỉ lệ nợ công, thì chúng ta phải hiểu như vậy.
"Thực sự là tình hình nợ công không phải là hay ho gì cả ở Việt Nam".
Tuy nhiên, về vấn đề tăng trưởng kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Phản biện Chính sách độc lập (IDS - đã tự giải thể) cho rằng Việt Nam cũng đã đạt được 'điểm tốt' tạm thời, Tiến sĩ Quang A bình luận tiếp :
"Còn về tăng trưởng, lạm phát, xuất nhập khẩu v.v..., thì có thể nói rằng cả 12 chỉ tiêu mà Quốc hội đưa ra cho năm 2019 thì đều đạt được và tôi nghĩ rằng đấy là một điểm tốt của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh rất là khó khăn trên thế giới.
"Cũng may là Việt Nam ở vào một cái thế mà có thể tận dụng được kể cả cái khó khăn và cái thuận lợi của những người khác để phát triển, nhưng cái đó chỉ là những kết quả của một quá trình đã được khởi động lâu rồi và sự năng động của bản thân các doanh nghiệp cũng như là của người dân Việt Nam.
"Và một điểm nữa cần chú ý là cái đó nó có tính chất tạm thời, bởi vì những cái tận dụng được cơ hội, thí dụ như chiến tranh thương mại Mỹ - Trung chẳng hạn, thì cái đó, nếu mà họ thỏa thuận được với nhau thì cơ hội đấy sẽ bớt đi".
Cần nhìn nhận tỉnh táo hơn ?
Các nhà quan sát, phân tích kinh tế Việt Nam vẫn nhắc nhở rằng Việt Nam vẫn còn là một quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp so với tiêu chuẩn quốc tế
Gần đây, có ý kiến cho rằng 'bầu trời kinh tế' của Việt Nam vẫn "trong sáng", trong khi bầu trời kinh tế thế giới nói chung là ảm đạm, một nhà nghiên cứu phát triển và phát triển nông thôn của Việt Nam trong dịp này đưa ra bình luận :
"Từ báo cáo của World Bank vừa rồi mới công bố, lãnh đạo Việt Nam cũng tỏ ra rất lạc quan cùng với đánh giá của World Bank về bầu trời trong sáng của Việt Nam trong khi bầu trời kinh tế nói chung trên thế giới là ảm đạm", ông Đặng Ngọc Quang, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Phát triển nông thôn (RDSC), nói.
"Tôi muốn lưu ý một nhận định của cơ quan đánh giá độc lập là Moody, họ cho biết là ở Việt Nam họ vẫn giữ nguyên mức tín nhiệm đối với tài chính của Việt Nam, nhưng họ cho rằng triển vọng tương lai là bị âm tính.
"Họ đã chỉ ra ba yếu tố là dài hạn. Thứ nhất là yếu tố về xã hội, ví dụ như vấn đề về dân số chẳng hạn, sự già hóa về dân số Việt Nam đang kéo đến và từ lâu nay rồi chưa được mọi người quan tâm và chú ý giải quyết vấn đề về già hóa dân số. Thì những quy hoạch về dài hạn về mặt này là một yếu tố mà cần phải lo lắng.
"Thứ hai là những yếu tố mà người ta cho rằng là rủi ro về môi trường, chẳng hạn về biến đổi nhiệt độ khí quyển, rồi nước biển dâng rồi là xâm mặn, rồi có thể những rủi ro thiên tai như hạn hán kéo dài.
"Thế thì những triển vọng dài hạn như vậy, thông thường người ta cho rằng là các nhà kinh tế Việt Nam chỉ lo đến ngắn hạn thôi, còn những cái dài hạn là chưa nghĩ đến, hoặc chưa có những biện pháp lo lắng để tính vào.
"Một cái nữa, người ta cũng lo lắng là triển vọng giải quyết những vấn đề liên quan đến thể chế cho đến tham nhũng, thì cũng có thể trong cái ngắn hạn nào đó chúng ta có thể lạc quan, tốc độ tăng trưởng như vậy nó có vẻ là cao.
"Thế nhưng chúng ta thấy rằng là ở ngưỡng thu nhập thấp, tăng trưởng cao như vậy thì nó cũng không phải là cái gì đó đặc biệt, tăng trưởng ở Việt Nam cũng giống như là một nước rất là nghèo như là Bangladesh chẳng hạn, cùng một nhịp độ tăng trưởng.
"Còn nếu chúng ta chuyển sang được mức tăng trưởng như là của Malaysia, hay là Hàn Quốc chẳng hạn, thì không thể nào mà tăng trưởng 6-7% một năm được, điều đấy thì chúng ta có thể hình dung được là mức độ tăng trưởng cao thì như vậy, thế nhưng phải hiểu rằng nó ở trong một bối cảnh mà mức phát triển của Việt Nam thấp, rất thấp... nó là như vậy thì chúng ta có thể là nhìn nhận một cách tỉnh táo hơn".
Cảnh báo nào cho năm 2020 ?
Chính phủ của thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chứng kiến nhiều thành tích đạt được trong bóng đá và thể thao thành tích cao ở khu vực thời gian qua
Trong một bài viết đầu năm mới trên Asia Times hôm 02/01, một nhà quan sát chuyên theo dõi Châu Á, Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, David Hutt cũng đưa ra một số nhận định mà theo tác giả này, giới tư vấn, hoạch định chiến lược và chính sách phát triển của Việt Nam cần lưu ý, bài viết có đoạn :
"Các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam có thể được tha lỗi, nếu triển vọng năm 2020 của họ bị chính trị hóa quá mức...
"Nhưng các nhà hoạch định kinh tế sẽ bị sai lầm khi bỏ qua các vấn đề dài hạn khác nhau đe dọa đưa đất nước vào cái gọi là "bẫy thu nhập trung bình", trong đó đất nước có nguy cơ già đi trước khi trở nên giàu có...
"Hiện không thấy rõ ngay lập tức rằng các nhà hoạch định kinh tế Việt Nam đang làm đủ để tránh cái bẫy đó. Điều đó bao gồm việc thoái vốn của các doanh nghiệp nhà nước (SOE) không hiệu quả, ngân hàng tiếp tục"cố ngấu nghiến" chính sách cho vay trong sự bất lợi với khu vực tư nhân".
Theo David Hutt, tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước, mà thường được biết đến với tên gọi ở Việt Nam là "cổ phần hóa", được coi là rất quan trọng để gây quỹ cho các kho bạc nhà nước. Nhưng quá trình này đã chậm lại đáng kể trong những năm gần đây, với năm 2019 chứng tỏ một năm đặc yếu kém cho các chỉ số phát hành công khai lần đầu về chứng khoán (IPO).
"Không có công ty tư nhân nào niêm yết cổ phiếu trong chín tháng đầu năm, trong khi một số danh sách doanh nghiệp nhà nước được lập trình đã bị lùi lại", nhà quan sát này viết.
"Chính trị là một yếu tố trong sự chậm lại tư nhân hóa. Chẳng hạn, các thanh tra viên nhà nước thường đánh giá quá cao các tài sản của doanh nghiệp nhà nước được lên kế hoạch tư nhân hóa, sợ rằng việc mất tiền nhà nước thông qua việc định giá trị thấp hơn có thể bị phạt tù.
"Những lo ngại đó đã được khuếch đại thêm bởi một nỗ lực chống tham nhũng cấp cao mà trong những năm gần đây đã khiến nhiều cựu giám đốc điều hành của các doanh nghiệp nhà nước, một số vì tham nhũng, một số khác có lẽ vì thất bại trong chính trị phe phái, bị sa bẫy".
Và tác giả bài viết có tựa đề tạm dịch "Rủi ro kinh tế Việt Nam năm 2020 bị làm cho thu hẹp mức độ" đặt ra câu hỏi và vài cảnh báo từ một số khía cạnh mà ông tin là đáng lưu ý :
"Làm thế nào chính phủ tiến hành cân bằng lợi ích của người lao động và doanh nghiệp, một điểm nóng tiềm năng thường được bùng phát qua các cuộc biểu tình công khai chống lại các bộ luật được đề xuất gây tranh cãi gần đây, mà sẽ được quyết định vào năm 2020.
"Một vấn đề bao trùm đối với các nhà hoạch định kinh tế là nhiều cải cách và thay đổi cần thiết để cải thiện năng suất và tăng sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư sẽ không nhất thiết phải phổ biến với người lao động địa phương, bao gồm biện pháp mới để tăng tuổi nghỉ hưu.
"Trong khi đó, việc đẩy mạnh tư nhân hóa sẽ làm khó chịu những thế lực lợi ích của Đảng vốn đã trở nên giàu có trong những năm qua từ các cơ hội bảo trợ và tham nhũng mà nhiều doanh nghiệp nhà nước đem lại cho họ.
"Vì vậy, trong một năm khi các đảng viên sẽ tranh giành vị trí trước Đại hội toàn quốc của đảng vào năm 2021 và các nhà lãnh đạo của đảng nhắm tới việc tạo dấu ấn trên trường quốc tế, sẽ là rất thú vị chứng kiến nhiều thách thức kinh tế cấp bách của quốc gia này", David Hutt viết trên Asia Times.
Quốc Phương
Nguồn : BBC, 05/01/2020
***************
Kinh tế Việt Nam ‘khởi sắc’ nhưng ‘cần cải thiện nhiều’
VOA, 03/01/2020
Mặc dù kinh tế Việt Nam trong năm 2019 có nhiều điểm sáng với mức tăng trưởng cao nhưng Việt Nam cần thực hiện nhiều cải cách để tạo môi trường thuận lợi hơn nữa cho các doanh nghiệp phát triển, một nhà kinh tế trong nước nói VOA.
Công nhân đang làm việc tại một xưởng may mặc ở Hà Nội. May mặc vẫn là một trong những mặt hang xuất khẩu chủ đạo của Việt Nam
Việt Nam kết thúc năm 2019 với nhiều chỉ số kinh tế vượt trội trong bối cảnh kinh tế thế giới đang gặp nhiều khó khăn, khiến cho đại diện của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam khen ngợi rằng ‘mây đen kéo về toàn cầu nhưng mặt trời vẫn đang tỏa nắng ở Việt Nam’.
Theo số liệu chính thức do Tổng cục Thống kê Việt Nam công bố, kinh tế Việt Nam trong năm 2019 tăng trưởng 7,02% - tốc độ tăng trưởng cao thứ hai trong vòng 10 năm qua, mặc dù con số này xê dịch một chút so với tính toán của Ngân hàng Thế giới (6,8%) hay Ngân hàng Phát triển Châu Á (6,9%).
Đây là mức tăng trưởng thuộc hàng cao nhất thế giới trong khi những nền kinh tế năng động nhất Châu Á đều có mức tăng trưởng thấp hơn, chẳng hạn như Trung Quốc và Ấn Độ tăng 6,1% còn Indonesia tăng 5%, theo số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Kim ngạch ngoại thương của Việt Nam trong năm 2019 cũng đạt mức kỷ lục là 517 tỷ đô la - xuất khẩu 263 tỷ và nhập khẩu 253 tỷ, theo số liệu Bộ Công thương công bố. Đây là năm thứ 4 liên tiếp Việt Nam có thặng dư thương mại với mức xuất siêu là 10 tỷ đô la.
Số lượng doanh nghiệp mới đăng ký thành lập trong năm 2019 đạt trên 138.000 doanh nghiệp, cũng theo số liệu của Tổng cục Thống kê với số vốn tăng 17,1% so với năm trước đó. Trong khi đó, mức dự trữ ngoại hối cũng đạt mức cao nhất từ trước đến nay với 80 tỷ đô la, theo công bố của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại hội nghị của Chính phủ với các địa phương hôm 30/12.
Nhờ chiến tranh thương mại ?
Trao đổi với VOA về những kết quả này, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, người từng là thành viên tổ tư vấn kinh tế của chính phủ, nói rằng tốc độ tăng trưởng như thế vừa là ‘nỗ lực trong nước’ vừa là ‘cơ hội do chiến tranh thương mại tạo ra’.
"Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung làm cho xuất khẩu tăng vọt hẳn lên và xuất khẩu vào thị trường Mỹ tăng rất cao", ông cho biết.
Xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ trong năm 2019 tăng đến 27,8%. Với mức xuất khẩu sang Mỹ đạt 60,7 tỷ đô la và nhập khẩu 14,3 tỷ, Việt Nam có thặng dư lên đến trên 46 tỷ đô la trong giao thương với Mỹ.
Tuy nhiên, trước viễn cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung sẽ được giải quyết và Việt Nam sẽ mất đi lợi thế xuất khẩu vào thị trường Mỹ, ông Doanh cho rằng Việt Nam ‘sẽ nỗ lực phát triển khu vực kinh tế tư nhân’.
Ông nói việc kinh tế tư nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh là điều đáng mừng và dẫn chứng là số doanh nghiệp mới ra đời tăng lên, sự kiện tập đoàn Vingroup ra mắt xe hơi ‘made in Vietnam’ Vinfast, hãng xe Trường Hải xuất khẩu xe buýt sang Philippines, gạo ST 25 được công nhận là ‘gạo ngon nhất thế giới’ và xuất khẩu trái cây Việt Nam được đẩy mạnh như xuất khẩu xoài và vải thiều.
"Tôi rất hy vọng các tập đoàn tư nhân của Việt Nam phát triển vững mạnh", ông nói. "Tôi mừng là Vingroup đã đầu tư vào trường đại học, vào viện nghiên cứu".
"Trong nông nghiệp cũng có những tín hiệu tốt. Có nhiều thành phố đã đầu tư xây dựng các trang trại hiện đại, nhờ đó đạt được những sản phẩm nông nghiệp có chất lượng cao hơn và có thể tăng thêm xuất khẩu của Việt Nam", ông nói thêm.
Ông khen ngợi công tác điều hành của Chính phủ : "Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Chính phủ đã hết sức năng nổ trong việc tạo thuận lợi cho điều kiện kinh doanh, cắt giảm giấy phép, vận dụng chính phủ điện tử nên đã làm giảm bớt rất nhiều chi phí thời gian và chi phí tiền bạc cho các doanh nghiệp".
‘Chưa thấy điểm sáng’
Về các doanh nghiệp nhà nước, vốn lâu nay có nhiều tai tiếng vì các khoản lỗ hàng tỷ đô la, ông Doanh nói trong năm vừa qua ‘chưa thấy điểm sáng gì rõ nét’ và dẫn ra trường hợp Gang thép Thái Nguyên với các lãnh đạo bị đưa ra kỷ luật.
Ông cho biết ‘11 công trình đã đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước vẫn còn đang đợi được xử lý’ và ‘cần phải xử lý khẩn trương và hiệu quả để trong thời gian tới có thể huy động được tài sản cố định đã được đầu tư vào đó’.
Về cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có xu hướng chuyển dịch về phía các linh kiện điện thoại, linh kiện máy tính (chiếm phần lớn tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam hiện nay chứ không phải các mặt hàng truyền thống như sản phẩm may mặc, giày dép), ông Doanh nhận định đó là ‘tín hiệu đáng mừng’.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, nhấn mạnh "Các mặt hàng điện tử là của nhà đầu tư nước ngoài. Giá trị gia tăng của người Việt Nam còn hạn chế" và kêu gọi Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa để có những thương hiệu của người Việt Nam.
Cần cải thiện môi trường kinh doanh
Nhà kinh tế này cũng lưu ý rằng mặc dù trong năm vừa qua, Việt Nam đã có mức thăng hạng cao nhất trong bảng xếp hạng về năng lực cạnh trạnh của Diễn đàn Kinh tế Thế giới - từ hạng 77 lên 67, nhưng hạng 67 ‘chưa phải là thứ hạng cao’.
"Luật Doanh nghiệp đã thuận tiện hơn nhưng giấy phép con vẫn còn, các doanh nghiệp vẫn báo cáo là các chi phí ngoài pháp luật vẫn còn", ông cho biết. "Phải công khai minh bạch để các doanh nghiệp biết là đơn của họ đang được ai xử lý và bao lâu sẽ có câu trả lời".
Mặc dù đã có chính phủ điện tử, nhưng ông Doanh cho biết ‘các doanh nghiệp vẫn phản ánh là đến khâu cuối cùng họ vẫn phải in tài liệu ra đến nộp và khi nộp vẫn phải có chi phi ngoài pháp luật’. "Điều này làm cho chi phí doanh nghiệp của Việt Nam vẫn còn cao so với các nước khác trong Asean", ông nói thêm.
Riêng các doanh nghiệp vừa và nhỏ và mảng kinh tế hộ gia đình, ông Doanh cho rằng ‘năng lực cạnh tranh quốc tế không cao’ vì ‘không có thương hiệu nên khó có thể cạnh tranh với sản phẩm của các nước ASEAN đang tràn vào thị trường Việt Nam trong năm 2019".
Cựu thành viên tổ tư vấn kinh tế của chính phủ dự đoán năm 2020 sẽ là ‘năm có nhiều thách thức’ với nhiều biến động ‘khó có thể dự báo’.
Nguồn : VOA, 03/01/2020