ASEAN họp thượng đỉnh vẫn với hai hồ sơ chính là Miến Điện và Biển Đông

Thu Hằng, RFI, 05/09/2023

Lãnh đạo các nước ASEAN họp thượng đỉnh lần thứ 43 tại Jakarta, Indonesia ngày 05/09/2023. Biển Đông và Miến Điện vẫn là hai chủ đề chính gây bất đồng tại thượng đỉnh. Phát biểu khai mạc thượng đỉnh, tổng thống Joko Widodo khẳng định, Indonesia, với tư cách là chủ tịch luân phiên, ưu tiên và tôn trọng giá trị bình đẳng giữa các nước ASEAN và tiếp tục đoàn két để đối phó với mọi thách thức trên thế giới.

Tổng thống Indonesia phát biểu tại lễ khai mạc Diễn đàn Châu Á Thái Bình Dương, được tổ chức bên lề hội nghị thượng đỉnh ASEAN ở Jakarta, Indonesia, ngày 05/09/2023. AP - Bay Ismoyo

Theo trang web ASEAN Indonesia 2023, tổng thống Joko Widodo nhấn mạnh đến "đoàn kết" của ASEAN trong việc xử lý nhiều hồ sơ nhưng cũng lưu ý "đoàn kết không có nghĩa là thiếu sự khác biệt về quan điểm". Ý ông muốn nói đến những chỉ trích về bất đồng của khối trong các hồ sơ lớn như Biển Đông, Miến Điện, sự cạnh tranh ảnh hưởng Mỹ-Trung trong vùng.

Tổng thống Indonesia tái khẳng định "ASEAN không chấp nhận trở thành bên ủy nhiệm của bất kỳ cường quốc nào" và "hợp tác với tất cả các nước vì hòa bình và thịnh vượng". Ông cảnh cáo "đừng biến ASEAN thành một đấu trường cạnh tranh hủy diệt, mà hãy biến ASEAN thành vùng đất phồn thịnh cho hợp tác".

Về tình hình Miến Điện, theo AFP, các nhà lãnh đạo ASEAN đã lên án trình trạng bạo lực và các cuộc tấn công thường dân ở Miến Điện, đồng thời cáo buộc trực tiếp tập đoàn quân sự cầm quyền. Nước chủ tịch luân phiên thừa nhận "có rất ít tiến bộ trong kế hoạch hòa bình (5 điểm) đã được nhất trí".

Còn theo dự thảo thông cáo chung mà AFP tham khảo được, phần dành nói về Miến Điện vẫn để trống, cho thấy các nước không đồng thuận về cuộc khủng hoảng kéo dài hai năm nay. Philippines sẽ thay Miến Điện làm chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2026. Điều này cho thấy "thái độ thực dụng" để lịch trình hoạt động của khối không bị kẹt theo cuộc khủng hoảng Miến Điện.

Về tình hình Biển Đông, các nhà lãnh đạo ASEAN bày tỏ quan ngại về những "sự cố nghiêm trọng và hoạt động gần đây ở trên biển", dù không chỉ trích hoạt động gây hấn của tầu thuyền Trung Quốc, đặc biệt đối với Philippines. Theo dự kiến, thời hạn 2026 cũng được ấn định để đúc kết bộ Quy tắc Ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (COC), mà đàm phán đã bị bế tắc từ năm 2011.

Thu Hằng

*************************

Cựu lãnh đạo Myanmar Aung San Suu Kyi đau bệnh

Reuters, VOA, 05/09/2023

Bà Aung San Suu Kyi, cựu lãnh đạo Myanmar đang bị giam cầm, đang đau bệnh và yêu cầu được bác sĩ bên ngoài chữa trị đã bị giới cầm quyền quân sự bác bỏ, một nguồn tin thân tín và chính phủ bị lật đổ trung thành với bà cho Reuters biết hôm 5/9.

Bà Aung San Suu Kyi.

Thay vào đó, người đoạt giải Nobel 78 tuổi được một bác sĩ của nhà tù điều trị.

Nguồn tin không nêu tên cho biết : "Bà ấy bị sưng nướu, ăn uống kém và cảm thấy choáng váng kèm theo nôn mửa".

Người phát ngôn của chính quyền quân sự Myanmar không trả lời các cuộc gọi của Reuters.

Quốc gia Đông Nam Á này rơi vào tình trạng hỗn loạn kể từ đầu năm 2021, khi quân đội lật đổ chính phủ dân cử của bà Suu Kyi và đàn áp những người chống đối sự cai trị của quân đội, với hàng nghìn người bị bỏ tù hoặc bị giết.

Bà Suu Kyi đang chịu án tù 27 năm liên quan đến 19 tội hình sự. Bà phủ nhận tất cả các cáo buộc mà bà đã bị kết án, từ kích động và gian lận bầu cử đến tham nhũng, và đã kháng cáo các bản án này.

Vào tháng 7, bà bị chuyển sang quản thúc tại nhà từ nhà tù ở thủ đô Naypyitaw.

Chính phủ Thống nhất Quốc gia lưu vong của Myanmar, được thành lập bởi những người phản đối sự cai trị của quân đội và những người còn sót lại của chính phủ trước đây của bà Suu Kyi, cho biết việc chăm sóc sức khỏe và an ninh cho những người bị giam giữ chính trị là trách nhiệm của chính quyền quân sự.

Ông Kyaw Zaw, người phát ngôn của Chính phủ Thống nhất Quốc gia, nói với Reuters : "Cộng đồng quốc tế nên gây áp lực lên chính quyền về việc chăm sóc sức khỏe và an ninh cho tất cả những người bị giam giữ chính trị, bao gồm cả bà Aung San Suu Kyi".

Nhiều chính phủ đã kêu gọi trả tự do vô điều kiện cho bà Suu Kyi và hàng nghìn tù nhân chính trị khác, và một số chính phủ, bao gồm Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu và Anh, đã trừng phạt nhằm vào quân đội quốc gia Đông Nam Á này.

(Reuters)

Nguồn : VOA, 05/09/2023

Hai nguồn tin phương Tây hôm nay, 26/07/2023, cho biết tập đoàn quân sự cầm quyền tại Miến Điện có thể chuyển cựu lãnh đạo Aung San Suu Kyi hiện đang bị giam tù sang chế độ quản thúc.

Một người Miến Điện tị nạn ở Thái Lan trương ảnh kêu gọi trả tự do cho cựu lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi, bị quân đội giam giữ sau cuộc đảo chính ngày 01/02/2020. AP - Sakchai Lalit

Theo hãng tin Anh Reuters, quyết định nói trên được đưa ra nằm trong kế hoạch ân xá tù nhân nhân một ngày lễ Phật giáo quan trọng, sẽ diễn ra vào tuần tới. Văn phòng địa phương của đài BBC cho biết, một nguồn tin từ giới quản lý nhà tù Miến Điện cho biết là cựu lãnh đạo Aung San Suu Kyi có thể sẽ được chuyển đến một khu vực ‘‘thường được dùng làm nơi ở của quan chức chính quyền’’.

Reuters hiện chưa có điều kiểm chứng thông tin về nơi quản thúc bà Aung San Suu Kyi và chưa liên lạc được với các luật sư của bà Aung San Suu Kyi, cũng như người phát ngôn của chính quyền quân sự.

Tin tức về việc tập đoàn quân sự chuyển nơi giam giữ với cựu lãnh đạo chính phủ dân sự lan truyền trong bối cảnh ngoại trường Thái Lan Don Pramudwinai hôm 12/07 thông báo đã được gặp bà Aung San Suy Kyi trong tù. Kể từ cuộc đảo chính của giới tướng lãnh, bà Aung San Suu Kyi đã bị tập đoàn quân sự kết án tổng cộng 33 năm tù, và cho đến dịp giữa tháng vừa qua, cựu lãnh đạo Miến Điện không được phép gặp khách nước ngoài.

Giới tướng lĩnh dựng tượng Phật khổng lồ

Ngày 03/08 tới, tập đoàn quân sự sẽ mở cửa cho công chúng chiêm bái một bức tượng Phật ngồi khổng lồ tại thủ đô Naypyidaw. Lãnh đạo tập đoàn quân sự Miến Điện Min Aung Hlaing khẳng định bức tượng Phật Maravijaya ngồi nói trên là ‘‘bức tượng đá cẩm thạch cao nhất thế giới’’, thông tin hiện chưa được kiểm chứng.

Theo đài Mỹ ABC news, giới tướng lĩnh Miến Điện tự coi mình là thế lực bảo trợ Phật giáo, muốn dùng sự kiện này để khuếch trương ảnh hưởng, ‘‘củng cố liên minh với các nhà sư dân tộc chủ nghĩa’’, trong bối cảnh đàn áp, nội chiến khiến hàng nghìn người thiệt mạng, hàng triệu người phải di tản, nhiều cơ sở tôn giáo bị tàn phá.

Báo độc lập Miến Điện Irrawaddy cho hay, hôm Chủ nhật 23/07 vừa qua, lãnh đạo tập đoàn quân sự đã trao tặng huân huy chương cho khoảng 220 nhân vật, trong đó có nhiều chức sắc Phật giáo nổi tiếng tại Miến Điện, như Sitagu Sayadaw, hay doanh nhân Aung Khaing Than, người được cho là đã hiến tặng bức tượng Phật Maravijaya khổng lồ.

Trọng Thành

Ngày 28/03/2023, trên kênh truyền hình Nhà nước MRTV, Ủy ban Bầu cử do tập đoàn quân sự cầm quyền Miến Điện lập ra, thông báo Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ, đảng của bà Aung San Suu Kyi sẽ bị giải thể. 

Ảnh tư liệu : Lãnh đạo Liên đoàn Quốc gia vì Dân Chủ Miến Điện, bà Aung San Suu Kyi phát biểu trong một hội nghị bàn về phát triển giáo dục, tại Naypyitaw, Miến Điện, ngày 28/01/2020. AP - Aung Shine Oo

Tháng Giêng năm nay, Ủy ban Bầu cử Miến Điện yêu cầu các chính đảng phải tái đăng ký hoạt động trước ngày 29/03 và phải đáp ứng một số điều kiện, như có số thành viên trên 100 ngàn trong vòng 90 ngày kể từ khi đăng ký, mở tài khoản ký quỹ khoảng 35 ngàn đô la, có văn phòng đại diện ở hơn 150 thị trấn… Do bị chính quyền quân sự thẳng tay trấn áp, từ sau cuộc đảo chính hồi tháng 02/2021, Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi không thể đáp ứng các điều kiện này.

Chính vì thế, theo Ủy ban Bầu cử, "quy chế đảng chính trị dành cho Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (LND) tự động bị hủy" kể từ ngày 29/03/2023.

AFP nhận định, thông báo này là một "phát súng ân huệ" nhắm vào đảng LND của bà Aung San Suu Kyi, đảng đã giành chiến thắng vang dội trong kỳ tổng tuyển cử năm 2020. Kết quả bầu cử đã bị phe quân đội phản đối và cáo buộc là có gian lận. Cuộc đảo chính tháng 2/2021 đã khép lại 10 năm trắc nghiệm nền dân chủ Miến Điện và nhấn chìm đất nước trong hỗn loạn.

Các cuộc biểu tình phản đối đảo chính đã bị trấn áp đẫm máu. Lãnh đạo đảng LND, người bị hành quyết, kẻ bị cầm tù. Bà Aung San Suu Kyi, giải Nobel Hòa Bình, năm nay 77 tuổi, đã bị tập đoàn quân sự kết án tổng cộng 33 năm tù giam trong nhiều phiên xử kín.

Tháng 2 vừa qua, giới tướng lãnh thông báo sẽ tổ chức bầu cử lập pháp trước thời hạn trước tháng 08 năm nay, nhưng sau đó, viện lý do an ninh, hậu cần, quyết định lùi lại thời điểm bầu cử thêm sáu tháng. 

Thế nhưng, hôm thứ Hai, 27/3, tướng Minh Aung Hlaing, lãnh đạo tập đoàn quân sự đe dọa không nới lỏng trấn áp và tái khẳng định các cuộc bầu cử sẽ được tổ chức một khi có được hòa bình mà không nêu rõ lịch trình. 

Minh Anh

Cuối cùng (hay nói chính xác hơn là cuối đời) rồi tôi cũng thấy một cây hoa gạo, mọc cạnh tường thành bao quanh Cung Điện Mandalay – kinh đô cuối cùng của vương triều Miến. Có thể vì mới đầu tháng ba, chưa tới giai đoạn mãn khai, và cũng vì tôi đứng khá xa (khoảng cách là cả một cái hào nước rộng) nên ảnh chụp những cành hoa gạo trông… không rõ nét ! Kể cũng hơi đáng tiếc nhưng dù sao thì tôi cũng đã nhìn được tận mắt, và (tưởng) thế cũng đã đủ vui rồi.

– Sao không đi tới gần hơn ?

– Hổng dám "tới gần hơn" đâu. Hoa (cũng như người) nên trông từ xa thường vẫn đẹp hơn !

Ở bên này hào nước của Cung Điện Hoàng Gia là ngôi giáo đường của Hội Thánh Tin Lành Giám Lý, Methodist Church. Cách đó không xa là nhà thờ Anh Giáo (St. Mary Church) nằm ngay góc đường 26th Street & 77th St. Kề bên là chùa Chà Shri Mariamman Temple, tất nhiên là nghi ngút và sực nức mùi nhang trầm Ấn Độ.

Chỉ trong vòng mươi phút đi bộ thôi đã có đến mấy nơi thờ phượng trang trọng của vài tôn giáo khác nhau. Ai dám nói là người Miến Điện kỳ thị tín ngưỡng ? Ấy thế mà họ đối xử phân biệt tới nơi, tới chốn, và cách họ ngược đãi sắc dân Hồi Giáo Rohingya đã khiến cả thế giới đều phải hãi hùng :

– Tội ác chống loài người ở Myanmar

– Người Hồi giáo thiểu số Myanmar bị tra tấn dã man

– Cáo buộc thanh lọc sắc tộc tại Myanmar

Wikipedia khái quát : "Cuộc đàn áp quân sự lên người Rohingya đã kéo đến những lời chỉ trích từ Liên Hiệp Quốc ; tổ chức nhân quyền Ân xá Quốc tế ; Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ; và chính phủ Malaysia. Bà Aung San Suu Kyi người đứng đầu của chính phủ trên thực tế đặc biệt bị chỉ trích cho sự không hành động và giữ im lặng của mình về vấn đề này và hành động rất ít để ngăn chặn các lạm dụng quân sự."

Đâu phải chỉ là những lời chỉ trích (suông) sự việc đã đi xa hơn thế, và tồi tệ hơn nhiều. Tất cả những vòng nguyệt quế mà thế giới phương Tây trao cho Suu Kyi đều đã bị giật lại thẳng tay. Nhật báo Independent, còn ái ngại loan tin rằng do cuộc khủng hoảng người Hồi Giáo Rohingya mà đã có 400 ngàn chữ ký yêu cầu tước bỏ Giải Nobel của Aung Sang Suu Kyi (Rohingya Muslim crisis : 400.000 sign petition to strip Aung Sang Suu Kyi of Nobel Prize).

Rồi khi tình cảm với phương Tây đã hết mặn mà thì Suu Kyi, và cả nước Miến, đã quay trở lại với anh nhân tình cũ – Trung Cộng. Cứ mỗi lần nhìn thấy hình ảnh nàng đứng cạnh Tập Cận Bình là lòng tôi tan nát, gan ruột muốn đứt thành từng khúc luôn.

Nói gần nói xa, chả qua nói thiệt : dù có chút chênh lệch về tuổi tác, tôi không chối được rằng đã có lúc mình phải lòng Suu Kyi. Tuy chỉ là tình yêu đơn phương nhưng giữa chúng tôi không thiếu những kỷ rất… êm đềm và rất khó quên !

Năm 2015, ngay sau khi Đảng Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân Chủ (NLD) của Suu Kyi thắng cử vẻ vang là tôi bay qua Yangon tức khắc. Tôi muốn đến tận nơi để chia sẻ niềm vui lớn lao này với mỹ nhân mà mình ái mộ. Bước ra khỏi phi trường, vừa phóc lên taxi là tôi hớn hở hỏi liền :

– Are you happy ?

– Wait and see !

Chú tài xế trẻ xối ngay cho vào mặt tôi một xô nước lạnh.

– Wait cái con mẹ gì nữa, hả Trời ? Bọn quân phiệt thua đau và thua đậm. Đảng NLD của Lady nắm quyền rồi. Một thời cơ lịch sử để Burma thoát khỏi độc tài, thoát Tầu, và thoát nghèo luôn. Đất Miến hiện có đủ điều kiện để thực hiện tất cả những ước mơ này : một đảng đối lập có thực lực, một vị lãnh đạo có tâm có tầm và được quần chúng tin yêu. Đây là một cơ hội bằng vàng tụi bay phải nắm lấy ngay, đừng thờ ơ, phải chung tay nhập cuộc với mọi người đi chớ …

Bữa đó, tui nói hơi nhiều, và hoàn toàn tin tưởng vào những suy nghĩ hết sức lạc quan và chân thật của mình. Niềm tin này – tiếc thay – tôi không giữ được luôn và cũng chả nắm được lâu. Sau khi nghe người đẹp của lòng mình tuyên bố một câu nghe rất chướng (nàng sẽ "đứng trên tổng thống " luôn) là tôi bắt đầu hơi bị lăn tăn chút xíu. Tôi ngại rằng quyền lực đã khiến cho mỹ nhân Burma (người vẫn được thiên hạ xưng tụng là "biểu tượng dân chủ") thay lòng đổi dạ.

Sau khi 6.700 người Rohingya  (kể cả trẻ con) bị sát hại, và sau khi con số thuyền nhân đào thoát khỏi Myanmar lên đến hơn nửa triệu (503,698 ) mà Suy Kyi vẫn cứ lặng thinh thì tôi biết rằng sự nghi ngại của mình đã thành hiện thực. BBC  bình luận : Myanmar’s democratic transition, analysts say, appears to have stalled.

Vấn đề không chỉ "nghẽn" ở lãnh vực tự do, dân chủ, hoặc nhân quyền. Cái nghèo cũng đẩy Burma vào con đường… kẹt. Ngày 5 tháng 4 năm 2016 tôi cũng có mặt ở đất nước này. Hôm đó, theo tường thuật của nhật báo The Global New Light of Myanmar , Bộ Trưởng Vương Nghị  đến thủ đô Naypyitaw  để chúc mừng tân chính phủ – với một thái độ vô cùng nhũn nhặn – cùng lời "cam kết sẽ không can thiệp vào nội bộ của Myanmar" (pledging that China would not interfere in the internal affairs of Myanmar).

Tuy thế, cuối cùng, Miến Điện vẫn không thoát khỏi Tầu. Bỉnh bút của RFA, Hoàng Gia Phúc  cho hay :

"Ngày 17/1/2020, ông Tập Cận Bình có chuyến thăm chính thức đến Myanmar – quốc gia thuộc ASEAN. RFI cho biết có hai dự án quan trọng được đề xuất trong chuyến thăm này, đó là : Bắc Kinh đề nghị xây dựng một hành lang kinh tế Trung Quốc-Miến Điện (CMEC) với một cảng nước sâu 1,3 tỉ đô la tại Kyaukphyu ở bang Rakhine, mở lối vào Ấn Độ Dương cho Trung Quốc. Một dự án lớn khác có thể được bàn bạc trong dịp này, đó là đập thủy điện 3,6 tỉ đô la ở Myitsone, bang Kachin. Với chuyến thăm này của ông Tập, Myanmar thể hiện quyết tâm tiến sâu vào quan hệ với Trung Quốc trong Dự án Con đường tơ lụa mới…"

Tôi thành thực không tin rằng Burma có chút tương lai sáng sủa nào trên Con Đường Tơ Lụa Mới của Tập Cận Bình, và xem ra thì đất nước này cũng chả còn có lựa chọn nào khác nữa. Cũng y như Miên, Việt với Lào thôi. Suu Kyi của lòng tôi, và Đảng Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân Chủ (của nàng) quả đã làm cho không ít người thất vọng !

Cố nhân ơi biết chiều nay ta buồn !

Điều an ủi là, thỉnh thoảng, tôi vẫn còn bắt gặp mấy cái tuk tuk (trên mọi nẻo đường ở Miến) với chân dung nhỏ nhắn xinh xắn của Suu Kyi – dù hai bên lề vẫn không thiếu những kẻ không nhà đang nằm vật vạ khắp nơi. Hoá ra hô hào tự do, kêu gọi cải cách kinh tế – chính trị vẫn là chuyện dễ ; thực hiện kìa mới gian nan.

Dân chủ, theo nhận xét của nhà báo Ngô Nhân Dụng, không giống như món mì gói cứ đổ nước sôi vào là ăn được ngay. Ấy thế mà ở nước tôi thì ngay cả "nước sôi" cũng chưa mấy ai buồn nghĩ đến.

Tưởng Năng Tiến

Nguồn : VNTB, 12/02/2023

Miến Điện : Tập đoàn quân sự kết án bà Aung San Suu Kyi thêm 4 năm tù

Trọng Thành, RFI, 10/01/2022

Hôm 10/01/2022, một tòa án của tập đoàn quân sự Miến Điện đã kết án 4 năm tù đối với cựu lãnh đạo chính quyền dân sự Aung San Suu Kyi, giải Nobel Hòa bình 76 tuổi với tội danh đã nhập khẩu bất hợp pháp máy bộ đàm.

Cựu lãnh đạo chính quyền dân sự Aung San Suu Kyi bị tập đoàn quân sự giam giữ từ sau cuộc đảo chính ngày 01/02/2021.  STR AFP/File

Đây chỉ là cáo buộc thứ ba trong số 11 tội danh mà tập đoàn quân sự sử dụng để trừng phạt cựu lãnh đạo chính phủ dân sự, bị lật đổ sau cuộc đảo chính quân sự ngày 01/02/2021, với tổng mức án có thể lên tới hơn 100 năm tù. Tổ chức bảo vệ nhân quyền Amnesty International lên án "một hồi mới trong phiên tòa lố bịch chống lại nhà lãnh đạo chính quyền dân sự". Các luật sư và đông đảo dân chúng coi phiên tòa này là một "trò hề".

Thông tín viên Juliette Verlin tường trình từ Rangoon :

"Bản án mới đối với bà Aung San Suu Kyi không khiến ai ngạc nhiên cả. Sau bản án với tội danh kích động bạo lực và không tôn trọng các quy tắc phòng dịch Covid-19, cựu lãnh đạo chính quyền dân sự Miến Điện bị phạt tổng cộng sáu năm tù, và chắc chắn là bà Aung San Suu Kyi sẽ bị quản thúc tại gia.

Các phiên tòa xử bà Aung San Suu Kyi diễn ra kín, tại một tòa án đặc biệt được lập ra tại thủ đô Naypyidaw, nơi các lực lượng an ninh được triển khai dày đặc. Việc xét xử có thể sẽ kéo dài nhiều tháng, bởi còn đến khoảng một chục cáo buộc đang được xem xét.

Tổ chức bảo vệ nhân quyền Human Rights Watch ghi nhận, với ít nhiều châm biếm, chính tập đoàn quân sự phải tự cáo buộc mình là đã nhập khẩu các máy bộ đàm, bởi vì lực lượng sở hữu các máy bộ đàm là do một bộ thuộc quyền kiểm soát của giới tướng lĩnh bổ nhiệm vào thời điểm đó.

Điều may mắn là, như tổ chức Human Rights Watch nhắc lại, cuộc cách mạng của dân chúng Miến Điện hiện nay không còn phụ thuộc vào một đảng phái duy nhất, hay một lãnh đạo duy nhất. Người dân cũng hình dung là bà Aung San Suu Kyi sẽ phải sống phần còn lại của cuộc đời trong tù. Cuộc cách mạng kể từ giờ được tổ chức như một phong trào quần chúng, tất cả hướng đến mục tiêu duy nhất : Lật đổ tập đoàn quân sự".

Phán quyết nói trên được đưa ra sau chuyến công du Miến Điện của thủ tướng Cam Bốt, lãnh đạo đầu tiên của ASEAN, cũng là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến Miến Điện kể từ đảo chính. Năm 2022, Cam Bốt đảm nhiệm chức chủ tịch luân phiên của ASEAN. Sứ mạng của quốc gia đảm nhiệm vị trí này là thúc đẩy thực thi Thỏa thuận 5 điểm, nhằm giúp Miến Điện ra khỏi khủng hoảng, trong đó có việc đặc sứ của ASEAN gặp gỡ các bên tranh chấp.

Tuy nhiên, ông Hun Sen đã không yêu cầu gặp bà Aung San Suu Kyi trong chuyến công du quan trọng này. Chuyến thăm này của thủ tướng Cam Bốt bị chỉ trích là một hành động công nhận tập đoàn quân sự Miến Điện, điều mà ngoại trưởng Cam Bốt phủ nhận.

Trọng Thành

************************

Miến Điện : Aung San Suu Kyi trước phán quyết về tội "kích động bạo lực"

Thanh Hà, RFI, 28/11/2021

Tư pháp Miến Điện chuẩn bị đưa ra phán quyết nhắm vào cựu lãnh đạo Aung San Suu Kyi về tội "kích động bạo lực". Bản án trên nguyên tắc sẽ được công bố vào ngày 30/11/2021. Đây sẽ là phán quyết đầu tiên trong số rất nhiều những tội danh nhắm vào giải Nobel Hòa Bình năm 1991 kể từ khi tập đoàn quân sự Miến Điện lật đổ chính quyền dân sự hồi tháng 2/2021.

Từ đầu cuộc đảo chính quân sự, người dân Miến Điện liên tục đòi tự do cho bà Aung San Suu Kyi, trong khi chính quyền quân sự liên tiếp đưa ra các cáo buộc mới nhằm vào cựu lãnh đạo Miến Điện bị đảo chính lật đổ.  AP

Hãng tin Pháp AFP giải thích, với tất cả những tội danh bị ghán ghép, cựu cố vấn Nhà nước Miến Điện, chủ tịch Liên Đoàn Quốc Gia vì Dân Chủ, bà Aung San Suu Kyi có thể bị lãnh "hàng chục năm tù". Từ tháng 2/2021, bà Aung San Suu Kyi bị quản thúc tại gia sau cuộc đảo chính do quân đội tiến hành.

Trong 10 tháng qua, quân đội Miến Điện thẳng tay đàn áp, làm hơn 1.200 thường dân thiệt mạng, hơn 10.000 người bị tống giam theo cáo nguồn tin từ tổ chức phi chính phủ AAPP.

Theo giới phân tích, Tư pháp Miến Điện chuẩn bị đưa ra phán quyết vào tuần tới nhằm loại trừ "vĩnh viễn" bà Aung San Suu Kyi khỏi chính trường. Trên nguyên tắc với tội danh "kích động bạo lực" cựu ngoại trưởng kiêm cố vấn Nhà nước Miến Điện có thể lãnh án ba năm tù giam.

Tập đoàn quân sự đang tính toán những gì về hồ sơ Aung San Suu Kyi, đó còn là một ẩn số. Nhà chính trị học chuyên về Miến Điện David Mathieson, được AFP trích dẫn, khẳng định gần như chắc chắn bà Aung San Suu Kyi sẽ lãnh một bản án "nặng nề". Vấn đề còn lại là câu hỏi bà sẽ bị tống giam như "bất kỳ một tù nhân bình thường nào tại Miến Điện hay sẽ tiếp tục bị quản thúc tại gia". 

Truyền thông quốc tế và các nhà quan sát không được dự phiên tòa đặc biệt xử bà Aung San Suu Kyi tại Naypyidaw vào Thứ Ba tuần sau. Tập đoàn quân sự Miến Điện cấm các nhân viên tòa án giao tiếp với báo chí và các tổ chức quốc tế.

Thanh Hà

Miến Điện : Tập đoàn quân sự giảm 2 năm tù cho bà Aung San Suu Kyi

Chi Phương, RFI, 07/12/2021

Vài giờ sau các phản ứng mạnh mẽ về bản án nhắm vào cựu lãnh đạo dân chủ Miến Điện, bà Aung San Suu Kyi, tập đoàn quân sự ngày 6/12/2021 đã quyết định giảm án tù từ bốn năm xuống còn hai năm. Giải Nobel Hòa Bình bị kết tội xúi giục gây rối trật tự công cộng và vi phạm luật về thiên tai. Đối với người Miến Điện, điều này không có gì ngạc nhiên, và sự tức giận hòa lẫn với sự bất lực. 

Sau khi phán quyết phát tù bà Aung San Suu Kyi, nhiều người Miến Điện đã xuống đường biểu tình tại Rangoon, ngày 06/12/2021  via Reuters – Social Media

Từ Rangoon, thông tín viên RFI, Juliette Verlin gửi về bài tường trình : 

"Đối với May, một nhân viên trẻ làm việc cho một công ty quốc tế và Aung nhân viên một tổ chức địa phương, bản án nhắm vào lãnh đạo đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ được thông báo ngày hôm qua không mang lại điềm lành cho tương lai.

May nói : ‘Tôi vừa tức giận vừa thất vọng. Nhưng tôi biết quân đội có thể làm mọi chuyện. Vì thế không có gì đáng ngạc nhiên cả. Như bà Aung San Suu Kyi đã từng nói vậy ở một trong những phiên tòa, tất cả đều phi lý. Chúng tôi biết rằng những hành vi phạm tội là không có thực, những lời buộc tội là giả. 

Nhưng chúng tôi cảm thấy bất lực, chúng tôi không thể ngăn cản họ lại. Chúng tôi không thể can thiệp. Tối hôm qua, khi tôi biết tin bản án của bà được giảm xuống từ bốn năm còn hai năm, tôi đã cười, bởi vì điều này thật nực cười. Họ đùa giỡn với luật pháp. Họ thay đổi bản án chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ. Tâm trạng tôi còn không thay đổi nhanh đến thế’.

‘Họ giảm án như là cử chỉ độ lượng, hay là một hành động hòa giải dân tộc. Bà Aung San Suu Kyi đã bị buộc nhiều tội danh, như tham nhũng, gian lận bầu cử, vi phạm luật thiên tai hay về truyền thông. Các tội danh tiếp theo sẽ được thực hiện theo các trình tự tương tự, như đối với hai tội danh hiện nay. Chúng ta sẽ sớm biết thôi. Hiện giờ, chúng ta không thể biết chính xác trò chơi chính trị giữa quân đội Miến Điện và bà Aung San Suu Kyi. 

Không ai đứng trên luật pháp cả. Quân đội chính là luật pháp. Họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn’ - May tóm lại. 

Trong những ngày tới, sẽ có những phán quyết khác cho các tội danh sắp tới". 

Theo AFP, bà Aung San Suu Kyi vẫn còn phải ra tòa với các tội danh khác nữa, và việc xét xử bà có thể kéo dài trong nhiều tháng. Từ hôm qua, ngay sau khi chính quyền quân sự Miến Điện tuyên án, nhiều nước trên thế giới đồng loạt lên tiếng bày tỏ bất bình. Hoa Kỳ cho rằng việc kết án như vậy là "không công bằng" và việc bà Aung San Suu Kyi phải vào tù là một sự "xúc phạm đến nền dân chủ và công lý ở Miến Điện".

Lãnh đạo ngoại giao Liên Hiệp Châu Âu, ông Josep Borelle, đã mạnh mẽ lên án phán quyết của tòa và cho rằng đây là một "nỗ lực nhằm loại trừ các nhà lãnh đạo dân chủ ra khỏi quá trình đối thoại toàn diện". 

Chi Phương

********************

Miến Điện : Tập đoàn quân sự kết án bà Aung San Suu Kyi 4 năm tù

Thu Hằng, RFI, 06/12/2021

Bà Aung San Suu Kyi, đồng sáng lập đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (LND), bị kết án bốn năm tù ngày 06/12/2021 vì tội xúi giục gây rối trật tự công cộng và vi phạm quy định phòng chống dịch Covid-19. Đây là bản án đầu tiên đối với cựu lãnh đạo Miến Điện, bị tập đoàn quân sự lật đổ từ cuộc đảo chính ngày 01/02.

Người Miến Điện tại Mandalay biểu tình chống tham nhũng, đòi tập đoàn quân sự trả tự do cho nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi, ngày 05/03/2021.  AP (Ảnh minh họa) -

Trả lời AFP, ông Zaw Min Tun, người phát ngôn của tập đoàn quân sự, cho biết bà Aung San Suu Kyi bị "kết án hai năm tù theo điều khoảng 505 (b) và hai năm tù chiểu theo luật về thiên tai". Cụ thể, cáo buộc kích động gây rối trật tự công cộng liên quan đến những lời lên án giới tướng lĩnh cướp chính quyền, được đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (LND) đăng sau cuộc đảo chính. Còn cáo buộc vi phạm quy định phòng dịch liên quan đến việc tổ chức cuộc bầu cử lập pháp năm 2020 với chiến thắng áp đảo cho đảng LND nhưng bị tập đoàn quân sự cáo buộc gian lận.

Tuy nhiên, bà Aung San Suu Kyi sẽ còn phải đối mặt với nhiều cáo buộc khác, như nhập khẩu bất hợp pháp máy bộ đàm, phản loạn, tham nhũng, gian lận bầu cử… Với tất cả những cáo buộc trên, tập đoàn quân sự Miến Điện muốn nhà cựu lãnh đạo dân chủ chịu án tù mãn đời và như vậy loại hẳn đối thủ khỏi chính trường.

Cựu tổng thống Win Myint cũng bị kết án tương tự trong phiên xử ngày 06/12. Nhưng cả hai cựu lãnh đạo vẫn tại ngoại ở Naypyidaw và "sẽ phải đối mặt với những cáo trạng khác tại nơi họ đang sống", theo phát ngôn viên Zaw Min Tun, nhưng ông không nêu thêm chi tiết.

Chuyên gia Richard Horsey, thuộc Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), cho rằng các cáo buộc trên "thể hiện sự trả thù và quyền lực của giới tướng lĩnh". Tuy nhiên, bà Aung San Suu Kyi có thể không phải ngồi tù mà "sẽ thi hành án tại nhà riêng hoặc trong một "nhà khách" do chế độ chỉ định".

Tổ chức Ân Xá Quốc Tế lên án các cáo buộc "xảo quyệt" nhắm vào bà Aung San Suu Kyi là nhằm loại bỏ đối lập chính trị và bóp nghẹt các quyền tự do. Ngoại trưởng Anh Liz Trus cũng lên án tương tự, đồng thời kêu gọi chế độ "trả tự do cho các tù nhân chính trị, tái lập đối thoại và dân chủ. Việc bắt giữ tùy tiện các nhà chính trị chỉ gây thêm bất ổn".

Các cuộc biểu tình đòi dân chủ và trả tự do cho nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi, dù ở quy mô nhỏ, vẫn diễn ra bất chấp đàn áp của tập đoàn quân sự. Trong vụ tông xe vào đoàn người biểu tình tại Rangoon ngày 05/12, số nạn nhân tử vong đã tăng lên thành 5 người. Liên Hiệp Quốc đã yêu cầu Miến Điện trừng phạt bất kỳ ai lạm dung vũ lực đối với thường dân không vũ khí.

Thu Hằng

************************

Miến Điện : Quân đội tông xe vào người biểu tình ở Rangoon

Thu Hằng, RFI, 05/12/2021

Tập đoàn quân sự Miến Điện vẫn tiếp tục tấn công dã man những người ủng hộ dân chủ và biểu tình một cách ôn hòa. Ngày 05/12/2021, quân đội đã cố tình tông xe vào một nhóm người biểu tình ở thành phố Rangoon, khiến 3 người bị thương.

Người biểu tình đòi dân chủ đối diện với cảnh sát, Rangoon 2021. Ảnh chụp của nhà báo ẩn danh, tác giả bộ ảnh phóng sự "Cuộc cách mạng Mùa Xuân", được trao giải phóng sự ảnh Prix Bayeur des correspondants de guerre. © Ảnh The New York Times / Giải thưởng quốc tế phóng viên chiến trường Bayeur

Theo một nhà báo có mặt tại chỗ, được AFP trích dẫn, khi một nhóm người biểu tình ôn hòa ở một phố thương mại tại thủ phủ kinh tế Rangoon để yêu cầu "trả lại chính quyền cho dân" thì một chiếc xe ô tô lớn đã tông thẳng vào họ. Lái xe cố tình "tăng tốc khi lao vào đám đông", "tông vào nhiều người". "Sau đó, quân nhân trên xe nhảy xuống và bắt đầu bắn" vào người biểu tình. Trong ba người bị thương, có một nhà báo Miến Điện đến đưa tin sự kiện. Nhóm quân nhân đánh ba người đã bị xe tông và ngã dưới đất, "chĩa súng vào những người qua đường ra lệnh giải tán".

Từ cuộc đảo chính ngày 01/02, đã có hơn 1.300 thường dân bị thiệt mạng, theo thống kê của Hội Hỗ trợ Tù nhân Chính trị Miến Điện (AAPP). Lãnh đạo đảng đối lập Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD), bà Aung San Suu Kyi, bị tập đoàn quân sự Miến Điện truy tố với nhiều cáo trạng, trong đó có tội kích động và vi phạm các biện pháp hạn chế chống dịch Covid-19. Tòa đã hoãn tuyên án đến ngày 06/12. 

Cũng trong ngày 05/12, tướng Min Aung Hlaing đã đến thăm ông Tin Oo, đồng sáng lập đảng đối lập NLD, và hứa "hỗ trợ chăm sóc sức khỏe nếu ông Tin Oo thấy cần và bệnh viện quân y sẽ giúp ông". Theo AFP, đây là cuộc tiếp xúc quan trọng đầu tiên với đảng đối lập NLD kể từ khi tập đoàn quân sự đảo chính.

Tuy nhiên, chuyến thăm này chỉ mang tính hình thức vì ông Tin Oo đã rời chính trường do tuổi cao (98 tuổi) và không còn vai trò quan trọng trong đảng NLD. Theo nhận định của ông Richard Horsey, cố vấn về Miến Điện của Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), "vì ông Min Aung Hlaing dường như kiên quyết loại Aung San Suu Kyi và sẽ không gặp bà, nên có thể ông sẽ có những cuộc gặp vô thưởng vô hại khác về mặt chính trị".

Thu Hằng

**********************

Nhóm điều tra Liên Hiệp Quốc về Miến Điện : Có bằng chứng về tội ác của tập đoàn quân sự

Trọng Nghĩa, RFI, 07/11/2021

Người đứng đầu cơ quan điều tra Liên Hiệp Quốc về các tội ác nghiêm trọng nhất tại Miến Điện ngày 05/11/2021 khẳng định : Các bằng chứng sơ bộ thu thập được kể từ khi quân đội đảo chánh để lên nắm quyền vào ngày 1 tháng 2 cho thấy cả một cuộc tấn công trên diện rộng và có hệ thống nhằm vào thường dân có thể bị "quy kết thành tội ác chống nhân loại".

Cảnh sát giương súng tiến vào Đại học Công nghệ Mandalay, Miến Điện, ngày 07/03/2021  via Reuters – Obtained by Reuters

Theo hãng tin Mỹ AP, phát biểu với báo chí tại Liên Hiệp Quốc, ông Nicholas Koumjian xác nhận rằng Cơ chế Điều tra Độc lập về Miến Điện do ông đứng đầu, đã nhận được hơn 200.000 thông tin kể từ ngày quân đội Miến Điện tiến hành đảo chính, và đã thu thập được hơn 1,5 triệu bằng chứng. Các dữ liệu này đang được phân tích "để một ngày nào đó những người chịu trách nhiệm nặng nhất về các tội ác quốc tế nghiêm trọng ở Miến Điện sẽ phải giải trình".

Theo ông Koumjian, để đi đến nhận xét là các tội ác đối với thường dân được thực hiện trên diện rộng và mang tính hệ thống, các nhà điều tra đã xuất phát từ việc trong thời gian khoảng sáu tuần ngay sau cuộc dảo chánh, các vụ đàn áp đã gia tăng đáng kể nhắm vào những người biểu tình, với những biện pháp dữ dội hơn. Đàn áp xảy ra đồng thời ở những nơi khác nhau cho thấy đó là việc thực hiện một chính sách chung.

Ông Koumjian nói tiếp : "Và chúng tôi cũng thấy rằng một số nhóm cụ thể đã trở thành mục tiêu đàn áp, cụ thể là bị bắt giữ và giam cầm mà không tuân theo bất kỳ thủ tục pháp lý nào". Trong số các đối tượng này, có nhà báo, nhân viên y tế và các đối thủ chính trị" của tập đoàn quân sự.

Cơ quan Điều tra của Liên Hiệp Quốc được Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, trụ sở tại Genève thành lập vào tháng 9 năm 2018 với nhiệm vụ thu thập, củng cố, lưu trữ và phân tích bằng chứng về các tội ác quốc tế nghiêm trọng nhất và những vụ vi phạm luật pháp quốc tế xảy ra ở Miến Điện kể từ ngày 01/01/2011.

Theo ghi nhận của AP, cuộc đảo chánh ngày 01/02/2021 diễn ra sau cuộc bầu cử tháng 11 năm 2020, với sự kiện đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi giành chiến thắng áp đảo, điều đã bị quân đội bác bỏ là gian lận.

Kể từ cuộc đảo chánh, Miến Điện đã chìm trong bất ổn, với các cuộc biểu tình thoạt đầu ôn hòa chống lại các tướng lĩnh cầm quyền, sau đó biến thành những vụ bạo loạn nhỏ ở nhiều khu vực thành thị sau khi lực lượng an ninh sử dụng vũ lực tàn khốc.

Gần đây hơn đã xuất hiện những cuộc giao tranh nghiêm trọng ở các vùng nông thôn, đặc biệt là ở khu vực biên giới. với sự tham gia của lực lượng dân quân các dân tộc thiểu số chống lại quân đội chính phủ.

Trọng Nghĩa

Dân Myanmar lại đi biểu tình, liên tiếp trong bốn ngày, đòi trả chính quyền lại cho những người do dân bầu lên, trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi. Hàng ngàn người xuống đường, nhiều sư sãi mặc áo đỏ, các sinh viên, học sinh, giới lao động, thầy giáo, kỹ sư, họ mang biểu ngữ "Đòi Công Lý". Xưởng may Dress Up Exports, mới lập năm 2013 sau khi Myanmar mở cửa, có 1,200 công nhân, ngày thứ Hai đa số đi biểu tình, chỉ có khoảng 400 làm việc.

Biểu tình trước trụ sở Liên Hiệp Quốc tại Bangkok, chống quân đội đảo chính tại Miến Điện. Hình bị gạch chéo là tướng Min Aung Hlaing, Tổng tư lệnh Quân đội Miến Điện.

Ngày thứ Ba, ở Yangon, có cả một cặp vợ chồng mặc đồ đám cưới, cầm hai tấm biển viết : "Đám cưới của chúng tôi có thể hoãn, nhưng cuộc vận động này thì không !". Chắc họ kéo cả đám phù dâu, phù rể đi biểu tình. Cảnh sát phun vòi rồng và bắn đạn mã tử. Nhiều người đứng bên đường, ngồi trong xe đang đi qua, đưa tay lên hoan hô cô dâu chú rể.

Tướng Min Aung Hlaing, tổng tư lệnh quân đội, đã ra lệnh bắt giam bà Suu Kyi và vị tổng thống dân cử ; sau khi tố cáo có gian lận trong cuộc bầu cử vào tháng 11 năm ngoái. Ông tuyên bố "tạm nắm quyền" một năm, vì tình trạng khẩn trương.

Ngày 29/01/2021, Ủy ban Tổ chức Bầu cử đã bác bỏ những điều cáo buộc này, vì không có bằng cớ nào xác thật. Đảng Liên minh Dân tộc vì Dân chủ (NLD) của bà Suu Kyi đã chiếm 396 trong số 476 ghế trong quốc hội ; còn Đảng Liên hiệp Đoàn kết và Phát triển (USDP) do các tướng lãnh lập ra chỉ được 33 ghế.

Năm 1962, tướng Ne Win lật đổ chính quyền dân chủ, xứ Miến Điện sống gần nửa thế kỷ dưới ách cai trị độc quyền, dốt nát và mê tín của quân phiệt. Năm 2011, các vị tướng cầm đầu từ bỏ quyền hành để dân Myanmar bỏ phiếu dân chủ. Nhưng theo bản hiến pháp cũ năm 2008, các tướng lãnh nắm một vai trò quan trọng đặc biệt. Quân đội, tiếng Miến Điện gọi là Tatmadaw, được cử một phần tư các đại biểu quốc hội, không cần dần bầu. Quân đội có thể phủ quyết không cho tu chính hiến pháp, có thể nắm toàn quyền nếu xảy ra tình trạng khẩn cấp. Từ năm 2011, tướng Hlaing đã nhân danh quân đội, dành quyền bổ nhiệm các bộ trưởng bộ quốc phòng, bộ biên giới, lực lượng cảnh sát công an.

Cũng theo bản hiến pháp trên, bà Aung San Suu Kyi không được ứng cử tổng thống vì đã từng có chồng ngoại quốc. Trong năm năm qua, Bà Suu Kyi làm cố vấn cho chính phủ, đã phải tìm cách thỏa hiệp, bảo đảm quyền lợi các tướng lãnh đang được hưởng, hỏi ý kiến họ về các chính sách. Bà từng đứng ra bênh vực quân đội khi, trong những năm 2016 và 2017, họ tàn sát người thiểu số Rohingya ở phía Nam – những di dân theo Hồi giáo từ Bangladesh chạy qua Myanmar trải qua nhiều đời. Nhiều người đã chỉ trích bà Suu Kyi về thái độ này, có người đề nghị tước bỏ Giải Nobel Hòa Bình đã tặng bà năm 1991, khi bà còn bị chính quyền quân phiệt quản thúc, suốt 15 năm.

Nhưng các tướng lãnh không thỏa mãn với những nhượng bộ của bà Suu Kyi và chính quyền dân sự. Bà không gặp tướng Hlaing trong hơn một năm qua. Sau cuộc bầu cử ngày 8/11/2020, trước những lời vu cáo không bằng chứng về gian lận bầu cử, bà Suu Kyi đã đoán trước sẽ có biến cố. Đại diện của Hlaing và Suu Kyi gặp gỡ nhiều lần, cũng không thể đồng ý với nhau. Bà đã đưa ra một bản tuyên bố tố cáo âm mưu đảo chính, báo động dân chúng. Ngày thứ Hai quốc hội mới bắt đầu họp để làm lễ tuyên thệ, tướng Min Aung Hlaing ra tay tái lập chế độ quân phiệt, ít nhất trong 12 tháng ; vì có cơ hội bắt giam tất cả các đại biểu đang có mặt ở thủ đô Naypyidaw.

Lệnh giới nghiêm ban hành từ 8 giờ tối đến 4 giờ sáng trên toàn quốc, cấm không được tụ họp quá 5 người. Mọi phương tiện truyền thông, từ các đài ti vi, điện thoại tới internet, bị cấm hay bị hạn chế.

Nhưng dân chúng đã xuống đường phản đối một cách ôn hòa, và hiện mới chỉ bị cảnh sát phun vòi rồng và bắn đạn mã tử.

Tại sao ông Min Aung Hlaing phải lật đổ một chính quyền được hầu hết dân Myanmar ủng hộ ? Một lý do là, năm nay 64 tuổi, đến tháng Sáu này ông sẽ phải về hưu. Nhiều nhà quan sát cho rằng ông Hlaing cũng nuôi tham vọng làm tổng thống. Nhưng muốn vậy thì Đảng USDP phải chiếm được nhiều ghế trong cuộc bỏ phiếu vào hai tháng trước. Nhưng USDP thua, đảng NLD với bà Suu Kyi đã chiếm 83% số phiếu. Thay vì kêu gọi thủ hạ tấn công chiếm trụ sở quốc hội để bắt buộc các đại biểu phải bầu cho mình làm tổng thống, tướng Min Aung Hlaing đã xóa bỏ luôn cả hệ thống chính quyền dân cử.

Hành động này cũng nhắm bảo vệ quyền lợi kinh tế của các tướng lãnh. Họ đang lo sợ chế độ tự do dân chủ càng ngày càng vững mạnh, sợ các nhà chính trị chỉ chờ khi đủ mạnh sẽ tước bỏ các độc quyền kinh tế mà họ đang hưởng.

Kể từ khi thiết lập chế độ dân chủ, Myanmar không còn bị các nước Tây phương cấm vận, kinh tế bắt đầu phát triển vì xuất cảng được nhiều hàng hóa ; khách du lịch và đầu tư ngoại quốc cùng đổ vào một xứ hơn 60 triệu dân nghèo.

Từ đó, các tướng lãnh đã dùng quyền lực của họ, trên toàn quốc hoặc ở mỗi địa phương, đứng ra kinh doanh. Chế độ quân phiệt cũ đã đồng lõa cho Trung Quốc vào khai thác những mỏ ngọc, đá quý, đốn gỗ, xây đập nước cung cấp điện cho tỉnh Vân Nam. Sau khi kinh tế mở cửa, các tướng lãnh lập ra nhiều công ty liên đới với nhau trong các ngành khai thác đá quý, sản xuất thuốc lá, rượu bia, ngân hàng, công nghiệp dùng sức lao động rẻ, và chuyên chở công cộng.

Năm ngoái, tổ chức Ân Xá Quốc tế (Amnesty International) báo cáo rằng tất cả các đơn vị trong quân đội đều làm chủ những cổ phiếu trong Đại Công ty Chủ quản Myanmar (Myanmar Economic Holdings Limited - MEHL), có nhiều chi nhánh và làm ăn với thế giới bên ngoài.

Các tướng tá cũng mở các trung tâm du lịch, khách sạn. Có lúc ở một thành phố có hai phòng trà mang thủ hạ đánh phá nhau, vì những người con của hai ông tướng muốn giành lấy độc quyền mở hộp đêm.

Gia đình tướng Min Aung Hlaing cũng làm giàu nhờ dựa vào uy quyền của ông. Nếu ông về hưu, các quyền lợi đó sẽ bị giảm, hoặc bị mất dần, vì không thể cạnh tranh với giới doanh thương trong thị trường tự do.

Cho nên cuộc đảo chính trước hết nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi kinh tế của giới nắm đầu quân đội.

Nhưng đó cũng là một "chỗ nhược" để tấn công nếu các nước phương Tây muốn hỗ trợ đòi tự do cho dân Myanmar. Năm 2011 chế độ quân phiệt đã phải chịu nhượng bộ trước khát vọng dân chủ của Miến Điện cũng vì chịu áp lực cấm vận kinh tế, trong khi toàn dân chống Trung Quốc lũng đoạn và bóc lột tài nguyên Myanamar. Khi đó, các tướng lãnh chưa biết làm kinh doanh. Bây giờ đã trở nên giàu có, họ sẽ dễ thấm đòn trước các áp lực kinh tế, khi xuất cảng và đầu tư cạn dần.

Người dân Miến đã trông thấy cảnh kinh tế phát triển nhờ chế độ dân chủ tự do. Mặc dù còn rất nhỏ, ngành may quần áo đã tiến lên trong mấy năm qua, khi các công ty quốc tế bỏ Trung Quốc sang đặt hàng, may từ những áo sơmi đến quần áo đóng bộ, ở Myanmar, Việt Nam, Campuchia.

Ngành xuất cảng hàng quần áo ở Myanmar, sử dụng 700 ngàn công nhân, đã tăng lên gấp 15 lần từ 2010 đến 2019, tới 5 tỷ mỹ kim, trước khi đình trệ vì bệnh dịch Covid 19. Các nhãn nhiệu thời trang nổi tiếng của Tây Ban Nha, Thụy Điển đã tới đặt hàng.

Cuộc đảo chính của tướng Aung Hlaing có thể khiến Myanmar lại bị cấm vận trở lại.

Các công nhân đang lo lắng không biết sẽ còn việc làm không, nếu các tướng lãnh bị trừng phạt. Năm 2003, khi chính phủ Mỹ cấm nhập cảng từ Myanmar để cảnh cáo chế độ quân phiệt, một công ty dệt may đã phải sa thải bớt công nhân, từ 2.000 người xuống chỉ còn 300.

Tháng Bảy năm 2019, tướng Min Aung Hlaing và ba viên tướng khác bị tố cáo tội diệt chủng khi đem quân đội giết và xua đuổi những người Rohingya, bị cấm qua nước Mỹ. Tháng 12 năm đó, tài sản ở Mỹ của nhiều tướng lãnh Myanmar bị phong tỏa, các công ty và ngân hàng Mỹ không được phép giao dịch với các cơ sở kinh doanh của họ.

Sau cuộc đảo chính, Bộ Ngoại giao Mỹ cho nghiên cứu các công ty, xí nghiệp liên can đến giới quân nhân Myanmar để có thể mở rộng lệnh cấm vận. Điều khiến chính phủ Mỹ phải dè dặt là họ có thể đẩy chính quyền quân phiệt Myanmar rơi trở lại trong vòng ảnh hưởng của Trung Quốc. Ngoài việc khai mỏ và xây đập thủy điện, các công ty Trung Quốc còn đang theo đuổi các dự án lớn, như hải cảng trong vùng vịnh Bengal nối liền với Ấn Độ Dương, và hệ thống dẫn dầu khí từ đó đi qua Myanmar chạy thẳng đến tỉnh Vân Nam.

Nhưng áp lực kinh tế của các cường quốc Mỹ và Châu Âu chỉ là một mũi tấn công ngăn cản âm mưu tái lập chế độ quân phiệt.

Mũi nhọn chính, lớn nhất, là sự thức tỉnh của người dân Miến Điện. Trong mươi năm qua, kinh tế lên cao cùng với các quyền tự do dân chủ, đã thay đổi xã hội Myanmar. Nhờ tập bỏ quán phiếu, chọn các lãnh tụ chính trị trẻ, và nhờ điện thoại di động, người dân đã tập được thói quen tự quyết định cuộc sống của mình. Mười năm trước, một cái SIM card để cài vào điện thoại tốn 1.000 mỹ kim, bây giờ giá chỉ có mấy đồng. Giới trẻ quen với các mạng xã hội như Facebook không khác gì thanh thiếu niên ở Mỹ.

Cho nên các tướng lãnh tham quyền cố vị sẽ khó lòng giết chết được nền dân chủ ở Myanmar, dù mới chỉ có 5, 10 tuổi.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 10/02/2021

Myanmar, Aung San Suu Kyi và bài học cho Việt Nam

Song Chi, BBC, 02/02/2021

Tôi chợt nhớ lại năm 2009, khi tôi vừa tới Na Uy chưa được bao lâu và lần đầu tiên từ nơi ở là Kristiansand đến Oslo chơi, một trong những nơi tôi ghé thăm là Nobel Peace Center, nơi trưng bày mọi hình ảnh, tư liệu về các nhân vật, tổ chức đã từng được đoạt giải Nobel Hòa Bình.

Bà Aung San Suu Kyi trước khi bị lực lượng đảo chính bắt giữ đóng vai trò Cố vấn Quốc gia của chính phủ do đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ chiếm đa số lãnh đạo

Gặp đúng lúc người ta đang tổ chức ký tên kêu gọi trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi, người đã được trao giải Nobel Hòa bình năm 1991 và hiện đang bị chính quyền quân phiệt độc tài Myanmar giam lỏng tại nhà.

Tất nhiên là tôi cũng ký tên như nhiều người khác. Thật ra, trước đó khi còn ở trong nước tôi phải thú nhận là tôi không biết gì nhiều về bà Aung San Suu Kyi, tôi ký vì ngay tại đó tôi đứng đọc những thông tin về cuộc đời đấu tranh của bà.

Không bao lâu sau, tháng 11/2010 bà Aung San Suu Kyi được thả tự do tại Yangon. Báo chí quốc tế khắp nơi đưa tin này.

Những ngày tháng ấy bà Aung San Suu Kyi là một biểu tượng của hòa bình, một ngọn hải đăng cho phong trào đấu tranh dân chủ không chỉ ở Myanmar, từng được thế giới ca ngợi hết lời. Không có mấy nhân vật đấu tranh được như bà, bao nhiêu giải thưởng, bằng danh dự quốc tế, bao nhiêu tổ chức lên tiếng đòi trả tự do cho bà, trong cuộc đời mình bà đã từng gặp biết bao chính khách, lãnh đạo từ Đông sang Tây, ở đâu bà cũng được tiếp đón trọng thị.

Bà thu hút mọi người không chỉ vì danh tiếng của một nhà đấu tranh mà còn vì là một trí thức từng tốt nghiệp cử nhân, thạc sĩ các ngành chính trị, kinh tế tại các trường cao đẳng thuộc Đại học Delhi ở New Delhi, Đại học Oxford…, có thể nói được vài ba ngoại ngữ. Người phụ nữ mảnh mai, tuy đã có tuổi nhưng vẫn giữ được nét đẹp thanh lịch, nền nã trong những bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Myanmar, luôn luôn cài hoa tươi trên đầu.

Và rồi khi bà bắt đầu nắm quyền lực, một số vết mờ trên bức chân dung của bà bắt đầu xuất hiện.

Từ chuyện vì có chồng quá cố và con sinh ra ở nước ngoài nên không được làm Tổng thống do một điều khoản trong Hiến pháp Myanmar, nhưng vẫn "đẻ" ra cái vai trò là State Counsellor of Myanmar (Cố vấn quốc gia) có thực quyền hơn cả Tổng thống, thậm chí "cao hơn Tổng thống", như lời tuyên bố của bà.

Những vết mờ ngày càng lớn hơn khi bà lên nắm quyền, Myanmar chẳng những không có những tiến bộ đáng kể nào về kinh tế mà quan trọng hơn, bà vẫn không xây dựng được một lộ trình dân chủ thật sự cho đất nước, nhiều vi phạm về nhân quyền vẫn tồn tại. Một ví dụ là dưới sự lãnh đạo của bà, nhiều nhà báo tại Myanmar đã bị truy tố.

Bà cũng không giải quyết được những mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo vốn âm ỉ trong xã hội Myanmar, thay vào đó lại im lặng trước hành động bị xem là tội ác diệt chủng của quân đội đối với cộng đồng thiểu số Hồi giáo Rohingya. Thậm chí ngày 10/12/2019 bà đã ra Tòa án Công lý Quốc tế Liên Hiệp Quốc ở La Haye, Hà Lan, để bảo vệ quân đội, bảo vệ cho đất nước Myanmar trước cáo buộc phạm tội diệt chủng đối với người thiểu số Hồi giáo Rohingya.

Thật khó tin rằng một người trí thức, bị ảnh hưởng bởi cả triết lý bất bạo động của Mahatma Gandhi và cụ thể hơn là bởi các khái niệm Phật giáo, luôn chọn con đường đấu tranh bất bạo động, một con người đã dùng những năm tháng bị giam lỏng tại gia để nghiễn ngẫm triết học Phật giáo và thiền định, lại trở thành một con người khác đến thế khi nắm được quyền lực.

Có những người bênh vực bà Aung San Suu Kyi, cho rằng bà chấp nhận bị phương Tây chỉ trích, chấp nhận đánh đổi danh tiếng của mình để "chung sống hòa bình" với bên quân đội vẫn chưa bao giờ thực sự mất quyền lực, và vì bà biết thế của bà và của đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ (National League for Democracy) của bà không đủ mạnh để nắm trọn quyền, rằng nếu bà cực lực lên án vụ đàn áp người Hồi giáo Rohingya thì sẽ bị bên quân đội cho "lên đường" ngay. Có thể điều đó có một phần đúng chăng ?

Đối với người Việt Nam, tôi đã từng nghe không biết bao nhiêu lời ca ngợi, ước ao, giá mà Việt Nam có một Aung San Suu Kyi. Sự thay đổi của bà không chỉ làm cho hàng triệu người Việt thất vọng, mà phương Tây càng thế… Nhưng, có lẽ đó là do nhiều người chỉ nhìn thấy bà từ xa ?

Bài học gì cho dân chủ Việt Nam ?

Dầu sao, câu chuyện của bà Aung San Suu Kyi và con đường dân chủ hóa gập ghềnh vừa bị ném ngược trở lại mấy chục năm trước của Myanmar, cũng cho người Việt chúng ta rất nhiều bài học quý báu.

Theo tôi, đó là giành được quyền lực đã khó, xây dựng một lộ trình dân chủ thực sự cho đất nước, không để cho đất nước "chuyển hóa" thành một dạng độc tài kiểu khác, còn khó hơn gấp nhiều lần.

- Có những "ngôi sao sáng", là biểu tượng cho đấu tranh dân chủ nhưng thay đổi khi có quyền lực trong tay. Họ có thể phải thỏa hiệp với những thế lực phi dân chủ khác để giữ quyền lực và do đó cũng không thực sự cải cách dân chủ cho đất nước.

- Người lãnh đạo, có tinh thần đấu tranh, khao khát tự do dân chủ, yêu đất nước chưa đủ, phải có trí tuệ, có tầm nhìn xa để vạch nên những chiến lược đường dài, lộ trình dân chủ hóa, và sự phát triển lâu dài, vững mạnh cho đất nước, dân tộc. Bà Aung San Suu Kyi có thể không thiếu trí tuệ nhưng có lẽ bà là một biểu tượng đấu tranh thì tốt hơn là trở thành một người đứng đầu nhà nước, vì cần phải có những kỹ năng khác để điều hành một đất nước.

- Quan trọng nhất là chúng ta không nên "thần thánh hóa" bất cứ ai, biến họ thành một tượng đài. Như thế vừa làm hại chính họ vừa khiến cho những người khác, trẻ hơn, có khả năng lãnh đạo hơn nhưng lại bị "cái bóng" của người đó lấn át. Cần chú ý rằng người Việt vốn hay có tâm lý thần tượng ai đó, và tự nó là một biểu hiện phi dân chủ.

Cuối cùng là bài học về việc xây dựng lực lượng kế thừa. Cho đến giờ có vẻ như đảng của bà Aung San Suu Kyi và người dân Myanmar vẫn chưa chuẩn bị những người có khả năng thay thế bà, đã ở tuổi 75, cho nên nếu quân đội bắt bà Aung San Suu Kyi thì cũng có nghĩa là không còn ai khác. Người Việt Nam đấu tranh càng phải lựa chọn việc xây dựng một phong trào mạnh chứ không phải đặt hết vào một hai "lãnh tụ".

Lại có người cho rằng cuộc đảo chính này có sự hỗ trợ phía sau của Trung Quốc, quốc gia từng không hài lòng khi nhìn thấy Myanmar tiến lên một bước về dân chủ và nhích ra xa khỏi ảnh hưởng của mình, và đây cũng là thêm một "phép thử" của Bắc Kinh đối với chính phủ mới của Mỹ, bên cạnh những "phép thử" về biển Đông và Đài Loan.

Không biết điều này có đúng không, nhưng dù sao, tôi vẫn tin rằng con đường dân chủ hóa của Myanmar dù có gập ghềnh, khi tiến khi lùi, nhưng chí ít dân tộc Myanmar vẫn còn may mắn vì giữ được sự hiền lương, thật thà, tử tế.

Nhiều người từng đến thăm Myanmar đều nhận xét như vậy. Myanmar là một quốc gia đa sắc tộc, đa tôn giáo nhưng phần lớn vẫn là Phật giáo, trong cách sống của họ rất thấm nhuần tư tưởng Phật giáo. Xã hội Myanmar dù cũng trải qua một chế độ độc tài sắt máu, nhưng không bị một chủ nghĩa cộng sản "giả cầy" phá nát đến tận gốc rễ từ văn hóa, đạo đức xã hội, tính thiện trong con người, các mối quan hệ gia đình cho tới kỷ cương, luật pháp… như các nước Liên Xô cũ cho tới Trung Quốc, Việt Nam, Bắc Hàn… Xây dựng lại từ đầu trên cái phông nền con người, xã hội như vậy có phần đỡ hơn.

Và từ bên ngoài, thế giới có lẽ sẽ không để mặc Myanmar.

Một số lãnh đạo các nước đã lên tiếng. Hoa Kỳ đã tính đến chuyện cấm vận trở lại Myanmar. Bởi vì cho dù hình ảnh của bà Aung San Suu Kyi có phần bị hoen ố nhưng thế giới sẽ lên tiếng, vì người dân Myanmar, vì bây giờ là năm 2021 chứ không phải 1962 để quân đội Myanmar muốn làm gì thì làm. Kết quả cuộc bầu cử và ước muốn được sống một cuộc sống tốt đẹp hơn của người dân Myanmar phải được tôn trọng.

Nhưng xét cho cùng, mọi thay đổi theo chiều hướng tốt đẹp hơn cho mọi quốc gia phải bắt đầu từ chính khát vọng và hành động của người dân chứ không thể chỉ trông chờ vào bên ngoài.

Song Chi

Nguồn : BBC, 02/02/2021

Song Chi là nhà báo tự do, cựu đạo diễn truyền hình, hiện sống tại Leeds, Anh Quốc.

*********************

Đảo chính ở Myanmar làm đảo ngược một nền dân chủ mong manh

Xã luận, Financial times, Nghiên cứu quốc tế, 02/02/2021

Cuộc đảo chính quân sự ở Myanmar là một sự đảo ngược đáng buồn đối với con đường dân chủ ở một trong những đất nước nghèo nhất Châu Á và toàn cầu. Chắc chắn, quá trình chuyển đổi hướng tới các quyền tự do chính trị lớn hơn trong thập niên qua ở đây còn nhiều thiếu sót và chưa hoàn thiện. Hình ảnh quốc tế của lãnh đạo nước này, Aung San Suu Kyi, đã bị làm hoen ố bởi bà bảo vệ cuộc đàn áp quân sự năm 2017 chống lại người Hồi giáo Rohingya. Tuy nhiên, dường như đi ngược lại xu hướng ở những nơi khác, Myanmar dường như là một trong số ít nơi mà bước tiến của dân chủ vẫn tiếp tục – bao gồm cả trong cuộc bầu cử quốc hội mới nhất diễn ra vào tháng 11 năm ngoái. Nhưng khi năm 2021 mới chỉ trôi qua được một tháng, tiến trình này đã bị chặn đứng.

Những người ủng hộ quân đội ở Yangon. Tiến trình dân chủ hóa xã hội Myanmar đã bị chặn lại © AFP / Getty

Sự chuyển đổi dân chủ của Myanmar luôn là một điều gì đó ít tươi đẹp hơn câu chuyện cổ tích mà ban đầu nó thể hiện. Khi chính quyền quân sự từ chức 10 năm trước – cùng thời điểm các nhà lãnh đạo Trung Đông bị lật đổ trong Mùa xuân Ả Rập – hiến pháp được ban hành vào năm 2008 đã đảm bảo quân đội sẽ giữ được quyền lực. Theo đó quân đội được đảm bảo có được một phần tư số ghế trong quốc hội và quyền kiểm soát ba bộ quyền lực nhất : nội vụ, quốc phòng và các vấn đề biên giới. Đối với Liên minh quốc gia vì dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi, vốn giành được quyền thành lập chính phủ vào năm 2015, việc thay đổi hiến pháp gần như bất khả thi vì điều này đòi hỏi tỉ lệ ủng hộ 75% trong quốc hội.

Cộng đồng quốc tế đã đúng ra khi bận tâm tới tội ác diệt chủng chống lại người Rohingyas. Nhưng chúng ta đã ít chú ý đến quá trình chuyển đổi dân chủ mong manh và chưa hoàn thành đang diễn ra ở đất nước cực kỳ phức tạp này.

Ở nước ngoài, Aung San Suu Kyi được coi là người bảo vệ, thậm chí là đồng minh của các tướng lĩnh, khi bà bảo vệ cuộc đàn áp người Rohingya tại Tòa án Công lý Quốc tế hồi năm 2019. Trớ trêu thay, trong khi bà vẫn cực kỳ được ủng hộ bởi đa số dân theo đạo Phật ở Myanmar, việc bà bị quốc tế coi là không ủng hộ các giá trị mà bà hiện thân từ lâu trong vai trò một nhà hoạt động đối lập có thể đã khuyến khích các tướng lĩnh lật đổ bà, tin rằng phản ứng từ nước ngoài sẽ không đáng kể.

Không biết có phải ngẫu nhiên hay không, nhưng tuyên bố của phe quân đội rằng chiến thắng trong cuộc bầu cử của đảng NLD vào tháng 11 năm ngoái là gian lận được đưa ra cùng lúc vị tổng thống của nền dân chủ quyền lực nhất thế giới cũng tuyên bố tương tự, dù không có bằng chứng, rằng cuộc bầu cử đã bị đánh cắp khỏi tay ông. Các nhà quan sát trong nước cho biết cuộc bầu cử – trong đó NLD giành được 83% số ghế, thậm chí nhiều hơn năm 2015 – là đáng tin cậy mặc dù vẫn còn một số thiếu sót. Các nhà theo dõi quốc tế chỉ trích Myanmar vì cấm người Rohingya, những người chắc chắn là không ủng hộ các tướng lĩnh, đi bỏ phiếu.

Nếu có hy vọng, đó là bối cảnh trong nước và quốc tế giờ rất khác so với năm 1962, khi quân đội lần đầu tiên lên nắm chính quyền, hoặc năm 1990, khi họ bắt giữ bà Aung San Suu Kyi. Một dân số trẻ đã được trải nghiệm các lựa chọn chính trị có thể sẽ không dễ dàng bỏ qua. Cuộc đảo chính là một bài kiểm tra ban đầu đối với chính quyền Biden, và dù nền dân chủ Hoa Kỳ cũng đang chịu nhiều thương tích, thì triển vọng về một phản ứng có phối hợp của phương Tây đối với cuộc đảo chính có vẻ sẽ sáng sủa hơn so với dưới thời Trump.

Các nền dân chủ phương Tây đã phát triển các công cụ gây áp lực tốt hơn so với thời kỳ Myanmar còn nằm dưới chế độ quân sự trong những thập niên trước. Không cần phải nhanh chóng quay trở lại các lệnh trừng phạt kinh tế sâu rộng của thời kỳ đó, vốn khiến đất nước rơi vào cảnh nghèo đói. Nhưng vẫn có dư địa để tái áp dụng và mở rộng các biện pháp có mục tiêu chọn lọc hơn nhắm vào các lợi ích thương mại của quân đội và các nhà tài phiệt có dây mơ rễ má với họ. Dù có rủi ro là các biện pháp này sẽ đẩy Myanmar dịch về phía nước láng giềng Trung Quốc, nhưng các tướng lĩnh của Naypyidaw chưa từng là đồng minh thân thiết của Bắc Kinh. Ngọn lửa dân chủ của Myanmar đã cháy trong bóng tối suốt nhiều năm. Ngay cả bây giờ, nó có thể vẫn chưa hoàn toàn bị dập tắt.

Xã luận, Financial times

Nguyên tác : "Myanmar coup reverses a fragile democracy", Financial Times, 02/02/2021.

Người dịch : Phan Nguyên

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 02/02/2021

*********************

Câu chuyện dân chủ Miến Điện

Nhã Duy, 02/02/2021

Tin tức về vụ quân đội Miến Điện đảo chánh, cắt mạng internet và bắt giữ cấp lãnh đạo Miến Điện đã là tiêu điểm thời sự thế giới vào cuối tuần qua. Phát ngôn viên tòa Bạch Ốc là bà Jen Spaki đã lập tức lên tiếng phản đối mạnh mẽ và yêu cầu giới quân phiệt Miến Điện tôn trọng các nguyên tắc dân chủ và luật pháp, trả tự do cho giới lãnh đạo dân sự nước này. 

Tuyên bố này viết rằng, Hoa Kỳ tiếp tục khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ các định chế dân chủ của Miến Điện và phản đối bất kỳ nỗ lực thay đổi kết quả của cuộc bầu cử hợp pháp hoặc cản trở tiến trình dân chủ của Miến Điện, cũng như sẽ có biện pháp chế tài với những người chịu trách nhiệm nếu không đảo ngược quyết định.

Cuộc đảo chánh được giới bình luận quốc tế xem như sự lặp lại cáo buộc sai trái của tổng thống Donald Trump về cuộc bầu cử tại Hoa Kỳ. Nó xảy ra sau một tháng tướng Min Aung Hlaing, người đang nắm quyền Miến Điện hiện nay, đã gặp gỡ với Ngoại trưởng Vương Nghị của Trung Quốc. Cũng nói thêm là Miến Điện là quốc gia mà Trung Quốc nhắm vào quyền lợi dầu khí và khí đốt đáng kể tại đây.

Lộ trình dân chủ của Miến Điện đã được Hoa Kỳ tiếp sức khá mạnh mẽ và đưa đến thành công của đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ (National League for Democracy - NLD) của bà Aung San Suu Kyi, là đảng giành thắng lợi và nắm quyền từ năm 2015 cho đến chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tháng 11/2020 vừa qua. Tổng thống Barack Obama và Ngoại trưởng Hillary Clinton được xem có những đóng góp to lớn trong việc giúp Miến Điện đạt được thành công này, nhằm giúp Miến Điện đi theo con đường dân chủ thoát Trung và thân Mỹ hơn, thông qua chiến lược chuyển trục Châu Á của Hoa Kỳ.

Tổng thống Obama đã đến Miến Điện vào năm 2012 và Ngoại trưởng Clinton đã hai lần đến Miến Điện vào năm 2011 và năm 2015 để vận động cho tiến trình này. Hoa Kỳ cũng bỏ lịnh cấm vận vào cuối nhiệm kỳ Tổng thống Obama. Sau chiến thắng áp đảo của đảng NLD, bà Clinton tuyên bố : "Đây là sự khẳng định vai trò không thể nào thiếu vắng của Hoa Kỳ, trong tư cách nhà cổ vũ cho hòa bình và tiến bộ thế giới". Bà đã dành nguyên một chương trong cuốn hồi ký "Những chọn lựa khó khăn" (Hard Choices) để kể chi tiết về vấn đề Miến Điện. 

Cũng theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, có những sự việc dẫn đến một số bất đồng trong mối quan hệ song phương, qua hành động bị xem là phản dân chủ của chính phủ Miến Điện trong việc đàn áp sắc dân Hồi giáo thiểu số Rohingya. Dù không là tổng thống vì các quy định công dân theo hiến pháp nhưng trên thực tế, bà Aung San Suu Kyi là người lãnh đạo Miến Điện qua vai trò cố vấn tối cao kiêm ngoại trưởng tại quốc gia này và là người chịu trách nhiệm chính. Tuy nhiên Hoa Kỳ vẫn tiếp tục thực hiện chiến lược cam kết khi ghi nhận những bước tích cực mà Miến Điện đã thực hiện và khuyến khích cuộc cải cách đi xa hơn nữa.

Nguyên tắc chủ đạo này nhằm giúp cải tổ sinh hoạt chính trị và kinh tế của Miến Điện, thúc đẩy hòa giải dân tộc, xây dựng các định chế, trách nhiệm và sự minh mạch của chính phủ, trao quyền cho các cộng đồng địa phương và xã hội dân sự, thúc đẩy sự can dự vào các vấn đề quốc tế trong tinh thần trách nhiệm, đồng thời tăng cường sự tôn trọng và bảo vệ nhân quyền và tự do tôn giáo. Từ năm 2012 cho đến nay, Hoa Kỳ đã viện trợ cho Miến Điện khoảng 1,5 tỉ đô la (theo US Relations with Burma-US Department of State).

Trong khi Trung Quốc không đưa ra tuyên bố gì ngoài việc kêu gọi các bên "kiềm chế" đầy ngoại giao, cũng như một số quốc gia Châu Á tuyên bố đó là "vấn đề nội bộ của Miến Điện" thì Tổng thống Joe Biden đã ra tuyên bố trong ngày đầu tuần rằng, "Hoa Kỳ đã gỡ bỏ các lệnh cấm vận đối với Miến Điện trong thập niên qua dựa trên tiến trình dân chủ tại đây. Việc đảo ngược tiến trình đó sẽ được xem xét lại ngay lập tức bằng các hành động thích hợp qua thẩm quyền và lịnh cấm vận. Hoa Kỳ sẽ bảo vệ dân chủ ở bất cứ nơi nào mà nó bị tấn công". Ông cũng kêu gọi thế giới đồng lên án và làm áp lực buộc ban lãnh đạo quân đội Miến Điện phải lập tức trả lại quyền hành và tự do cho giới lãnh đạo Miến Điện.

Việc điều hành quốc gia và những trách nhiệm của bà Aung San Suu Kyi trong vấn đề phân biệt sắc tộc đã bị Hoa Kỳ cùng cộng đồng quốc tế lên tiếng chỉ trích, bà đã phải ra điều trần tại Tòa án quốc tế The Hague và phủ nhận những cáo buộc. Nó cho thấy tiến trình dân chủ một quốc gia chưa bao giờ suôn sẻ và các chính sách sắc tộc là những vấn đề thời sự nóng bỏng tại nhiều quốc gia, không riêng với Miến Điện. Tuy nhiên việc quân đội nước này sử dụng vũ lực để bắt giam toàn bộ ban lãnh đạo dân sự và cướp chính quyền, chặn đứng tiến trình dân chủ và phủ nhận hiến pháp quốc gia này lại là một vấn đề nghiêm trọng, xúc phạm đến những giá trị nền tảng trong sinh hoạt dân chủ của thế giới. Đó là lý do tại sao Hoa Kỳ cùng các nước dân chủ phương Tây khác đã đồng loạt lên án.

Hồi tháng Bảy năm 2019, trong cuộc gặp gỡ một số nạn nhân các quốc gia bị đàn áp tôn giáo từ phòng Bầu Dục, một người Miến Điện thuộc sắc dân Hồi giáo Rohingya đã hỏi Donald Trump rằng ông sẽ làm gì trước nạn diệt chủng tại Myanmar. Trump đã hỏi ngược lại "Myanmar chính xác là ở đâu ?" và một phụ tá của ông đã cứu nguy cho thượng cấp khi nhắc ông là nó nằm cạnh... Burma (*). Trong khi Burma vốn là tên cũ của Myanmar và Hoa Kỳ, Anh vẫn đang tiếp tục sử dụng vì không muốn thừa nhận cái tên do giới quân phiệt Miến Điện đã đổi. Người viết không lấy sự kiện này để phê phán chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, mà chỉ vạch ra cho thấy những gì đang xảy ra tại Miến Điện không hề được nội các Donald Trump quan tâm.

Nhắc lại câu chuyện Donald Trump bên trên cùng một trong những khủng hoảng đối ngoại đầu tiên mà nội các Tổng thống Joe Biden đối diện và phản ứng, người ta có thể cảm nhận được vai trò, sự quan tâm và thái độ của Hoa Kỳ trước vấn đề dân chủ thế giới sẽ thay đổi theo từng lãnh đạo và nội các khác nhau. Điều này cho thấy các phong trào dân chủ thế giới, hay Việt Nam nói riêng, cũng cần quan sát, theo dõi và nắm bắt theo từng chính sách ngoại giao và ưu tiên của mỗi đời tổng thống Hoa Kỳ, nếu thật sự muốn tìm kiếm sự hậu thuẫn và ủng hộ.

Sinh hoạt dân chủ thế giới luôn bị thách thức và đối diện thường trực với hiểm nguy, kể cả tại chính Hoa Kỳ, nơi từng được xem là thành trì của nền dân chủ thế giới. Câu chuyện Miến Điện là lời nhắc nhở về những nền dân chủ thiếu sức mạnh và nếu không được bảo vệ đúng mức, sẽ có nguy cơ xảy ra những gì như đang diễn ra trên đất nước chùa vàng này. 

Nhã Duy

(02/02/2021)

(*) https://www.businessinsider.com/trump-asked-rohingya-refugee-where-myanmar-is-2019-7

Xem thêm :

*********************

Quân đội đảo chính : Miến Điện trở lại thời độc tài quân sự

Thu Hằng, RFI, 02/02/2021

Xe bọc thép chặn mọi trục đường chính, quân đội canh giữ hàng trăm đại biểu Quốc hội bên trong khu nhà hành chính ở thủ đô Naypyidaw đúng ngày khai mạc phiên họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới. Internet bị cắt, mạng xã hội bị chặn, người dân đổ xô đi rút tiền, không dám lên tiếng vì sợ bị trả đũa dù vẫn ủng hộ chính phủ dân sự. Trong một ngày, Miến Điện trở lại với chế độ độc tài quân sự, kéo dài ít nhất một năm.

Đoàn xe cảnh sát túc trực trước Tòa Thị chính Rangoon, Miến Điện ngày 01/02/2021.  Reuters - Stringer

Trước đó đã có nhiều dấu hiệu cho thấy quân đội sẽ tiến hành đảo chính, từ những đoàn xe bọc thép được điều động về thủ đô trong những tuần qua, đến phát biểu úp mở của phát ngôn viên quân đội. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế phần nào đó vẫn bị bất ngờ về cuộc đảo chính vì đa số các nước còn bận chống dịch Covid-19, không chú ý đến tình hình Miến Điện trong khi uy tín của bà Aung San Suu Kyi cũng bị sứt mẻ. Ngoài ra, "vẫn khó để hiểu được hết động cơ của quân đội", theo nhận định của nhà nghiên cứu Romain Caillaud, thuộc Viện Nghiên Cứu Đông Nam Á (ISEAS) được báo Les Echos trích dẫn ngày 01/02/2021.

Quân đội "thất thế" trong cuộc bầu cử Quốc hội 2020

Quân đội Miến Điện chọn ngày khai mạc kỳ họp Quốc hội mới để đảo chính vì không công nhận kết quả bầu cử ngày 08/11/2020 với cáo buộc có hơn 8 triệu phiếu gian lận. Mọi quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp được giao cho quân đội nằm trong tay tổng tư lệnh Min Aung Hlaing.

Đối với quân đội, có lẽ đảo chính là cách duy nhất chứng tỏ sức mạnh và phủ nhận thực tế bị mất uy tín thảm hại trong cuộc bầu cử Quốc hội. Đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi áp đảo ở Quốc hội với 83% số ghế được bầu (396 trên tổng số 476 ghế), trong khi đảng Liên minh đoàn kết và phát triển (USDP) do quân đội hậu thuẫn chỉ nhận được 7% số ghế (33). Cần nhắc lại là quân đội vẫn chiếm 25% số ghế đại biểu Quốc hội không thông qua bầu cử và nghiễm nhiên giữ ba bộ quan trọng, gồm bộ Nội vụ, Quốc phòng và Biên giới.

Bất bình của "kẻ bại trận" thêm gia tăng sau khi chính quyền Naypyidaw liên tục từ chối điều tra gian lận bầu cử ồ ạt, dù thừa nhận một số sai sót nhưng không đủ nghiêm trọng làm thay đổi quy mô chiến thắng của đảng NLD. Đối thoại giữa đảng cầm quyền, được đông đảo người dân ủng hộ, và quân đội đã bị gián đoạn.

Nhưng đây chỉ là một trong những lý do, theo nhà nghiên cứu Romain Caillaud, và phải nêu thêm một số nguyên nhân khác, như sự lo lắng của phe quân đội về tình hình ở bang Rakhine, cũng như tham vọng cá nhân của nhiều tướng lĩnh, trong đó có tướng Min Aung Hlaing.

Theo phân tích của Hervé Lemahieu, một chuyên gia về Miến Điện tại Viện Lowy, vị tướng đầy quyền lực này "từng có ý định ra tranh cử. Có thể ông thấy rằng chính đảng được quân đội ủng hộ đã bị thất bại hoàn toàn và không bao giờ ông có thể nắm quyền thông qua bầu cử". Ảnh hưởng của quân đội sẽ tỉ lệ nghịch với uy tín của chính quyền dân sự.

"Nền dân chủ mong manh" sụp đổ

Vụ đảo chính cho thấy rõ cuộc khủng hoảng chính trị sâu sắc tại quốc gia Đông Nam Á này và phản ánh thực tế mà người ta vẫn gọi từ năm 2010 là "nền dân chủ mong manh" hoặc "giai đoạn quá độ dân chủ", theo phân tích của ông Maung Zarni, giảng viên Đại học người Miến Điện hiện tị nạn tại Luân Đôn, được La Croix trích dẫn.

Cú đảo chính cũng đẩy Miến Điện vào tương lai bất trắc và khó hình dung ra được "một lối thoát nhanh chóng", theo phân tích của Soe Myint Aung với báo Singapore The Straits Times. Thứ nhất là do quân đội Miến Điện "ngày càng cảm thấy khó chịu với ý nghĩ phải khó khăn sống chung trong 5 năm tới, thậm chí là lâu hơn, với đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ". Tiếp theo, tập đoàn quân sự "cảm thấy mất quyền lực trên chính trường Miến Điện".

Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp khẩn ngày 02/02. Liệu cộng đồng quốc tế có thể làm được gì khi Nga và Trung Quốc, hai thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an, không kêu gọi trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi và theo dõi để nắm rõ hơn tình hình ? Sự nghiệp chính trị của "Quý bà Rangoon", hiện 75 tuổi sẽ ra sao ? Dù vẫn giữ được uy tín trong nước, nhưng bà Aung San Suu Kyi bị quốc tế chỉ trích vì không lên tiếng bảo vệ người Hồi Giáo Rohingya. Thậm chí, nhiều tiếng nói còn yêu cầu tước giải Nobel Hòa Bình được trao cho bà năm 1991.

Thu Hằng

Nguồn : RFI, 02/02/2021

********************

Liên minh quốc gia vì dân chủ kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho bà Aung San Suu Kyi

Thanh Hà, RFI, 02/02/2021

Một ngày sau cuộc đảo chính do quân đội tiến hành, vẫn chưa có thông tin chính xác về nhà lãnh đạo Miến Điện bà Aung San Suu Kyi. Ngày 02/02/2021, tại thủ đô Naypyidaw quân đội bao vây các tòa nhà nơi cả trăm đại biểu quốc hội thuộc Đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ cư ngụ.

Biểu tình đòi trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi tại Bangkok, Thái Lan, ngày 02/02/2021.  Reuters – Jorge Silva

Trái lại theo như ghi nhận của hãng tin Pháp AFP cuộc sống gần như đã trở lại bình thường tại Rangoon, lá phổi kinh tế của Miến Điện. Hệ thống mạng internet và điện thoại sau một ngày bị xáo trộn đã được phục hồi và gần như không có sự hiện diện của quân đội trên đường phố. Theo giới quan sát, tập đoàn quân sự Miến Điện không triển khai lực lượng tại Rangoon là một dấu hiệu cho thấy phe quân sự rất tự tin.

Đài truyền hình Myawadday TV do quân đội Miến Điện kiểm soát ngay từ hôm qua đã thông báo 24 thành viên trong nội các bị cách chức và tập đoàn quân sự Miến Điện đã thành lập một chính phủ mới với 11 người, kiểm soát từ bộ Tài chính đến Y tế, Thông tin, Ngoại giao, Nội vụ và Quốc phòng.

Trên mạng xã hội Facebook, Liên minh quốc gia vì dân chủ kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho bà Aung San Suu Kyi, 75 tuổi sau khi một thông điệp của cựu ngoại trưởng và cố vấn Nhà nước được công bố. Trong thông điệp này bà Aung San Suu Kyi kêu gọi công chúng vùng lên để bảo vệ một nước Miến Điện dân chủ.

Tuy nhiên theo thông tín viên của đài RFI trong khu vực, Carol Isoux, chưa thể kiểm chứng về tính xác thực của lời kêu gọi được cho là do chính bà Aung San Suu Kyi đưa ra :

"Trong tài liệu được công bố hôm qua, ngay sau khi bị bắt giữ, bà Aung San Suu Kyi kêu gọi toàn dân "không chấp nhận cuộc đảo chính". Thế nhưng hôm nay có nhiều câu hỏi chung quanh thông điệp này. Bà Aung San Suu Kyi thực sự muốn nói gì ? Phải chăng bà kêu gọi người dân Miến Điện vùng lên, xuống đường bất chấp hàng loạt những rủi ro to lớn ? Làm sao thông điệp này có thể thoát ra bên ngoài, trong khi bà đã bị bắt giữ ?

Một chiến dịch trên quy mô lớn trên các mạng xã hội với nguồn gốc còn chưa rõ và rất có thể là nhằm mục đích thao tin thất thiệt, cho biết đây là thông điệp giả. Ai cũng biết là các thông tin thất thiệt, đặc biệt là tại Miến Điện, là một tai họa dẫn đến những xung đột về chủng tộc và xã hội khốc liệt. Người dân Miến Điện không còn biết phải tin vào ai.

Tình hình rối ren. Nhiều người khẳng định sẵn sàng xuống đường để bảo vệ nền dân chủ Miến Điện. Trong số này có nhiều con em của thế hệ 88. Đó là thế hệ của những sinh viên hồi bà Aung San Suu Kyi lần đầu tiên lên cầm quyền trước khi bà bị quản thúc tại gia trong vòng 15 năm. Những người này cho biết họ sẵn sàng đối mặt với những rủi ro với điều kiện có được một thông điệp rõ ràng và đích thực của bà Aung San Suu Kyi. Thế nhưng, cho đến lúc này, chưa hề có bất kỳ một hình ảnh nào của Quý bà Rangoon kể từ khi bà bị bắt".

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 02/02/2021

*******************

Đảo chính ở Miến Điện : Quốc tế lên án, Hội đồng Bảo an họp khẩn

Thu Hằng, RFI, 02/02/2021

Ngay sau khi quân đội Miến Điện đảo chính, ban hành tình trạng khẩn cấp trong vòng một năm kể từ ngày 01/02/2021, cộng đồng quốc tế đã lên án mạnh mẽ hành động vi hiến. Hoa Kỳ đe dọa trừng phạt, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp khẩn ngày 02/02.

Một chốt kiểm soát do quân đội Miến Điện lập ra trên con đường dẫn đến trụ sở Nghị viện ở Naypyidaw, ngày 01/02/2021.  Reuters - Stringer

Theo AFP, cuộc họp kín do Anh Quốc, nước đang giữ chức chủ tịch luân phiên của Hội đồng Bảo an, triệu tập và sẽ diễn ra thông qua hệ thống viễn thông. Bà Christine Scharaner Burgener, đặc trách hồ sơ Miến Điện, sẽ trình bày những diễn biến mới nhất.

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres lên án mạnh mẽ vụ bắt giữ nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi và nhiều chính trị gia khác. Trong thông cáo ngày 01/02, ông Guterres cho rằng "tuyên bố chuyển giao mọi quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp cho quân đội là một đòn giáng nặng nề cho cải cách dân chủ ở Miến Điện".

Ngân Hàng Thế Giới cũng lo ngại cuộc đảo chính sẽ "gây trở ngại lớn cho quá trình chuyển đổi và phát triển" của Miến Điện, cho sự an toàn của người dân cũng như nhân viên và đối tác của họ.

Các nước phương Tây, Pháp, Anh, Mỹ, cũng như Nhật Bản kêu gọi "trả tự do ngay lập tức, vô điều kiện cho nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi" và yêu cầu tôn trọng kết quả bầu cử ngày 08/11/2020 thể hiện mong muốn dân chủ và tự do của người dân Miến Điện. 

Tổng thống Mỹ Joe Biden đe dọa tái trừng phạt và kêu gọi "cộng đồng quốc tế cần có chung tiếng nói để yêu cầu quân đội Miến Điện trao lại quyền lực ngay lập tức". 

Nga tạm thời chưa đưa ra bình luận và tiếp tục theo dõi tình hình, theo phát ngôn viên điện Kremlin.

Các nước ASEAN, trung thành với nguyên tắc "không can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác" vẫn im lặng hoặc như trường hợp Việt Nam, chỉ bày tỏ mong muốn Miến Điện sẽ ổn định trở lại. 

Tương tự, Trung Quốc cũng kêu gọi "ổn định chính trị và xã hội" tại Miến Điện, theo thông tín viên RFI Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh :

"Một kí tự xuất hiện liên tục trong những lời bình luận ở Trung Quốc ngày 01/02 về tình hình Miến Điện : Đó là từ "Lại nữa" trên các mạng xã hội với nhận xét là lịch sử tái diễn ở nước láng giềng Miến Điện.

Rõ ràng là Bắc Kinh có lẽ mong muốn tình hình tiến triển theo kiểu khác. Một người phát ngôn của Bộ ngoại giao Trung Quốc phát biểu : "Chúng tôi hy vọng rằng tất cả các bên sẽ giải quyết được bất đồng trong khuôn khổ hiến pháp và luật lệ để duy trì ổn định chính trị và xã hội". Quan chức ngoại giao này cho biết thêm là Trung Quốc vẫn đang theo dõi để "hiểu rõ hơn tình hình hiện nay".

Chuyện gì đã xảy ra từ khi ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị thăm Miến Điện cách nay ba tuần ? Người ta vẫn nhớ về bức ảnh chụp tại phủ tổng thống ở Naypyidaw : trước sự hiện diện của ngoại trưởng Trung Quốc, bà Aung San Suu Kyi và đại diện các cơ quan nhà nước đã hoan nghênh Bắc Kinh tặng vac-xin ngừa Covid-19 cho Miến Điện, cũng như tăng cường quan hệ đối tác với Miến Điện, nước đóng vai trò quan trọng trong dự án Con đường tơ lụa mới của Trung Quốc. Những con đường mà bà Aung San Suu Kyi, cố vấn nhà nước Miến Điện, gọi là "con đường hòa bình" nhân chuyến thăm của chủ tịch Tập Cận Bình vào tháng 01/2020.

Hàng loạt dự án khí đốt, dầu khí, cảng nước sâu, đường sắt nối Trung Quốc đến vịnh Bengale, vành đai kinh tế Trung Quốc-Miến Điện nằm trong ưu tiên của Bắc Kinh. Trung Quốc công nhận chính phủ của đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ và không hề muốn có bất ổn ở quốc gia có biên giới chung này".

Thu Hằng

Nguồn : RFI, 02/02/2021

**********************

Quân đội Miến Điện đảo chính, bắt bà Aung San Suu Kyi

Thụy My, RFI, 01/02/2021

Theo đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ, rạng sáng hôm nay 01/02/2021 quân đội Miến Điện đã bắt giữ bà Aung San Suu Kyi - lãnh đạo trên thực tế của chính phủ - và tổng thống Win Myint. Tình trạng khẩn cấp được ban hành trong thời gian một năm, phó tổng thống vốn là cựu tướng lãnh được chỉ định tạm nắm quyền. Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc kêu gọi trả tự do cho những người bị bắt.

Nhà lãnh đạo Miến Điện, Aung San Suu Kyi, cùng tướng Min Aung Hlaing, nhân vật quyền lực nhất quốc gia, tại Naypyidaw, ngày 06/05/2016.  AP - Aung Shine Oo

Thông tín viên Stéphane Lagarde cho biết thêm chi tiết :

"Vẫn có rất ít hình ảnh về đêm đảo chính ở Miến Điện. Đó là vì từ 3 giờ sáng nay (giờ địa phương), mạng internet đã sụp đổ. Ban đầu mạng chỉ hoạt động khoảng 75% so với tốc độ bình thường, rồi sau đó hoàn toàn bị cắt, nhất là tại thủ đô. Mạng lưới điện thoại di động cũng ngưng hoạt động một phần.

Cuộc đảo chính của quân đội đã bắt đầu. Người ta thấy sự hiện diện của quân nhân trên các đường phố tại Naypyidaw và ở Rangoon. Phát ngôn viên Liên minh quốc gia vì dân chủ xác nhận bà Aung San Suu Kyi và tổng thống Miến Điện đã bị quân đội bắt giữ. Ông nói : "Chúng tôi nghe nói rằng bà Suu Kyi bị giam ở Naypyidaw. Chúng tôi cho rằng quân đội đang tổ chức đảo chính".

Binh lính cũng vào nhà các lãnh đạo chính trị trong khu vực. Nhiều khuôn mặt xã hội dân sự bị bắt, nhất là nhà điện ảnh Min Htin Ko Ko Gyi, bị bắt tại nhà vào 3 giờ rưỡi sáng nay. Ông Gyi là người thường lên tiếng phản đối quân đội.

Chương trình của đài phát thanh, truyền hình quốc gia cũng bị ngưng, trước khi một thông cáo của quân đội được đọc lên vào lúc 8 giờ sáng địa phương, khẳng định Tatmadaw, tức quân đội Miến Điện, nắm lấy quyền lực. Giới quân nhân cho rằng đây là một cuộc đảo chính hợp hiến. Họ tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong vòng một năm, và trong thời gian này phó tổng thống U Myint Swe sẽ lãnh đạo Nhà nước".

Cũng theo thông cáo trên, quyết định này là cần thiết để duy trì "sự ổn định". Các tướng lãnh lên án Ủy ban bầu cử không giải quyết "các vụ gian lận hàng loạt" trong cuộc bầu cử tháng 11/2020, trong đó đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ của bà Aung San Suu Kyi thắng lớn. Vụ bắt bớ này diễn ra chỉ vài tiếng đồng hồ trước khi Quốc hội họp phiên đầu tiên kể từ sau cuộc bầu cử.

Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc kêu gọi quân đội Miến Điện trả tự do cho tất cả các nhà lãnh đạo bị bắt giữ. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres kiên quyết lên án việc bắt giữ bà Aung San Suu Kyi.

Tuần trước phát ngôn viên quân đội tố cáo đã ghi nhận được hàng triệu trường hợp gian lận phiếu, trong đó có hàng ngàn cử tri đã 100 tuổi hoặc vị thành niên. Lo ngại càng tăng khi tướng Min Aung Hlaing, nhân vật quyền lực nhất Miến Điện, tuyên bố có thể "hủy bỏ" Hiến Pháp trong một số tình huống. Mười bảy đại sứ các nước trong đó có Hoa Kỳ, cùng Liên Hiệp Quốc đã kêu gọi quân đội Miến Điện "tôn trọng các nguyên tắc dân chủ".

Giải Nobel Hòa bình 1991 gần đây bị cộng đồng quốc tế chỉ trích dữ dội vì làm ngơ trước tình trạng người thiểu số Hồi giáo Rohingya bị đàn áp, nhưng vẫn được cảm tình của đa số dân chúng. Quân đội Miến Điện có quyền hành rất lớn, nắm ba bộ quan trọng là Quốc phòng, Nội vụ và Biên giới.

Thụy My

Nguồn : RFI, 01/02/2021

Myanmar thức dậy từ giấc mơ dân chủ

Rodion Ebbighausen, VNTB, 11/11/2020

Sau 5 năm lãnh đạo dưới thời bà Aung San Suu Kyi, rõ ràng dân chủ không phải là cây đũa thần có thể giải quyết các vấn đề của Myanmar. Rodion Ebbighausen nói rằng nền chính trị của một quốc gia cần bao gồm tất cả mọi người.

Sau 5 năm lãnh đạo dưới thời bà Aung San Suu Kyi, rõ ràng dân chủ không phải là cây đũa thần có thể giải quyết các vấn đề của Myanmar.

Khi bà Aung San Suu Kyi và đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (National League for Democracy-NLD) giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử ở Myanmar vào năm 2015, cả nước và thế giới đều phấn khích trước chiến thắng của bà. Có vẻ như thành trì của quân đội ở Myanmar đã bị vượt qua. Người dân Myanmar đã từ chối chủ nghĩa độc tài và đang hướng tới một tương lai dân chủ tươi sáng.

Năm năm sau, chẳng còn lại mấy cảm giác hưng phấn. Sau cuộc bầu cử cuối tuần qua của Myanmar, không mấy ai nhiệt tình, sự kỳ vọng thấp và truyền thông quốc tế cũng ít quan tâm. NLD dự kiến ​​sẽ thắng một cách dễ dàng.

Một nền dân chủ còi cọc

Năm năm qua đã chứng minh rằng bỏ phiếu không phải là một trò ảo thuật có thể giải quyết các vấn đề của đất nước một lượt. Người dân tộc thiểu số, trung tâm quyền lực thứ ba bên cạnh quân đội và chính phủ dân sự, đã phải nhận ra rằng NLD chưa sẵn sàng tiếp cận họ.

Kết quả là tiến trình hòa bình quan trọng để chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài 70 năm đã không đạt được tiến bộ nào. Xung đột không thể kết thúc đơn giản thông qua một cuộc bầu cử, cũng không phải với tính cách lôi cuốn của một nhân vật chính trị như bà Aung San Suu Kyi.

Thay vào đó, cần phải có các cuộc đàm phán nghiêm túc và khó khăn để xác định một hệ thống liên bang ở Myanmar trông như thế nào để ngay cả các dân tộc thiểu số cũng có tiếng nói và số ghế.

5 năm đáng thất vọng

Với kỳ vọng cao dành cho NLD về chính sách kinh tế, rõ ràng rằng mặc dù một cuộc bầu cử hợp pháp hóa các chính trị gia, thì cuộc bầu cử như vậy không tự động biến họ thành chuyên gia.

Các công ty lớn ở Châu Á như Samsung đã rút khỏi Myanmar, bị xua đuổi do bộ máy quan liêu, quy định quá mức và ngăn chặn cải cách. Việc NLD cố chấp tin tưởng những người thân tín cũ và từ chối tiếp nhận chuyên môn bên ngoài đã làm chậm lại tiềm năng chuyển đổi kinh tế của Myanmar.

Đối với các quốc gia dân chủ và vô số tổ chức phi chính phủ cũng như các nhà hoạt động, những người đã ủng hộ bà Aung San Suu Kyi trong nhiều thập kỷ và làm việc cho công cuộc mở cửa đất nước, việc di dời khoảng 700.000 người Rohingya kể từ tháng 8 năm 2017 là đã gây sốc lớn.

Sự kiện bà Aung San SuuKyi sau đó đích thân xuất hiện tại Tòa án Công lý Quốc tế ở The Hague để bảo vệ Myanmar và quân đội nước này trước cáo buộc diệt chủng, khiến nhiều người ngưỡng mộ bà choáng váng.

Họ đã nhầm tưởng rằng họ đã tìm thấy ở Aung San Suu Kyi một người chia sẻ ý tưởng về dân chủ và nhân quyền. Họ cũng đã đánh giá thấp chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, chủ nghĩa Hồi giáo cũng như chủ nghĩa sô vanh đang lan rộng ở Myanmar.

Thực tế hơn

Aung San Suu Kyi bị tước đi hàng chục giải thưởng. Các nguyên thủ quốc gia và chính phủ, những người từng tranh giành tấm ảnh với bà Aung San Suu Kyi, giờ đã giữ khoảng cách với bà.

Các nước như Đức đã cắt giảm mạnh hợp tác phát triển với Myanmar. Nhiều người từng ủng hộ bà Suu Kyi nói Myanmar là một trường hợp vô vọng.

Nhưng sự thất vọng của ngày hôm nay cũng là kết quả của những kỳ vọng quá mức trước đây. Sự hưng phấn khi đó đã che khuất quy mô các vấn đề mà Myanmar phải đối mặt, giống như những lời lên án gay gắt ngày nay khiến người ta không thấy rõ những cơ hội hiện tại.

Đa số người dân trong nước muốn quá trình chuyển đổi tiếp tục. Họ ủng hộ nền dân chủ bầu cử, bằng chứng là số cử tri đi bầu cao bất chấp tình trạng dịch Covid-19. Quân đội cũng như các cộng đồng dân tộc thiểu số đã không ngăn cản hay tẩy chay quá trình bầu cử, vì vậy họ đang tham gia.

Tuy nhiên, thay vì những bước nhảy vọt, chỉ những bước nhỏ được mong đợi, và trên hết, luôn có mối đe dọa của sự đảo ngược và rẽ sai. 50 năm cai trị của quân đội, 70 năm nội chiến và những định kiến ​​sâu sắc không thể xóa bỏ trong một sớm một chiều. Myanmar là một trường hợp khó nhưng không phải là vô vọng.

Rodion Ebbighausen

Nguyên tác : Opinion : Myanmar wakes up from dream of democracy, Deutsch Welle, 10/11/2020

Khánh An lược dịch

Nguồn : VNTB, 11/11/2020

**********************

Bầu Quốc hội Miến Điện : Đảng của Aung San Suu Kyi chiến thắng

Trọng Thành, RFI, 10/11/2020

Đảng cầm quyền Miến Điện tuyên bố giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội. Một điểm đặc biệt được giới quan sát chú ý là đã có một ứng cử viên Hồi giáo đầu tiên đắc cử dân biểu.

Ủng hộ viên Liên Đoàn Quốc Gia vì Dân chủ chào mừng chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử tại tổng hành dinh của đảng ở Rangoon (Miến Điện), ngày 09/11/2020.  Reuters – Shwe Paw Mya Tin

Theo AFP, đảng Liên Đoàn Quốc Gia vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi ngày 10/11/2020 đã thông báo kết quả bầu cử sơ bộ. Đảng này giành được 322 ghế, thấp hơn lần trước (390). Đây là lần thứ hai Miến Điện tổ chức bầu cử Quốc hội, kể từ khi tập đoàn quân sự giải thể, và cũng là lần thứ hai đảng Liên Đoàn Quốc Gia vì Dân chủ giành đa số tại Quốc hội. Số phiếu sụt giảm của đảng cầm quyền một phần là do sự trỗi dậy của nhiều đảng mới thuộc các cộng đồng sắc tộc thiểu số.

Hiện tại, Ủy ban bầu cử chưa thông báo kết quả chính thức. Với số ghế nói trên, đảng của Aung San Suu Kyi có quyền lập chính phủ mới.

Người Hồi giáo, chiếm 4% dân số Miến Điện, thường chịu nhiều kỳ thị. Ông Sithu Maung, 33 tuổi, theo đạo Hồi, đắc cử với 80% phiếu bầu tại một đơn vị bầu cử ở thủ đô kinh tế Rangoon. Việc lần đầu tiên một ứng cử viên theo đạo Hồi, thuộc đảng của bà Aung San Suu Kyi, lọt vào Quốc hội được đánh giá là một dấu hiệu cho thấy chính sách hòa hợp tôn giáo, sắc tộc của lãnh đạo chính quyền dân sự Miến Điện bắt đầu phát huy tác dụng, cho dù giới quân sự tiếp tục nắm nhiều quyền hạn tại quốc gia này.

Với một phần tư ghế dân biểu được chỉ định dành riêng cho quân đội, không cần thông qua bầu cử, giới tướng lãnh ngăn cản mọi khả năng cải tổ Hiến pháp. Họ vẫn nắm quyền quản lý ba bộ quan trọng : Quốc phòng, Biên phòng và Cảnh sát. 

Tuy giành chiến thắng, nhưng uy tín của bà Aung San Suu Kyi, giải Nobel Hòa Bình sụt giảm mạnh trong cộng đồng quốc tế, chủ yếu do việc các cộng đồng người Hồi giáo, nhất là người Rohingya theo đạo Hồi bị truy bức nặng nề tại Miến Điện.

Không kể hàng trăm người Hồi giáo phải bỏ nước ra đi, hiện có 600 nghìn người sống tại Miến Điện. Cuộc sống của đa số tín đồ Hồi giáo ở Miến Điện rất khó khăn. Hơn một triệu người dân Miến Điện, đa số thuộc các sắc tộc, trên tổng số 37 triệu cử tri, không có quyền bỏ phiếu, vì nhiều lý do.

Trọng Thành

Nguồn : RFI, 10/11/2020

********************

Bầu cử Quốc hội Miến Điện : Aung San Suu Kyi ở thế thượng phong

Ba mươi bảy triệu cử tri Miến Điện được mời bầu lại Quốc hội, một cuộc bầu cử mang màu sắc trưng cầu dân ý. Chính phủ Aung San Suu Kyi vẫn được lòng dân nhưng đánh mất uy tín trên trường quốc tế trong vụ tai tiếng đàn áp người Rohingya.

Lãnh đạo Miến Điện Aung San Suu Kyi trong một cuộc bỏ phiếu sớm ngày 29/10/2020 tại Naypyidaw. Thet Aung / AFP

Theo Reuters, Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi sẽ về đầu trong cuộc bầu cử Quốc hội nhiệm kỳ hai (từ khi chế độ quân nhân rút một chân vào hậu trường).

Mặc dù bà Aung San Suu Kyi vẫn được dân chúng ngưỡng mộ và tôn trọng như một nữ anh hùng tranh đấu cho dân chủ, nhưng chiến thắng của bà trong lần bầu cử này sẽ không rực rỡ như lần trước, theo dự phóng của giới quan sát.

Y tế và an ninh là hai vấn đề cốt lõi : Một số cử tri ngại không đi bầu vì sợ dịch Covid-19 lây cho. Hai là vì xung đột vũ trang ở vùng đông bắc làm cho hơn một triệu cử tri đã ghi danh nhưng không thể đến địa điểm bỏ phiếu, chưa kể vụ hàng trăm ngàn người Rohingya phải chạy trốn chiến dịch đàn áp, đi tị nạn ở biên giới Bangladesh, đa số không có quốc tịch Miến Điện.

Tổng thư Ký Liên Hiệp Quốc bày tỏ hy vọng "bầu cử được suôn sẻ và đáng tin cậy" để cho phép người tị nạn Rohingya hồi hương. Theo điều tra của Liên Hiệp Quốc, chiến dịch an ninh của quân đội Miến Điện năm 2017 nhắm vào thiểu số theo đạo Hồi là một kế hoạch diệt chủng.

Đối với công luận ủng hộ bà Aung San Suu Kyi, trông chờ thay đổi nhanh chóng tại Miến Điện là mơ ước không thực tế. Bởi vì quốc gia Đông Nam Á này bị quân đội cai trị quá lâu và hiện nay vẫn còn kiểm soát một số lãnh vực.

Hiến pháp thời "chuyển tiếp" bảo đảm cho giới quân nhân Miến Điện 25% ghế đại biểu Quốc hội với thẩm quyền phủ quyết các tu chính án bất lợi cho họ.

Tú Anh

Cố nhân ơi, có biết chiều nay ta buồn !

Tưởng Năng Tiến

Cuối cùng (hay nói chính xác hơn là cuối đời) rồi tôi cũng thấy một cây hoa gạo, mọc cạnh tường thành bao quanh Cung Điện Mandalay - kinh đô cuối cùng của vương triều Miến. Có thể vì mới đầu tháng ba, chưa tới giai đoạn mãn khai, và cũng vì tôi đứng khá xa (khoảng cách là cả một cái hào nước rộng) nên ảnh chụp những cành hoa gạo trông … không rõ nét ! Kể cũng hơi đáng tiếc nhưng dù sao thì tôi cũng đã nhìn được tận mắt, và (tưởng) thế cũng đã đủ vui rồi.

- Sao không đi tới gần hơn ?

- Dạ, hổng dám "tới gần hơn" đâu. Theo tôi, hoa (cũng như người) nên trông từ xa thường vẫn đẹp hơn !

Ở bên này hào nước của Cung Điện Hoàng Gia là ngôi giáo đường của Hội Thánh Tin Lành Giám Lý, Methodist Church. Cách đó không xa là nhà thờ Anh Giáo (St. Mary Church) nằm ngay góc đường 26th Street & 77th St. Kề bên là chùa Chà Shri Mariamman Temple, tất nhiên là nghi ngút và sực nức mùi nhang trầm Ấn Độ.

Chỉ trong vòng mươi phút đi bộ thôi mà đã có đến mấy nơi thờ phượng trang trọng của vài tôn giáo khác nhau. Ai dám nói là người Miến Điện kỳ thị tín ngưỡng ? Ấy thế mà mà họ đối xử phân biệt tới nơi, tới chốn, và cách họ ngược đãi sắc dân Hồi giáo Rohingya đã khiến cả thế giới đều phải hãi hùng :

- Tội ác chống loài người ở Myanmar

- Người Hồi giáo thiểu số Myanmar bị tra tấn dã man

- Cáo buộc thanh lọc sắc tộc tại Myanmar

Wikipedia khái quát : "Cuộc đàn áp quân sự lên người Rohingya đã kéo đến những lời chỉ trích từ Liên Hiệp Quốc ; tổ chức nhân quyền Ân xá Quốc tế ; Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ; và chính phủ Malaysia. Bà Aung San Suu Kyi người đứng đầu của chính phủ trên thực tế đặc biệt bị chỉ trích cho sự không hành động và giữ im lặng của mình về vấn đề này và hành động rất ít để ngăn chặn các lạm dụng quân sự".

Đâu phải chỉ là những lời chỉ trích (xuông) sự việc đã đi xa hơn thế, và tồi tệ hơn nhiều. Tất cả những vòng nguyệt quế mà thế giới phương Tây trao cho Suu Kyi đều đã bị giật lại thẳng tay. Nhật báo Independent, số ra ngày 11/9/2017, còn ái ngại loan tin rằng do cuộc khủng hoảng người Hồi giáo Rohingya mà đã có 400 ngàn chữ ký yêu cầu tước bỏ Giải Nobel của Aung Sang Suu Kyi (Rohingya Muslim crisis : 400.000 sign petition to strip Aung Sang Suu Kyi of Nobel Prize).

Rồi khi mà tình cảm với phương Tây đã hết mặn mà thì Suu Kyi, và cả nước Miến, đã quay trở lại với anh nhân tình cũ - Trung Quốc. Cứ mỗi lần nhìn thấy hình ảnh nàng đứng cạnh Tập Cận Bình là lòng tôi tan nát, gan ruột muốn đứt thành từng khúc luôn.

Nói gần nói xa, chả qua nói thật : dù có chút chênh lệch về tuổi tác, tôi không chối được rằng đã có lúc mình phải lòng Suu Kyi. Tuy chỉ là tình yêu đơn phương nhưng giữa chúng tôi không thiếu những kỷ rất… êm đềm và rất khó quên !

Năm 2015, ngay sau khi Đảng Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân chủ (NLD) của Suu Kyi thắng cử vẻ vang là tôi bay qua Yangon tức khắc. Tôi muốn đến tận nơi để chia sẻ niềm vui lớn lao này với mỹ nhân mà mình ái mộ. Bước ra khỏi phi trường, vừa phóc lên taxi là tôi hớn hở hỏi liền :

- Are you happy ?

- Wait and see !

Chú tài xế trẻ xối ngay cho vào mặt tôi một xô nước lạnh.

Wait cái con mẹ gì nữa, hả Trời ? Bọn quân phiệt thua đau và thua đậm. Đảng NLD của Lady nắm quyền rồi. Một thời cơ lịch sử để Burma thoát khỏi độc tài, thoát Tầu, và thoát nghèo luôn. Đất Miến hiện có đủ điều kiện để thực hiện tất cả những ước mơ này : một đảng đối lập có thực lực, một vị lãnh đạo có tâm có tầm và được quần chúng tin yêu. Đây là một cơ hội bằng vàng tụi bay phải nắm lấy ngay, đừng thờ ơ, phải chung ta nhập cuộc với mọi người đi chớ…

Bữa đó, tui nói hơi nhiều, và hoàn toàn tin tưởng vào những suy nghĩ hết sức lạc quan và chân thật của mình. Niềm tin này - tiếc thay - tôi không giữ được luôn và cũng chả nắm được lâu. Sau khi nghe người đẹp của lòng mình tuyên bố một câu nghe rất chướng (nàng sẽ "đứng trên tổng thống" luôn) là tôi bắt đầu hơi bị lăn tăn chút xíu. Tôi ngại rằng quyền lực đã khiến cho mỹ nhân Burma (người vẫn được thiên hạ xưng tụng là "biểu tượng dân chủ") thay lòng đổi dạ.

Sau khi 6.700 người Rohingya (kể cả trẻ con) bị sát hại, và sau khi con số thuyền nhân đào thoát khỏi Myanmar lên đến hơn nửa triệu (503.698) mà Suy Kyi vẫn cứ lặng thinh thì thì tôi biết rằng sự nghi ngại của mình đã thành hiện thực. BBC bình luận : Myanmar's democratic transition, analysts say, appears to have stalled.

Vấn đề không chỉ "nghẽn" ở lãnh vực tự do, dân chủ, hoặc nhân quyền. Cái nghèo cũng đẩy Burma vào con đường … kẹt. Ngày 5/4/2016 tôi cũng có mặt ở đất nước này. Hôm đó, theo tường thuật của nhật báo The Global New Light of Myanmar, Bộ trưởng Vương Nghị đến thủ đô Naypyitaw để chúc mừng tân chính phủ - với một thái độ vô cùng nhũn nhặn - cùng lời "cam kết sẽ không can thiệp vào nội bộ của Myanmar" (pledging that China would not interfere in the internal affairs of Myanmar).

Tuy thế, cuối cùng, Miến Điện vẫn không thoát khỏi Tầu. Bỉnh bút của RFA, Hoàng Gia Phúc cho hay :

"Ngày 17/1/2020, ông Tập Cận Bình có chuyến thăm chính thức đến Myanmar - quốc gia thuộc ASEAN. RFI cho biết có hai dự án quan trọng được đề xuất trong chuyến thăm này, đó là : Bắc Kinh đề nghị xây dựng một hành lang kinh tế Trung Quốc-Miến Điện (CMEC) với một cảng nước sâu 1,3 tỉ đô la tại Kyaukphyu ở bang Rakhine, mở lối vào Ấn Độ Dương cho Trung Quốc. Một dự án lớn khác có thể được bàn bạc trong dịp này, đó là đập thủy điện 3,6 tỉ đô la ở Myitsone, bang Kachin. Với chuyến thăm này của ông Tập, Myanmar thể hiện quyết tâm tiến sâu vào quan hệ với Trung Quốc trong Dự án Con đường tơ lụa mới…".

Tôi thành thực không tin rằng Burma có chút tương lai sáng sủa nào trên Con đường tơ lụa mới của Tập Cận Bình, và xem ra thì đất nước này cũng chả còn có lựa chọn nào khác nữa. Cũng y như Miên, Việt với Lào thôi. Suu Kyi của lòng tôi, và Đảng Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân chủ (của nàng) quả đã làm cho không ít người thất vọng !

Cố nhân ơi, có biết chiều nay ta buồn !

Điều an ủi là, thỉnh thoảng, tôi vẫn còn bắt gặp mấy cái tuk tuk (trên mọi nẻo đường ở Miến) với chân dung xinh xắn của Suu Kyi - dù hai bên lề vẫn không thiếu những kẻ không nhà đang nằm vật vạ khắp nơi. Hóa ra hô hào tự do, kêu gọi cải cách kinh tế - chính trị vẫn là chuyện dễ ; thực hiện kìa mới gian nan.

Dân chủ, theo nhận xét của nhà báo Ngô Nhân Dụng, không giống như món mì gói cứ đổ nước sôi vào là ăn được ngay. Ấy thế mà ở nước tôi thì ngay cả "nước sôi" cũng chưa mấy ai buồn nghĩ đến.

Tưởng Năng Tiến

Nguồn : RFA, 01/04/2020 (tuongnangtien's blog)