Quan hệ Mỹ - Trung và tranh chấp Biển Đông (RFA, 17/03/2017)
Ngày 18/3/2017, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson có chuyến thăm Bắc Kinh đầu tiên và dự kiến sẽ có cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson tại Seoul ngày 17 tháng 3 năm 2017. AFP photo
Tầm nhìn mới
Chuyến thăm của Ngoại trường Rex Tillerson tới Bắc Kinh được tờ Kyodo của Nhật Bản đánh giá để nhằm "bắt đầu vạch ra một tầm nhìn cho mối quan hệ Trung - Mỹ trong vòng bốn năm tới". Đây là cuộc gặp có tầm quan trọng, nhằm chuẩn bị cho cuộc gặp cấp cao hơn nữa giữa ông Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump, dự trù diễn ra tại Hoa Kỳ vào giữa tháng tới.
Theo Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, kể cả chuyến thăm lần này của ông Tillerson, ít nhất là đã có ba cuộc lobby chính thức để sắp xếp cuộc gặp thượng đỉnh Trung - Mỹ sắp tới.
"Chúng ta chưa biết được nội dung chương trình nghị sự, chưa biết được vật cược họ đặt ra trên bàn đàm phán là về vấn đề gì. Có thể đó là vấn đề biển Đông, Triều Tiên, hoặc nói rộng ra là toàn bộ cấu trúc an ninh Châu Á - Thái Bình Dương. Thế nhưng nội dung của các thỏa thuận sắp tới tôi đánh giá có ý nghĩa hết sức quan trọng".
Còn theo nhà văn Nguyên Bình - một người nhiều năm nghiên cứu về Trung Quốc, hiện là tổng biên tập tạp chí của viên nghiên cứu các vấn đề phát triển cho rằng, quan hệ Mỹ - Trung sẽ "bất định", dựa trên căn bản quyền lợi quốc gia của mỗi bên và không bao giờ trở thành đồng minh, nhưng sẽ có những thời cơ có lợi cho Việt Nam.
"Cũng có những cái thời cơ có lợi cho mình thì những nhà lãnh đạo của Việt Nam phải biết nắm lấy thời cơ đấy. Mà cái quan trọng nhất là Việt Nam làm thế nào để có sức mạnh riêng của mình và có những biện pháp khôn khéo cũng như sự chủ động để nắm được và thích nghi với tình hình".
Trung Quốc nói một đằng làm một nẻo
Động thái mới nhất gần đây liên quan đến Biển Đông, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị bên lề cuộc họp Quốc hội nước này vừa qua đã có những tuyên bố xoa dịu tình hình căng thẳng.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Thủ tướng Lý Khắc Cường bỏ phiếu trong phiên họp cuối của Quốc hội tại Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh ngày 15 tháng 3 năm 2017. AFP photo
Tuy nhiên, Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng nhấn mạnh đến yếu tố "không nhất quán giữa lời nói và hành động" của Trung Quốc từng trước tới nay. Trong bối cảnh, Trung Quốc phớt lờ phán quyết của Tòa Trọng tài quốc tế PCA, tăng cường đầu tư cho hạm đội Nam Hải và gia tăng các hoạt động quân sự tại Biển Đông.
"Nếu lãnh đạo Trung Quốc vẫn nói nước đôi. Một mặt nói là tương lai của Biển Đông phụ thuộc vào quan hệ, tương quan của Mỹ - Trung. Mặt khác thì ông ngoại trưởng vẫn đòi gạt Mỹ ra khỏi Biển Đông, muốn để một mình Trung Quốc thao túng".
Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng cũng nhận định, khó có chuyện Trung Quốc dám gây sự to chuyện với Mỹ về vấn đề tuần tra tự do hải hành trên Biển Đông. Tuy nhiên, những xung đột nhỏ vẫn có thể xẩy ra. Nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang có nhu cầu đẩy những căng thẳng bên trong ra bên ngoài để ve vuốt chủ nghĩa Đại Hán trong nước.
Còn theo bà Nguyên Bình, về phía Hoa Kỳ, xung đột với Trung Quốc tại Biển Đông là chưa có khả năng xảy ra, bởi cán cân lực lượng tại khu vực.
"Nếu mà xung đột thì chắc là không có. Mà chỉ có là họ điều đình với nhau thế nào đấy để mà chia chác quyền lợi".
ASEAN cần làm gì ?
Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) được Trung Quốc loan báo là đã có bản dự thảo đầu tiên với các nước ASEAN. Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng đưa ra hàng loạt dẫn chứng để khẳng định, Trung Quốc vẫn tiếp tục trì hoãn và cản trở tiến trình hoàn tất bộ quy tắc này để họ có thể tiếp tục quân sự hóa các đảo đã chiếm đóng.
"Ở đây bản thân các nước ASEAN cũng rất thận trọng. Họ xem xét giữa lời nói, tuyên bố của Trung Quốc với thực tế có thống nhất với nhau hay không".
Bà Nguyên Bình thì cho rằng, Trung Quốc không mong muốn tồn tại Bộ quy tắc này.
"Trung Quốc rất có tài câu giờ. Họ làm ra những động thái có vẻ như có thiện chí. Trong khi đó thì họ làm những chuyện rất không thiện chí. Họ càng ngày càng quân sự hóa các đảo chiếm được của Việt Nam ở Biển Đông".
Xét về tổng thể, Hoa Kỳ được nhìn nhận là khó có thể bỏ qua lợi ích chiến lược tại Biển Đông và Đông Nam Á, cũng như phải cạnh tranh với tầm ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực này. Điều này là một lợi điểm cho các nước ASEAN khi đối phó với Trung Quốc.
Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, các nước ASEAN cần chủ động và tích cực hơn nữa, phải thay đổi ngay cái não trạng "đèn nhà ai nhà ấy rạng" và đoàn kết với nhau thành một khối nhất quán. Đặc biệt, ASEAN nên tập trung hơn nữa trong việc phát triển quan hệ với "bên thứ ba", tức là kết nối với "mắt xích" Nhật - Ấn - Úc.
"Chứ còn nếu có những cái đi đêm với Trung Quốc hay có những thỏa thuận ngầm với Trung Quốc thì cái đó rất nguy hiểm không những cho chính bản thân nước đó mà cả tình hình chung".
Nhằm bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia trên Biển Đông, hai nhà quan sát đều cho rằng, Việt Nam cần phải thay đổi cả tư thế và tâm thế đối với Trung Quốc và các mối quan hệ đan xen trong khu vực.
******************
Tàu Pháp dẫn đầu cuộc tập trận tại Thái Bình Dương nhắm vào Trung Quốc (BBC, 18/03/2017)
Tàu sân bay Mistral của Pháp.
Trong một cuộc biểu dương lực lượng quân sự nhằm vào Trung Quốc, Pháp sẽ điều động một trong những tàu sân bay đổ bộ hùng mạnh Mistral để lãnh đạo những cuộc tập trận trên và quanh đảo Tinian tại tây Thái Bình Dương, với các binh sĩ Nhật Bản, Hoa Kỳ, và hai máy bay trực thăng chở binh sĩ của Anh.
Reuters dẫn hai nguồn tin cho biết "Hơn là một cuộc tập trận hải quân, cuộc tập trận đổ bộ này sẽ gởi một thông điệp rõ ràng đến Trung Quốc".
Cuộc tập trận sẽ diễn ra trong tuần lễ thứ 2 và thứ 3 của tháng 5, nguồn tin này cho biết.
Gia tăng sức mạnh quân sự và tàu sân bay, Bắc Kinh đang mở rộng ảnh hưởng vượt quá vùng biển duyên hải của mình vào trong Thái Bình Dương. Động thái này không chỉ làm Nhật Bản và Hoa Kỳ lo ngại, mà còn khiến Pháp quan tâm vì Pháp kiểm soát một vài vùng lãnh thổ ở Thái Bình Dương trong đó có New Caledonia và Polynesia thuộc Pháp.
Trung Quốc đang đóng tàu sân bay thứ hai. Chiếc Sơn Đông, khi hoàn tất, sẽ gia nhập tàu Liêu Ninh mua của Ukraine vào năm 1998. Tàu Liêu Ninh dẫn đầu một nhóm tàu chiến khác của Trung Quốc đi qua vùng biển phía nam Nhật Bản hồi tháng 12.
Do Hoa Kỳ quản lý, Tinian là một phần của quần đảo Bắc Mariana, bao gồm đảo Guam, nằm cách Tokyo khoảng 2.500 kilômét về phía nam.
Nhật Bản, một đồng minh thân cận của Hoa Kỳ, có lực lượng hải quân mạnh hàng thứ hai ở Châu Á sau Trung Quốc và đang thiết lập các quan hệ quốc phòng chặt chẽ hơn với Pháp và Anh.
Vào tháng 10 năm ngoái, London điều động 4 máy bay phản lực chiến đấu Typhoon đến Nhật Bản để huấn luyện với Lực lượng Không quân Tự vệ Nhật Bản. Trên đường trở về, máy bay của Anh bay qua Biển Đông để khẳng định quyền bay trên khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền hầu hết.
Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ngày Chủ Nhật sẽ đến Châu Âu để thảo luận với các nhà lãnh đạo Liên hiệp Châu Âu, trong đó có cuộc họp với Tổng thống Pháp Francois Hollande.
Các giới chức tại tòa đại sứ Pháp và Anh ở Tokyo chưa sẵn sàng bình luận. Một phát ngôn viên của lực lượng Mỹ tại Nhật Bản cũng không bình luận vào lúc này.
********************
Trung Quốc thề sẽ mạnh tay nếu Nhật can thiệp Biển Đông (VOA, 16/03/2017)
Phát ngôn viên Hoa Xuân Oánh nói Nhật Bản nên "suy gẫm kỹ" về cuộc xâm lăng của họ đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trước đây.
Hôm thứ Năm, Trung Quốc thề sẽ phản ứng mạnh nếu Nhật Bản cố tình gây rắc rối ở Biển Đông, sau khi Reuters đưa tin về kế hoạch của Nhật đưa chiến hạm lớn nhất tới vùng biển tranh chấp.
Các nguồn tin cho Reuters hay hàng không mẫu hạm trực thăng Izumo, mới được trang bị cho Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản cách đây hai năm, sẽ dừng tại Singapore, Indonesia, Philippines và Sri Lanka trước khi tham gia cuộc tập trận hải quân chung Malabar với các tàu hải quân Ấn Độ và Mỹ ở Ấn Độ Dương vào tháng 7.
Chuyến đi được xem là cuộc biểu dương lực lượng hải quân lớn nhất của Nhật Bản trong khu vực kể từ Đệ nhị thế Chiến.
Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh nói : "Nếu Nhật vẫn tiếp tục hành động sai trái và thậm chí nghĩ đến chuyện can thiệp quân sự, đe doạ chủ quyền và an ninh của Trung Quốc... thì Trung Quốc chắc chắn sẽ có những biện pháp đáp trả mạnh".
Hôm thứ Ba, Trung Quốc nói nước này đang chờ tuyên bố chính thức giải thích lý do tại sao Nhật có ý định đưa tàu chiến tham gia chuyến đi ngang qua Biển Đông. Bắc Kinh nói họ hy vọng Nhật Bản sẽ tỏ ra có trách nhiệm trong việc này.
Hôm thứ Năm, bà Hoa không cho biết liệu Trung Quốc đã được xác nhận về kế hoạch của Nhật Bản hay chưa, nhưng bà nói vấn đề Biển Đông không có liên quan gì tới Nhật Bản. Người phát ngôn của Trung Quốc nói Nhật nên "suy gẫm kỹ" về cuộc xâm lăng tệ hại của họ đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trong quá khứ.
Trong Thế chiến thứ Hai, Nhật Bản kiểm soát các quần đảo này cho tới khi đầu hàng vào năm 1945.
Việc tuyên bố chủ quyền hầu như toàn bộ các vùng biển tranh chấp và sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc đã gây ra mối quan ngại ở Nhật Bản và phương Tây. Hoa Kỳ thường xuyên tổ chức các cuộc tuần tra trên biển và trên không trong khu vực nhằm khẳng định tự do hàng hải.
Đài Loan, Malaysia, Việt Nam, Philippines và Brunei đều tuyên bố chủ quyền tại vùng biển có giàu trữ lượng cá, dầu mỏ và khí đốt, nơi có lưu lượng thương mại hàng hải toàn cầu thông qua hàng năm lên đến khoảng 5 nghìn tỷ đôla.
Nhật Bản không tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nhưng có tranh chấp lãnh hải với Trung Quốc ở Biển Hoa Đông.
Trung Quốc cho rằng tranh chấp nên được giải quyết mà không có sự can thiệp từ các bên không liên quan.
Kể từ năm 2010, Bắc Kinh đã thảo luận với 10 thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đồng ý thiết lập một bộ quy tắc nhằm tránh xung đột ở Biển Đông.
Phát biểu tại cuộc họp báo vào cuối buổi họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc hôm thứ Tư, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nói Trung Quốc hy vọng sẽ thúc đẩy các cuộc đàm phán về bộ quy tắc ứng xử nhằm duy trì sự ổn định.