Thông Luận

Tấn công Kharkiv, thay đổi nội các : Putin dốc toàn lực cho chiến tranh ở Ukraine

Le Figaro ngày 14/05/2024 nói về "Tầm quan trọng của trận đánh Kharkiv", cho rằng chiến lược của Vladimir Putin là chiếm được tối đa lãnh thổ. Khi bổ nhiệm nhà kinh tế Belousov làm bộ trưởng quốc phòng, Putin muốn đưa toàn thể bộ máy sản xuất vào phục vụ cho nền kinh tế chiến tranh. Les Echos nhận định "Chính phủ mới của Nga là biểu tượng cho việc quân sự hóa mạnh mẽ hơn nền kinh tế".

Rốc-kết của Nga từ Belgorod bắn vào Ukraine, nhìn từ Kharkiv, ngày 18/04/2024. AP - Evgeniy Maloletka

Putin chuyển sang tấn công và đe dọa Kharkiv, cách chức bộ trưởng quốc phòng, Liên hoan điện ảnh Cannes khai mạc trong bối cảnh căng thẳng, Choose France thành công với đầu tư kỷ lục, đó là những đề tài đáng chú ý hôm nay. Các báo đều có những bài phóng sự của đặc phái viên tại chỗ ở Kharkiv và ngôi làng biên giới Vovthansk, cho thấy sự ác liệt của trận đánh tại đây, và tinh thần chiến đấu của quân đội Ukraine.

Putin muốn chiếm đất tối đa để sau này thương lượng với Trump ?

Le Figaro nói về "Tầm quan trọng của trận đánh Kharkiv", cho thấy chiến lược của Vladimir Putin là chiếm được tối đa đất, trong đó một số sẽ được dùng để thương lượng. Câu hỏi đặt ra là ban tham mưu Nga muốn gì, chiếm hẳn Kharkiv rồi sau đó phải đối phó với chuỗi dài đẫm máu chiến tranh du kích đô thị, hay nhằm đánh lạc hướng để Ukraine buông lỏng các mặt trận khác như Donbass ? Moskva vẫn mong giành được toàn bộ tỉnh Donetsk ở miền đông. Trước mắt, Vladimir Putin không muốn thương lượng ngưng bắn trước tháng Giêng 2025 vì hy vọng Donald Trump quay lại Nhà Trắng. Nếu đàm phán với "ông bạn" Trump, Putin muốn đặt lên bàn cá cược tối đa jeton, chiếm được càng nhiều đất của Ukraine càng tốt để đặt điều kiện.

Liệu Trump có dễ hòa giải với Nga hơn Biden ? Không có gì là chắc chắn. Về đối ngoại, Trump thường bất nhất. Với Iran, trước hết ông ta từ chối oanh kích trả đũa sau khi một drone giám sát của Mỹ bị bắn rơi trên vịnh Ormuz, nhưng sau đó Trump ra lệnh tiêu diệt tướng Pasdarans Qasem Soleimani tại Iraq vì Iran xúi giục dân quân Shia tấn công vào lợi ích Mỹ ở vùng Lưỡng Hà. Thông điệp "Đừng giỡn mặt với Mỹ !" đã được Tehran lĩnh hội trăm phần trăm.

Nếu đắc cử, mục tiêu đầu tiên của Donald Trump chắc chắn sẽ là tạo dựng một tầm vóc đi vào lịch sử. Thế nhưng nếu nhượng bộ Nga quá đáng sẽ đi ngược lại "Make America great again". Tất cả những gì có vẻ là thất bại trước Nga đều bị loại trừ. Dân Mỹ ít bị thất bại trong lịch sử, và Trump thì ghét các "losers" (người thua cuộc). Trước Putin, một người có "cái tôi" to lớn như Trump hẳn không muốn xuất hiện như một loser. Người Mỹ đã đầu tư quá nhiều vào Ukraine độc lập, không thể để cho Kiev trở nên lệ thuộc vào Moskva. Thế nên đa số dân biểu Cộng hòa mới đứng về phía Dân chủ để thông qua gói viện trợ 61 tỉ đô la cho Ukraine. Được giới quân sự thông báo khả năng bại trận của Kiev, chủ tịch Hạ Viện Mike Johnson quyết định hành động.

Giá trị động viên tinh thần của gói viện trợ Mỹ

Dù có trễ, số viện trợ này đến đúng lúc để nâng cao tinh thần người Ukraine vốn đang đặc biệt cần đến. Hồi tháng 8/1918, quân Đức thua trên mặt trận Pháp, trong đó có yếu tố tinh thần suy sụp vì quân Mỹ bắt đầu tham chiến. Người Mỹ đang chuyển giao cho Ukraine các hỏa tiễn địa-không NASAMS có tầm bắn 160 kilomet, gây nguy hiểm cho các oanh tạc cơ Nga khi bay vào không phận Ukraine để thả những quả bom lượn có sức tàn phá khủng khiếp.

Cú đột phá này của Nga là một sự cảnh báo cho Kiev. Yaroslavski, người chỉ huy đơn vị từng đánh bại quân Nga trên sông Donets hồi tháng 9/2022 trước khi quay lại mặt trận đã viết trên Facebook, phê phán rằng những lãnh thổ tái chiếm đã không được bảo vệ bằng công sự và mìn, đồng thời nghi ngờ có nạn tham nhũng.

Hai bài học khác có thể rút ra, trước hết là Kiev động viên thanh niên quá trễ. Không thể bảo vệ chiến tuyến dài đến 1.200 kilomet mà không có đội quân đông đảo. Nước Pháp hồi năm 1918 đã huy động thanh niên từ 20 tuổi gia nhập quân đội, còn Ukraine chỉ mới hạ tuổi nhập ngũ từ 27 xuống 25. Thiếu quân, Quốc hội vừa cho phép tuyển cả tù nhân, như Nga đã làm từ 2022.

Bài học thứ hai, đánh giá thấp đối thủ luôn nguy hiểm. Một số tướng phương Tây về hưu - chứ không phải tướng lãnh Ukraine - trên truyền hình, sau khi quân Nga phải rút khỏi Kherson tháng 11/2022 từng dự báo quân đội sẽ sụp đổ, nhưng trong lịch sử sau khi thua Ba Lan (thế kỷ 17), Thụy Điển (thế kỷ 18), Pháp (thế kỷ 19), Đức và Ý (thế kỷ 20), Nga vẫn gượng dậy được. Nga vẫn còn nhiều nguồn lực về người và phương tiện.

Nga đang dốc toàn lực vào chiến trường Ukraine

Trong bài xã luận "Nga dồn toàn lực cho chiến trường", Le Figaro cho rằng khi bổ nhiệm nhà kinh tế Belousov làm bộ trưởng quốc phòng, Putin muốn đưa toàn thể bộ máy sản xuất vào phục vụ cho nền kinh tế chiến tranh. Chưa đầy một tuần sau khi chính thức khởi đầu nhiệm kỳ thứ năm, Vladimir Putin thay đổi nội các và tung quân sang Kharkiv, thành phố lớn thứ nhì của Ukraine. Điều này cho thấy ưu tiên cấp thiết của ông ta là đối đầu với Kiev và phương Tây.

Dimitri Peskov, phát ngôn viên Kremlin khi loan báo việc bổ nhiệm Andrey Belousov đã nhấn mạnh "trên chiến trường, người chiến thắng là người cởi mở nhất trước sáng tạo". Không chỉ là phê phán lớp già như Sergei Shoigu, mà còn là sự tưởng thưởng cho người đã giúp Nga vượt qua trừng phạt của phương Tây. Sau khi tái thúc đẩy kỹ nghệ quốc phòng, nay Belousov huy động toàn lực nền kinh tế, thanh lọc các định chế quân sự tham nhũng.

Ngân sách dành cho quân đội chiếm đến 6% GDP, tương đương với thời chiến tranh lạnh. Trong khi đó Ukraine đang gặp khó khăn. Cuộc tấn công vào Kharkiv chừng như chưa thể làm sụp đổ thành phố trên một triệu dân này, nhưng dễ dàng xuyên qua hàng phòng ngự trong một loạt ngôi làng, tiến gần đến trục chiến lược của Kiev. Pháo của Nga từ đó có thể dội ồ ạt vào Kharkiv theo truyền thống Hồng quân.

Với số lượng đạn dược chỉ bằng 1/10 và binh sĩ kiệt sức vì không được nghỉ ngơi, bộ tham mưu Ukraine chỉ có những chọn lựa tồi tệ : tăng cường bảo vệ mặt trận và để hở sườn những nơi khác, hoặc để chốt chặn này bị tổn thương, mở ra hướng tiến về Kiev. Phương Tây đứng trước thách thức : Nếu Moskva "không thể và không được chiến thắng" như lời tổng thống Emmanuel Macron, "chiến lược can đảm" gởi quân sang Ukraine có lẽ sẽ phải cụ thể hóa.

"Hãy giúp bảo vệ bầu trời Ukraine !"

Trên trang Ý kiến của Le Monde có bài viết của một nhóm các nhà trí thức và giới quân nhân kêu gọi "Hãy giúp bảo vệ bầu trời Ukraine", đồng thời thay đổi một số quan điểm về quân sự. Từ đầu năm đến nay, trên 4.000 drone tầm xa và bằng ấy hỏa tiễn đạn đạo, hỏa tiễn hành trình đã đánh vào khu dân cư, bệnh viện, trường học… và cơ sở hạ tầng năng lượng, kinh tế của Ukraine. Các vụ tấn công này không nhắm vào vị trí quân sự, mà nhằm khủng bố người dân, làm kinh tế Ukraine sụp đổ dẫn đến đầu hàng. Chỉ riêng về điện, trên 60% năng lực sản xuất điện đã bị phá hủy kể từ đầu cuộc xâm lăng.

Mọi người đều ấn tượng với thất bại gần đây của Iran khi không kích Israel. Tuy lãnh thổ Ukraine rộng lớn hơn nhiều, nhưng không phải là không bảo vệ được, mà trước hết cần quyết tâm của các chính phủ. Nếu các nước Châu Âu phối hợp với nhau, có thể chi viện khẩn cấp các giàn hỏa tiễn địa không như Patriot (Mỹ), SAMP/T-Mamba (Pháp-Ý), radar giám sát tầm xa 250 kilomet… Nếu tham vọng hơn, một liên minh có thể tập hợp phương tiện để phát hiện hỏa tiễn Nga lúc đang bay và tiêu diệt bằng hỏa tiễn không đối không, từ tiêm kích hay các giàn phòng không.

Bộ trưởng quốc phòng bị cách chức : Không bất ngờ

Về việc bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu bị cách chức, các báo có những bình luận khác nhau. Đối với Le Figaro, đây không phải là điều ngạc nhiên ngay với bản thân ông Shoigu, dù là bộ trưởng từ 12 năm qua. Là một chính khách đơn thuần, bỗng dưng từ ngày 24/02/2022 phải lãnh đạo một bộ máy có nhiệm vụ xâm chiếm quốc gia láng giềng, Shoigu ngay từ đầu cuộc xâm lăng đã bị giới quân sự chỉ trích. Không thể đạt được một chiến thắng chớp nhoáng như Moskva mong muốn, dù không phải là người trực tiếp chỉ huy, ông càng bị phe dân tộc chủ nghĩa cực đoan đả kích. Tuy vậy quan chức luôn có mặt bên Vladimir Putin trong những chuyến săn bắn, nghỉ mát trong rừng taiga vẫn là bộ trưởng quốc phòng suốt hai năm qua.

Ngay cả thời điểm bão tố do cuộc nổi dậy của Yevgeny Prigozhin tháng 6/2023, và quân đội Nga lao đao trên chiến trường, Shoigu vẫn tại vị. Ông chủ điện Kremlin rốt cuộc đã cách chức bộ trưởng 68 tuổi vào lúc 22 giờ tối Chủ nhật. Vốn trọng hình thức, Putin đợi đến khi chính thức nhậm chức nhiệm kỳ thứ năm vào thứ Ba để thay đổi nội các. Theo chuyên gia Alexandre Baunov, thật ra Putin vẫn chưa quên vụ thủ lãnh Wagner nổi loạn, và việc để cho những tướng lãnh hàng đầu như Sergei Surovikin xích lại gần với Yevgeny Prigozhin. Người phó của Shoigu, thứ trưởng Timur Ivanov phụ trách các công trình xây dựng thì đã bị bắt hôm 23/04 vì tham nhũng, một cú sốc cho quân đội.

Nội các mới của Nga nhằm quân sự hóa nền kinh tế

Les Echos thì nhận thấy Sergei Shoigu được giao một nhiệm vụ khác không kém phần quan trọng, là chủ tịch Hội đồng An ninh, đồng thời làm phó cho Putin trong ủy ban phụ trách kỹ nghệ quốc phòng. Tờ báo cho rằng "Chính phủ mới của Nga là biểu tượng cho việc quân sự hóa mạnh mẽ hơn nền kinh tế".

Vladimir Putin vẫn giữ Sergei Lavrov làm ngoại trưởng, chức vụ mà ông này phụ trách từ 20 năm qua. Hai cột trụ của khối kinh tế cũng vậy : Anton Siluanov nắm bộ tài chánh và Maxim Reshetnikov bộ kinh tế. Mikhail Michustin, cựu giám đốc cơ quan thuế vẫn là thủ tướng và đặc biệt nhà kinh tế Andrei Belousov lên làm bộ trưởng quốc phòng thay Shoigu.

Vốn là cựu bộ trưởng phát triển kinh tế rồi cố vấn cho điện Kremlin, rồi phó thủ tướng, theo với thời gian, Belousov đã chiếm một vị trí đáng kể trong vòng thân cận của tổng thống. Chiếc ghế của ông nay dành cho Denis Manturov, cựu bộ trưởng kỹ nghệ và thương mại, đã tổ chức được việc tái thúc đẩy sản xuất để đối phó với cấm vận của phương Tây. Belousov được sự bảo trợ của Sergei Chemezov, ông chủ tập đoàn quốc phòng Rostec, cựu KGB và là bạn thân thiết của Vladimir Putin.

Bộ máy chiến tranh vẫn được duy trì

Trong lúc quân Nga đang tiến ở Kharkiv, những trụ cột khác của "chiến dịch quân sự đặc biệt" vẫn được duy trì : Valery Gerasimov, tổng tham mưu trưởng ; Sergey Narychkin, giám đốc tình báo ; Alexander Bortnikov, giám đốc an ninh. Một nhà quan sát phương Tây nhận định "Tất cả nhằm cải thiện hiệu quả về kinh tế và kỹ nghệ quốc phòng. Đây không phải là tin tốt lành cho Ukraine và phương Tây".

Trong nội bộ, việc tranh giành ảnh hưởng của các phe vẫn tiếp diễn, thủ tướng Mikhail Michustin khó thể dàn xếp. Chuyên gia Andrey Kolesnikov cho rằng Belousov khi chấp nhận trở thành đồng lõa trong cuộc xâm lăng Ukraine, đã làm hại cho tên tuổi của mình. Kremlin hy vọng nhà kinh tế này sẽ giúp tăng cường công nghệ cao cho nền kinh tế chiến tranh, và quân đội sẽ trở thành động lực của phát triển.

Trong khi chờ đợi các vụ bổ nhiệm ở văn phòng tổng thống - một loại chính phủ bis dưới sự kiểm soát trực tiếp của Vladimir Putin - Kremlin đã đưa vào một số quan chức trẻ hầu hết là con cái những người thân tín. Boris Kovaltchouk, con của tài phiệt Yury Kovalchuk lãnh đạo Viện Thẩm kế ; Dmitri Patruchev, con của Nikolai Patruchev lên làm phó thủ tướng ; Sergei Tsiviliov, tân bộ trưởng năng lượng là chồng một người cháu gái của Putin…

Thụy My

Ngoại trưởng Mỹ bất ngờ đến Ukraine trong lúc Nga huy động 30.000 quân tấn công Kharkiv

Trọng Thành, RFI, 14/05/2024

Chiến dịch của Nga tấn công vùng Kharkiv, đông bắc Ukraine, bước sang ngày thứ tư. Hôm 13/05/2024, ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken bất ngờ đến Kiev để chuyển đến chính quyền Ukraine "một tín hiệu hậu thuẫn mạnh mẽ" từ Washington, trong khi Ukraine đang ở vào một trong những thời điểm "khó khăn nhất kể từ năm 2022".

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đến Kiev, Ukraine, ngày 14/05/2024. © Brendan Smialowski / Reuters

Theo AFP, phát biểu với báo giới trên chuyến tàu đêm, từ Ba Lan, đưa ngoại trưởng Blinken đến Kiev, một quan chức cao cấp Mỹ nhận định : "Chuyến đi này trước hết có mục tiêu chuyển một tín hiệu mạnh để trấn an người Ukraine hiện đang trong một tình thế rất khó khăn, do chiến sự gia tăng về cường độ tại mặt trận phía đông, nhưng đồng thời do Nga đang chuyển sang tấn công vào các khu vực biên giới vùng Kharkiv".

Sự chậm trễ của Hoa Kỳ trong việc hỗ trợ Ukraine đang gây lo ngại tại Kiev. Gói viện trợ 61 tỉ đô la chỉ được thông qua vào tháng 4/2024, sau 6 tháng bế tắc tại Hạ Viện. Chuyến công du Kiev trước đó của ông Blinken là vào tháng 9/2023. 

Đặc phái viên Stéphane Siohan có mặt tại Kharkiv cho biết diễn biến chiến sự tại chỗ :

"Ngoại trưởng Blinken công du Ukraine trong lúc đang bắt đầu một giai đoạn chiến tranh mới hết sức hỗn loạn, một biến chuyển chưa từng có kể từ năm 2022. Tại khu vực phía bắc Kharkiv này, tất cả đều biến động khó lường. Người ta không biết rõ đâu thực sự là chiến tuyến, trước khi có mặt tại chỗ. Mọi sự đều có thể xảy ra tại một khu vực có chiều rộng từ 10 đến 20 km, với sự hiện diện của các nhóm trinh sát, các cuộc oanh kích bất ngờ của không quân cùng các drone FPV mang thuốc nổ, có thể tấn công bất cứ phương tiện di chuyển nào. 

Tình hình biến chuyển rất khó lường này ắt sẽ là chủ đề thảo luận giữa ngoại trưởng Antony Blinken và tổng thống Volodymyr Zelensky. Bởi trước đợt tấn công này, từ một năm rưỡi nay, khu vực phía bắc vùng Kharkiv đã tương đối yên tĩnh, nhưng kể từ giờ, thành phố lớn thứ hai của Ukraine đang phải liên tục đối mặt với nguy cơ bị tấn công. 

Triển vọng sắp tới phụ thuộc vào khả năng kháng cự của quân đội Ukraine. Chúng ta biết hiện tại có khoảng 30.000 quân Nga đang tham chiến trên bộ tại vùng Kharkiv. Tuy nhiên, kịch bản có nhiều khả năng xảy ra nhất là việc thị xã Vovtchansk rơi vào tay Nga. Quân Nga sẽ lấn dần từng bước một. Pháo binh sẽ được điều đến khu vực cách thành phố Kharkiv khoảng từ 20 đến 30 km. Quân Nga chắc chắn sẽ không đưa bộ binh tấn công thành phố, vì địa bàn này quá lớn. Tuy nhiên suốt mùa xuân và mùa hè này, thành phố Kharkiv sẽ phải lãnh nhận hàng ngàn đạn pháo".

Trọng Thành

************************

Ngoại trưởng Mỹ : Viện trợ của Hoa Kỳ đến Ukraine vào thời điểm ‘thách thức’

Reuters, VOA, 14/05/2024

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói với Tổng thống Volodmyr Zelenskyy trong chuyến đi tới Kyiv hôm thứ Ba rằng một phần của gói viện trợ lớn của Hoa Kỳ đã đến Ukraine và nhiều gói viện trợ khác đang trên đường tới để "tạo ra một sự khác biệt thực sự".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy chào Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken trước cuộc gặp của họ ở Kyiv, Ukraine, vào ngày 14/5/2024.

Chuyến đi của ông Blinken là chuyến đi đầu tiên của một quan chức cấp cao Hoa Kỳ kể từ khi Quốc hội vào tháng trước thông qua gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD bị trì hoãn rất lâu trước đó. Lực lượng quân binh thiếu thốn của Kyiv đang phải đương đầu với một cuộc tấn công mới của Nga ở phía đông bắc cũng như các cuộc tấn công ở phía đông.

"Chúng tôi biết đây là thời điểm đầy thử thách. Nhưng chúng tôi cũng biết rằng trong thời gian tới, sự hỗ trợ hiện đang được xúc tiến, một số đã đến và sẽ còn nhiều hơn nữa", ông Blinken nói.

"Và điều đó sẽ tạo ra sự khác biệt thực sự trước cuộc xâm lược đang diễn ra của Nga trên chiến trường".

Ukraine đã chiếm lại các vùng lãnh thổ trong năm đầu tiên sau cuộc xâm lược của Nga vào năm 2022, nhưng một cuộc phản công của Ukraine đã bị thất bại vào năm ngoái và trong những tháng gần đây, Nga đã giành lại thế chủ động ở tiền tuyến.

Viện trợ quân sự từ Washington, nước hỗ trợ chính cho Kyiv, đã bị trì hoãn trong nhiều tháng, bị đảng Cộng hòa tại Quốc hội Hoa Kỳ chặn lại cho đến khi cuối cùng họ cho phép bỏ phiếu vào tháng trước, và nó được thông qua với sự ủng hộ của cả hai đảng.

Nói với ông Blinken bằng tiếng Anh, Tổng thống Zelenskyy nói nguồn cung cấp phòng không là "sự thiếu hụt lớn nhất đối với chúng tôi" khi Nga mở các cuộc tấn công trên không tầm xa kể từ tháng 3, phá hủy các cơ sở điện lực và gây mất điện.

"Thực sự bây giờ chúng tôi cần hai hệ thống phòng không Patriots cho Kharkiv, cho khu vực Kharkiv vì ở đó người dân đang bị tấn công. Thường dân, chiến binh, tất cả mọi người đều đang hứng chịu tên lửa của Nga".

Ông Blinken đến Kyiv bằng tàu hỏa vào sáng sớm thứ Ba trong chuyến thăm không được tiết lộ trước đó, diễn ra vài ngày sau khi Nga tiến hành một cuộc tấn công trên bộ vào phía bắc khu vực Kharkiv, mở ra một mặt trận mới khiến binh sĩ Ukraine phải dàn trải ra.

Kyiv đã ở thế yếu trên chiến trường trong nhiều tháng khi quân đội Nga từ từ tiến tới, lợi dụng tình trạng thiếu nhân lực và đạn pháo của Ukraine.

Một quan chức Mỹ giấu tên nói với các phóng viên đi cùng ông Blinken rằng chuyến đi nhằm mục đích "gửi một tín hiệu trấn an mạnh mẽ tới người Ukraine, những người rõ ràng đang ở trong thời điểm rất khó khan".

Quan chức này nói : "Nhiệm vụ của Bộ trưởng ở đây thực sự là nói về cách thực hiện hỗ trợ bổ sung của chúng tôi theo phương cách giúp củng cố khả năng phòng thủ của họ (và) cho phép họ ngày càng giành lại thế chủ động trên chiến trường".

Quan chức này cho biết pháo binh, tên lửa tầm xa ATACMS và các hệ thống đánh chặn phòng không được Tổng thống Joe Biden phê duyệt vào ngày 24/4 đã được chuyển tới lực lượng Ukraine.

Hôm thứ Hai, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan cho biết Washington đang cố gắng đẩy nhanh "tiến độ giao" vũ khí cho Ukraine để giúp nước này đảo ngược tình thế bất lợi.

"Sự chậm trễ đã đẩy Ukraine vào một cái hố và chúng tôi đang cố gắng giúp họ thoát ra khỏi cái hố đó nhanh nhất có thể", ông Sullivan nói và cho biết thêm rằng một gói vũ khí mới sẽ được công bố trong tuần này.

Tại cuộc gặp với ông Blinken, ông Zelenskyy cảm ơn Hoa Kỳ vì sự hỗ trợ của "lưỡng đảng" và cho biết ông cũng muốn thảo luận về những đảm bảo an ninh và hội nghị thượng đỉnh hòa bình sắp tới, đồng thời yêu cầu ông Blinken giúp đảm bảo có sự tham gia của nhiều quốc gia hơn. Moscow không được mời tham dự hội nghị thượng đỉnh ở Thụy Sĩ vào tháng tới.

Reuters

************************

Ngoại trưởng Ukraine "lặng lẽ" đến Serbia, Nga phản ứng mạnh mẽ

Minh Anh, RFI, 14/05/2024

Ngoại trưởng Ukraine Dmitro Kuleba hôm qua, 13/05/2024, bắt đầu chuyến thăm chính thức Serbia hai ngày. Đi cùng ông còn có bà Olena Zelenska, phu nhân tổng thống Zelensky. Chuyến công du bất ngờ đầu tiên của ngoại trưởng Ukraine đến Beograd kể từ khi Nga xâm lược Ukraine đã khiến Moskva có những phản ứng mạnh mẽ.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic (phải) tiếp ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba, tại Beograd, Serbia, ngày 13/05/2024. AP - Marko Drobnjakovic

Theo AFP, ngoại trưởng Ukraine có cuộc gặp với tổng thống Serbia Aleksandar Vucic, thủ tướng Milos Vucevic cùng nhiều quan chức cao cấp khác. Trong khi đó, phu nhân tổng thống Ukraine, Olena Zelenska, đã ký kết một thỏa thuận hợp tác với một trường đại học Serbia và có cuộc gặp với đại diện cộng đồng người Ukraine tại quốc gia vùng Balkan.

Chuyến công du Beograd của ngoại trưởng Ukraine diễn ra chưa đầy một tuần sau khi Serbia trải thảm đỏ long trọng đón chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Tuy nhiên, chuyến thăm Serbia của ngoại trưởng Kuleba và bà Zelenska diễn ra lặng lẽ. Nội dung cuộc trao đổi giữa ngoại trưởng Ukraine với các lãnh đạo Serbia đã không được tiết lộ.

Từ thủ đô Serbia, thông tín viên đài RFI, Laurent Rouy giải thích :

Truyền thông thân chính phủ Serbia vẫn tỏ ra kín tiếng về chuyến thăm bất ngờ, chuyến thăm đầu tiên của giới chức Ukraine đến Beograd. Không có chuyện phơi bày việc Olena, phu nhân tổng thống Zelensky, và ngoại trưởng Dmytro Kuleba có cuộc gặp với giới chức Serbia. Điều đó có nguy cơ khiến người dân – đa phần là thân Nga –phải sửng sốt trong khi Serbia luôn từ chối trừng phạt Nga vì cuộc chiến xâm lược này.

Chính quyền Beograd vẫn giữ kín về mục đích chuyến thăm. Beograd chỉ tái khẳng định sự gắn bó với toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, và Kuleba cũng tuyên bố tương tự đối với lãnh thổ Serbia. Người ta không biết gì hơn. Xin nhắc lại rằng Beograd đã bí mật cung cấp vũ khí cho Ukraine từ năm ngoái (2023).

Trong mọi trường hợp, chuyến thăm này diễn ra không thể không gây sự chú ý từ Nga. Thủ tướng Serbia đã phải gặp đại sứ Nga ngay sau cuộc gặp với phía Ukraine. Một lần nữa, người ta không biết được hai người này nói với nhau về điều gì. Chỉ biết rằng, trong khoảng thời gian này, báo chí Nga lại nhắm vào Serbia, cáo buộc một nước anh em, dường như đã đâm dao sau lưng Moskva nhân chuyến thăm này.

Minh Anh

Nga khẳng định chiếm được 10 làng của Ukraine, Kiev tăng cường oanh kích vào lãnh thổ Nga

Thùy Dương, RFI, 12/05/2024

Bộ Quốc phòng Nga hôm nay 12/05/2024 tuyên bố đã chiếm thêm được 4 làng ở vùng Kharkiv, miền đông bắc Ukraine, gần biên giới với Nga, và tiến sâu thêm vào vùng này của đối phương. Hôm qua, quân đội Nga loan báo "giải phóng" được 5 làng tại vùng Kharkiv và 1 làng ở vùng Dotnesk. Theo Moskva, như vậy đã có tổng cộng 10 làng của Ukraine rơi vào tay quân Nga kể từ khi họ tiến hành chiến dịch tấn công vào vùng Kharkiv hôm thứ Sáu 10/05.  

Bà Tetiana, 82 tuổi, cùng con gái sơ tán khỏi thành phố Vovchansk, Ukraine, ngày 11/05/2024. AP - Evgeniy Maloletka

Về phía Ukraine, theo AFP, cũng trong ngày hôm qua, nhà chức trách cho biết các lực lượng vẫn đang chiến đấu kháng cự nhưng thừa nhận tại vùng Kharkiv, ở khu vực gần biên giới với Nga đang diễn ra những trận giao tranh ác liệt. Quân Nga đã nhắm bắn đạn pháo vào 30 địa điểm trong vùng Kharkiv trong vòng 24 giờ. Hôm nay 12/05, thống đốc vùng Kharkiv, Oleg Synegubov, cho biết hơn 4.000 người Ukraine đã được sơ tán khỏi khu vực này.

Riêng về thành phố Kharkiv, thống đốc vùng Kharkiv, Oleg Synegubov, trấn an là không có "mối đe dọa về một đợt tấn công trên bộ" của quân Nga nhắm vào thành phố này.

Tối hôm qua, trong video thường nhật, tổng thống Zelensky nhấn mạnh là nhiệm vụ số 1 của các lực lượng Ukraine hiện nay là phá hỏng kế hoạch tấn công của quân Nga.

Ukraine tăng cường oanh kích vào lãnh thổ Nga và các vùng bị Nga chiếm đóng

Song song với các cuộc kháng cực tại vùng Kharkiv, các lực lượng Ukraine cũng tăng cường các vụ oanh kích nhắm vào lãnh thổ Nga, cũng như vào các vùng của Ukraine hiện đang bị Nga chiếm đóng và chủ yếu nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của những vùng này.

Hôm qua, chính quyền vùng Lugansk của Ukraine, hiện do Nga kiểm soát, thông báo vụ tấn công của Kiev bằng tên lửa do Mỹ chế tạo nhắm vào một kho trữ dầu lửa đã khiến 3 người chết và 8 người bị thương. Còn tại thành phố Donetsk, trong vùng cùng tên, cũng nằm dưới quyền kiểm soát của Moskva, cũng có 3 người chết và 9 người bị thương khi lực lượng Ukraine oanh kích vào một nhà hàng.

Nhìn sang Nga, theo AFP, sáng hôm 12/05, một cuộc tấn công của Ukraine bằng tên lửa vào vùng Belgorod khiến ít nhất 7 người chết và 15 người bị thương. Một tòa nhà hơn 10 tầng đổ sập. Hôm qua, truyền thông Nga cho biết các vụ oanh kích của Ukraine vào vùng biên Belgorod và Kursk cũng khiến 2 người thiệt mạng.

Thùy Dương

***************************

Nga tăng cường tấn công miền bắc Ukraine nhằm tiêu hao lực lượng của Kiev

Chi Phương, RFI, 11/05/2024

Kể từ hôm 10/05/2024, quân đội Nga đã tấn công vào vùng Kharkiv của Ukraine. Trong bối cảnh thiếu đạn dược và nhân lực, các lực lượng Ukraine vẫn tiếp tục kháng cự, nhưng thừa nhận rằng các cuộc giao tranh ngày càng căng thẳng và quân Nga tiếp tục tiến sâu vào khu vực mà Kiev từng giành lại quyền kiểm soát hồi tháng 9/2022. Sáng nay 11/05, gần 2.000 người dân Ukraine đã phải sơ tán khỏi vùng Kharkiv, giáp biên giới Nga.

Một địa điểm bị Nga tấn công bằng tên lửa, Kharkiv, Ukraine, ngày 10/05/2024. Reuters - Vyacheslav Madiyevskyy

Từ Moskva, thông tín viên Jean-Didier Revoin tường trình :

"Điều Kiev lo ngại cuối cùng đã được họ xác nhận vào hôm qua : Quân đội Nga đã bắt đầu cuộc tấn công, vượt qua biên giới ở phía bắc của Kharkiv. Moskva vẫn chưa đưa ra bất cứ xác nhận chính thức nào nhưng có thể hiểu rằng Nga có một mục tiêu kép.

Trước tiên, Moskva muốn đẩy lùi quân đội Ukraine khỏi biên giới với Nga trong khu vực vùng biên này, để tạo một vùng đệm nhằm bảo vệ thành phố Belgorod và vùng Belgorod của Nga khỏi các vụ tấn công của Ukraine, buộc Kiev phải tấn công từ phía xa hơn.

Mục tiêu thứ hai là tạo ra áp lực mới trên chiến tuyến, buộc Kiev phải bố trí lại một phần lực lượng để bảo vệ vùng Kharkiv. Chiến dịch này nhằm kìm chân một phần lực lượng Ukraine ở đó, khiến Kiev không thể triển khai quân lực ở những mặt trận khác. Như vậy, Moskva cũng có thể gây áp lực tại những mặt trận khác, nhất là ở vùng Donbass, nhằm xác định được các điểm yếu của Ukraine để tạo ra một bước đột phá thực sự.

Dường như điều này đã được xác nhận qua các thông báo của tổng thống Ukraine Zelensky vào tối hôm qua về cường độ của các cuộc giao tranh trên toàn bộ các chiến tuyến. Những tuần vừa qua, quân Nga cũng đã chiếm được nhiều khu vực của Nga, nhất là gần Avdiivka và vùng Donetsk".

Hiện giờ, 4 ngôi làng ở vùng biên giới với diện tích khoảng 30 km2 đã rơi vào tay quân Nga. Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho rằng chiến dịch tấn công của Nga không phải là để chiếm Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của Ukraine, mà là một chiến dịch nhằm phân tán, tiêu hao lực lượng của Kiev. Trả lời RFI Pháp ngữ, chuyên gia quân sự Peer de Jong khẳng định rằng Nga đang muốn bao vây Kharkiv, buộc người dân phải di tản, để họ có thể tiếp tục tiến về phía Dniepr một cách thuận lợi, chiếm lại vùng này và giành quyền kiểm soát tại các mặt trận khác.

Chi Phương

****************************

Chiến tranh Ukraine : Hoa Kỳ thông báo khoản viện trợ mới cho Kiev

Minh Anh, RFI, 11/05/2024

Chính quyền Biden ngày 10/05/2024 loan báo một đợt viện trợ quân sự mới cho Kiev trị giá 400 triệu đô la, trong bối cảnh Nga tiến hành đợt tấn công trên bộ tại vùng Kharkiv, miền đông bắc Ukraine.

Tên lửa chống tăng Javelin mà Mỹ viện trợ cho Ukraine, tại sân bay Boryspil, ngoại ô Kiev, ngày 11/02/2022. AP - Efrem Lukatsky

Từ Miami, thông tín viên đài RFI, David Thomson, tường trình :

"Khoản viện trợ quân sự mới trị giá 400 triệu đô la của Mỹ sẽ được cung cấp ngay lập tức. Đây là đợt viện trợ thứ ba trong chưa đầy ba tuần. Được trích ra từ nguồn dự trữ của Bộ Quốc phòng Mỹ, khoản viện trợ đã được thông báo khẩn cấp giữa lúc Nga tấn công miền đông bắc Ukraine. Một cuộc tấn công trên bộ mà theo Washington là sẽ còn gia tăng cường độ.

Đợt viện trợ mới này được lãnh đạo ngoại giao Mỹ, Anthony Blinken, đánh giá là cấp bách, bao gồm các loại vũ khí mà Ukraine đang cần. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng, John Kirby, nêu rõ đây là một gói viện trợ khá lớn với đủ loại vũ khí : đạn dược, hệ thống phòng không Patriot, tên lửa và bệ phóng tên lửa Stinger và Javelin, pháo 155 và 105 ly, cũng như nhiều loại xe bọc thép.

Tuy nhiên, Nhà Trắng dự báo Nga sẽ có những đà tiến đáng kể trong những tuần sắp tới, cho dù John Kirby nêu rõ đó chưa phải là những bước tiến lớn.

Trong suốt gần tám tháng, viện trợ quân sự của Mỹ đã bị các nghị sĩ đảng Cộng hòa chặn lại ở Hạ Viện. Cuối tháng Tư rồi, sau nhiều cuộc đàm phán kéo dài, các dân biểu ở Quốc hội cuối cùng cũng đã thông qua gói viện trợ 61 tỷ đô la theo yêu cầu của tổng thống Mỹ, quốc gia đã chi gần 50 tỷ đô la trong cuộc chiến tranh tại Ukraine".

Minh Anh

*****************************

Ukraine : Lãnh đạo cơ quan bảo vệ tổng thống Zelensky bị cách chức

Thùy Dương, RFI, 10/05/2024

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm qua, 09/05/2024, đã cách chức lãnh đạo Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine, cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh cho tổng thống và các quan chức Nhà nước. Sắc lệnh của Zelensky được ban hành hai ngày sau khi 2 sĩ quan của cơ quan này bị bắt giữ với cáo buộc hợp tác với Nga để mưu sát tống thống Ukraine.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đến một chiến hào ở vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 09/04/2024. AP

Sergiy Leonidovich Rud, 47 tuổi, giữ chức Cục trưởng Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine kể từ năm 2019. Theo AFP, sắc lệnh của tổng thống Ukraine không nêu lý do cách chức lãnh đạo Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine, cũng như không nêu tên người được chỉ định thay thế quan chức này. Nhưng sắc lệnh được loan báo sau khi chính quyền Ukraine hôm thứ Ba 07/05 khẳng định đã phá vỡ được một vụ mưu sát của Nga.

Cơ quan an ninh Nga (FSB) nhắm đến việc ám sát tổng thống Ukraine Zelensky và nhiều quan chức chính trị và quân sự cấp cao của Ukraine giữ các vai trò chủ chốt trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược, trong đó có lãnh đạo cơ quan an ninh quân sự Ukraine, Kyrylo Boudanov. 

Theo Kiev, tham gia vào âm mưu nói trên có hai đại tá thuộc đội cận vệ của tổng thống Ukraine. Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) khẳng định hai người này đã bị FSB của Nga mua chuộc từ trước chiến tranh nên đã chuyển các tin mật cho FSB. Một trong hai sĩ quan này bị cho là đã đích thân cung cấp tên lửa, drone và mìn sát thương cho một điệp viên để thực hiện các cuộc tấn công ám sát.

Kể từ khi Putin điều quân xâm lược Ukraine, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đặc biệt trở thành mục tiêu ám sát. Năm ngoái, ông từng nói đã có ít nhất "5 hoặc 6" vụ mưu sát ông bị phá vỡ.

Cũng về nhân sự, phủ tổng thống Ukraine thông báo cựu tổng tư lệnh quân đội Ukraine, Valery Zalujny, hôm 09/05 chính thức được bổ nhiệm làm đại sứ Ukraine tại Vương quốc Anh, một đồng minh chủ chốt của Kiev trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược.

Quân Nga tấn công trên bộ vào vùng Kharkiv

Về tình hình chiến sự, hôm nay 10/05/2024, Nga tiến hành chiến dịch tấn công trên bộ vào vùng Kharkiv (miền đông bắc Ukraine) và tìm cách "chọc thủng các tuyến phòng thủ của Ukraine".

Bộ Quốc phòng Ukraine, được AFP trích dẫn, hôm nay cho biết : "Khoảng 5 giờ sáng, quân địch đã tìm cách chọc thủng tuyến phòng thủ của chúng tôi bằng xe bọc thép", nhưng không nêu rõ địa điểm của cuộc tấn công này. Bộ Quốc phòng Ukraine khẳng định đợt tấn công của quân Nga đã bị "đẩy lùi", nhưng "các cuộc giao tranh với cường độ khác nhau" vẫn tiếp diễn và "các đơn vị quân dự bị" đã được triển khai để "tăng cường phòng thủ" cho khu vực. Trong khi đó, một nguồn tin cấp cao trong bộ tổng tư lệnh Ukraine lại cho biết lực lượng Nga đã tiến sâu thêm 1km vào lãnh thổ Ukraine và đang cố gắng tiến xa hơn nữa.

Riêng tại thành phố Kharkiv, trong đêm qua, lực lượng Ukraine đã bắn chặn được 10 drone của Nga, nhưng các mảnh vỡ của drone khiến hai người bị thương và gây hỏa hoạn khiến nhiều ngôi nhà bị hư hại, hoặc bị phá hủy. Kharkiv là thành phố lớn ở miền đông bắc Ukraine, cách biên giới Nga khoảng 30 km.

Oleh Sinehubov, thống đốc vùng Kharkiv, cho biết vụ tấn công của Nga nhắm cả vào cơ sở hạ tầng và khu dân cư.

Thùy Dương

Phá vỡ cấm kỵ vũ khí hóa học, bước leo thang mới của Putin ở Ukraine

Le Point nhận định Vladimir Putin đã phá vỡ điều cấm kỵ xưa nay, cho dùng vũ khí hóa học trên mặt trận Ukraine, bất chấp các thỏa thuận quốc tế đã ký kết. Đáng ngạc nhiên là Châu Âu ít phản ứng trước sự vi phạm trầm trọng lằn ranh đỏ này.

Một phụ nữ đi qua những ngôi nhà bị hư hại ở Mariupol, ngày 08/04/2022. Ukraine cho biết đang điều tra về việc Nga thả chất độc hóa học xuống thành phố Mariupol bị vây hãm. AP - Alexei Alexandrov

Trong tháng 5, tháng có nhiều ngày nghỉ nhất trong năm tại Pháp, tuần này chỉ có Le Point ra báo, những tuần báo khác đã ra số đúp kỳ trước. Trên trang mạng của các báo, thời sự vẫn được cập nhật, nhất là hai cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine và Trung Đông.

Lần đầu tiên từ một thế kỷ, vũ khí hóa học xuất hiện ở Châu Âu  

Le Point chú ý đến sự kiện "Vladimir Putin đã phá vỡ cấm kỵ vũ khí hóa học", khi quân Nga bất chấp các thỏa thuận quốc tế đã sử dụng khí độc trên mặt trận Ukraine. Lần đầu tiên để từ hơn một thế kỷ, vũ khí hóa học vừa được quân Nga sử dụng trên một chiến trường ở Châu Âu là Donbass. Người Ukraine đã tố cáo từ nhiều tháng qua, nhưng Hoa Kỳ chỉ vừa mới xác nhận. Trong thông cáo ngày 01/05, Washington công nhận việc Nga dùng chloropicrine, một hóa chất vô cùng độc hại được quân Đức sử dụng trong Đệ nhất Thế chiến.

Công ước về vũ khí hóa học ký tại Paris năm 1993 cấm các Nhà nước dùng đến và buộc phải tiêu hủy số dự trữ. Nga đã phê chuẩn văn bản quan trọng này, là công ước đầu tiên cấm tất cả vũ khí phi quy ước trên toàn cầu. Nhưng Vladimir Putin chẳng hề quan tâm đến những hiệp ước mà nước mình đã ký kết. Hàng ngày ông ta đang dẫm đạp lên bản ghi nhớ Budapest năm 1994, trong đó Nga cam kết bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine kể cả Crimea.

Đáng ngạc nhiên là Châu Âu ít phản ứng trước sự vi phạm trầm trọng lằn ranh đỏ này. Sau khi hủy diệt toàn bộ các thành phố như Mariupol, Bakhmut, những vụ hãm hiếp, tra tấn, bắt cóc trẻ em, cố ý tấn công thường dân, phá hủy bệnh viện, nhà máy điện, hành quyết tùy tiện tù nhân, Kremlin vừa có bước leo thang mới. Điều này chứng tỏ Vladimir Putin ngày càng ngoan cố, biết rằng số phận của ông ta nay gắn liền với kết cuộc của chiến tranh.

Răn đe không tác dụng do nhiều lần "nói mà không làm"

Thái độ của Putin là do răn đe của phương Tây không hiệu quả. Hôm 19/04, các ngoại trưởng G7 đã cảnh báo Nga là "mọi việc sử dụng vũ khí hóa học, sinh học hay nguyên tử đều sẽ dẫn đến hậu quả trầm trọng". Ngay từ tháng 3/2022, vài tuần sau khi quân xâm lăng Nga tràn sang, tổng thống Joe Biden cũng đã cảnh cáo Vladimir Putin về cái giá "nghiêm trọng" nếu dùng vũ khí hóa học. Có thể nghĩ rằng những lời cảnh báo đã bị coi thường, kể từ hôm 30/08/2013, khi Barack Obama nuốt lời, không tấn công chế độ Bachar Al-Assad vì dùng vũ khí hóa học.

Tại Ukraine, theo Kiev, mấy trăm vụ dùng khí độc đã diễn ra trong tháng 4. Bị những quả lựu đạn chứa chloropicrine, chất độc hại cho phổi, da và mắt, các chiến binh trong chiến hào không có chọn lựa nào khác là phải chạy trốn để tránh bị chết ngạt, nhờ đó quân Nga giành được ưu thế mà ít tốn kém. Khoảng 500 chiến sĩ Ukraine đã được chữa trị vì nhiễm khí độc, ít nhất một quân nhân đã tử vong.

Ngày 01/05, Washington đã trừng phạt ba định chế Nga liên quan đến một chương trình vũ khí hóa học và sinh học (gồm một đơn vị đặc biệt và hai viện nghiên cứu), bốn công ty Nga đã hợp tác ; tuy nhiên hiệu quả không cao. Trước hết, phần nào do một loạt sự kiện : Tấn công Iraq năm 2003, nhân nhượng trước Damascus, rút quân khỏi Afghanistan năm 2021… Nhưng cũng do Nga cảm thấy đang ở thế mạnh, chủ yếu nhờ Trung Quốc tiếp tay. Tổng thống Emmanuel Macron rốt cuộc đã hiểu ra, vấn đề còn lại là huy động các đồng nhiệm nhất là Đức. Le Point cho rằng điều này là khẩn cấp, trước khi Vladimir Putin chuyển sang giai đoạn mới.

Tấn công Kharkiv, Nga mở chiến dịch mới ?

Phải chăng giai đoạn đó đã đến rồi ? Trước việc quân Nga tấn công vào gần Kharkiv, Courrier International tự hỏi liệu có phải đây là khởi đầu cho một chiến dịch lớn hay không, khi Moskva loan báo đã "giải phóng" sáu ngôi làng ở miền đông Ukraine. Tổng thống Volodymyr Zelensky trong cuộc họp báo ở Kiev hôm thứ Sáu cùng với đồng nhiệm Slovakia cho biết Nga đang có đợt tấn công mới vào Kharkiv. Trước đó, bộ trưởng quốc phòng Ukraine nói rằng từ sáng sớm những xe thiết giáp của quân Nga đã cố xuyên thủng phòng tuyến ở nhiều điểm, và không kích những vùng gần biên giới. Chính quyền đã cho sơ tán thường dân ở một số nơi.

Tờ Kyiv Independent cho rằng cuộc tấn công này nằm trong khuôn khổ một chiến dịch rộng lớn hơn trong những tháng tới. Tương tự, Newsweek nhận định đây có thể là khởi đầu cho mục tiêu chiếm Kharkiv, thành phố chiến lược lớn thứ nhì Ukraine, tạo ra một "vùng đệm" và tránh được những vụ tấn công của lực lượng Ukraine vào Belgorod. Tờ báo Đức Süddeutsche Zeitung dẫn một số nguồn tin ước tính quân đội Nga tập trung khoảng mấy chục ngàn binh lính vào đây. Sự kiện Bộ Quốc phòng ở Kiev phát biểu về việc này thay vì Bộ Tổng tham mưu như thường lệ cho thấy tình hình là trầm trọng.

Từ Luân Đôn, nhật báo The Guardian nêu ra một giả thiết khác : "Các chuyên gia khẳng định Nga triển khai nửa triệu quân trên lãnh thổ Ukraine, có thể tấn công nhiều địa điểm khác nhau, dựa vào ưu thế pháo binh trong khi phòng không của Ukraine không đáng kể. Các hoạt động ở Kharkiv có thể chỉ nhằm buộc Ukraine phải huy động lực lượng vào đây, nhưng Nga chủ yếu nhắm vào Donbass và tây nam Ukraine". Còn theo thông tin của Politico được Courrier International trích dẫn, Hoa Kỳ hôm qua viện trợ thêm 400 triệu đô la bằng hỏa tiễn Patriot, hỏa tiễn địa-không Stinger, chiến xa Bradley, thiết giáp MRAP và hỏa tiễn chống tăng Javelin.

Nga giành lợi thế trước Ukraine do viện trợ phương Tây quá chậm

Trả lời phỏng vấn The Economist, tư lệnh lục quân Ukraine nhận định quân Nga tiếp tục tập trung vào Donetsk, nhưng muốn kéo giãn quân Ukraine về Kharkiv và Sumy. Tuần báo Anh lấy làm tiếc rằng việc phương Tây chi viện chậm trễ đã giúp Vladimir Putin khai thác lợi thế quân đông hơn Ukraine.

Đặc phái viên của tờ báo tại Kostiantynivka, một ngôi làng nhỏ ở Donbass, gặp gỡ trung tá Alexander Timshenko, chỉ huy đơn vị phòng không Ukraine. Lực lượng của ông không sở hữu phương tiện nào để tiêu diệt phi cơ hay bom lượn của Nga, có nhiệm vụ cảnh báo cho các đơn vị pháo binh và các nhóm cơ động trên mặt trận. Là người nói tiếng Nga sống ở Kharkiv, người sĩ quan vốn là độc giả trung thành của Aleksandr Solzhenitsyn nói rằng ông chiến đấu để không phải sống trong một "quần đảo ngục tù" mới.

Mục tiêu của các trận đánh xung quanh Chasiv Yar không phải để giữ từng centimet đất, mà nhằm cầm chân quân Nga không tràn xuống phần còn lại của Ukraine và chiếm các thành phố chính như Kharkiv, Dnipro, Odessa và Kiev. Tuần trước khi trả lời phỏng vấn The Economist, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã cảnh báo "mọi sự có thể diễn biến nhanh hơn chúng ta nghĩ nhiều". Từ lính trơn đến tướng lãnh Ukraine đều nói với tuần báo Anh rằng Kiev không có đủ nguồn lực để quay về với biên giới năm 1991. Trung tá Timchenko đề nghị những ai nói về việc này "hãy đến tận Bakhmut".

"Nếu họ không về, có thể sẽ không còn Tổ quốc để mà trở về"

Vấn đề không còn là toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine mà là sự tồn tại. Lo sợ leo thang, phương Tây chưa bao giờ chuyển giao tất cả những loại vũ khí mà Kiev cần đến. Sau sáu tháng phải đếm từng viên đạn do phe Cộng hòa ở Quốc hội Mỹ cản trở, nay nhiều vũ khí đã đến được Ba Lan. Tuy Nga chiếm ưu thế về quân số và đạn pháo, đại tá Fedosenko cho rằng có thể họ đã nỗ lực tối đa.

Mới cách đây vài tuần bộ binh Nga còn được 10 đến 20 xe tăng, thiết giáp hộ tống, cứ hai đến ba tiếng đồng hồ lại có một đợt xung phong. Nhưng nay khoảng năm ngày quân Nga mới tấn công một lần, dùng mô tô và xe địa hình với những nhóm nhỏ. Theo ông, khoảng 70% lính Nga trong các vụ tấn công này là tù nhân, bên cạnh đó là lính đánh thuê người Tadjikistan, Uzbekistan, Turkmenistan, Cuba, Somalia.

Dù không bị vỡ trận, nhưng mỗi tuần Ukraine mất khoảng 20 kilomet vuông lãnh thổ. Đồng thời Putin bóp nghẹt kinh tế Kiev bằng cách đánh vào các nhà máy điện, oanh kích các thành phố để làm kiệt lực dân chúng. Kharkiv đã phải định lượng điện sử dụng, ngày nào cũng bị bom lượn đe dọa. Nhưng thành phố một triệu dân này vẫn bình tĩnh, người ta vẫn đi dạo công viên, nhân viên vệ sinh vẫn chăm chỉ quét rác. Giữ cho thành phố sạch sẽ và hoạt động bình thường cũng là một cách kháng chiến.

The Economist nhận thấy cho đến nay, chiến sự chỉ tập trung ở một số nơi, nhưng Nga càng mở rộng tấn công, càng ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Mọi nam giới từ 25 đến 60 tuổi sống tại Ukraine biết rằng sẽ có ngày đến lượt mình cầm súng. Áp lực tăng dần lên những người đàn ông Ukraine đã chạy ra nước ngoài. Trung tá Timchenko nói : "Nếu họ không quay về, có thể họ sẽ không còn Tổ quốc để mà trở về nữa !".

Đổ bộ Normandy : Câu chuyện về cựu quân nhân da đỏ 100 tuổi

Tại Châu Âu, sống trong hòa bình quá lâu, người ta ngỡ rằng an ninh, thịnh vượng có được là điều đương nhiên, quên mất phải trả giá bằng máu. Nhân kỷ niệm 80 năm đồng minh đổ bộ, khởi đầu công cuộc giải phóng nước Pháp, Le Nouvel Obs chọn lựa 18 câu chuyện đặc sắc để thuật lại, trong đó có chuyện "Một người da đỏ ở Omaha Beach".

Ngày 06/06/1944, y tá Charles Norman Shay đi vào lịch sử khi xông pha dưới màn lưới lửa cứu được nhiều đồng đội bị thương. Ông là một trong số 500 người da đỏ Mỹ tham gia cuộc đổ bộ. Trong những giấc mơ của ông Shay ở tuổi 100, những viên đạn vẫn bắn như mưa trên một vùng biển đỏ máu. Người lính mới 19 tuổi thuộc một bộ lạc da đỏ ở bang Maine, không giống chút nào với những chú GI cao lớn trong túi đầy những gói thuốc Lucky Strike và chewinggum.

Vào lúc 6 giờ 35 sáng, đơn vị The Big Red One do tướng Huebner chỉ huy thuộc những toán đầu tiên trong số 160.000 quân nhân đổ bộ xuống bãi biển Colleville-sur-Mer ở Normandy, bằng những chuyến phà từ các tàu đậu ngoài khơi. Shay lao xuống nước dưới những làn mưa đạn của quân Đức, xung quanh có những đồng đội bị trúng đạn hay chết đuối. Ông nhớ lại "một vùng biển loang đỏ máu của những người lính tử thương và bị thương".

Tìm được một góc an toàn trên bờ biển, Shay cứu chữa khoảng mấy chục thương binh. Thấy những đợt sóng có thể kéo các quân nhân bị thương khác trở lại biển, anh y tá trẻ vội vàng chạy đến kéo từng người lên, dưới trận mưa đạn và những khẩu đại bác 75 ly của quân Đức trên đồi cát gần đó. Big Red One mất đến 30% quân số trong những giờ đầu tiên. Trong số 34.250 quân nhân Mỹ đổ bộ xuống Omaha Beach, 2.500 người đã tử trận chỉ trong vòng một ngày. Người bạn thân của Shay thở hơi cuối cùng trên tay anh.

Charles Norman Shay được Hoa Kỳ tặng huy chương Silver Star và Pháp tặng Bắc Đẩu bội tinh. Kể từ 2007, hàng năm ông đều trở lại Normandy. Mặc chiếc áo khoác bằng da hươu trên lưng gắn hình một con rùa, biểu tượng của bộ lạc, ông đốt những điếu thuốc quấn bằng lá thơm, dùng một chiếc lông đại bàng quạt lên "để tiếp xúc với linh hồn những người lính can đảm còn ở lại".

Giám đốc CIA Bill Burns và các "điệp vụ bất khả thi"

Quay lại với chiến tranh ở Ukraine, L’Express đề cập đến một nhân vật nhiều ảnh hưởng ở Hoa Kỳ : Bill Burns, giám đốc CIA. Chính ông đã thuyết phục Mike Johnson bằng những báo cáo cụ thể, khiến chủ tịch Hạ Viện Mỹ rốt cuộc đã thay đổi ý kiến, ủng hộ viện trợ quân sự cho Kiev.

Tác giả Chris Whipple nhận xét, một lần nữa người đứng đầu cơ quan tình báo CIA đã chứng tỏ có thể thực hiện những nhiệm vụ bất khả thi. Trong ba năm qua, Bill Burns đã tiến hành 50 chuyến đi bí mật để gặp gỡ các nhà lãnh đạo trên khắp thế giới. Cựu đại sứ Pháp ở Liên Hiệp Quốc và Washington Gérard Araud nhận xét "ông ấy là người Mỹ tử tế nhất mà tôi từng làm việc cùng".

Vào lúc chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine và Gaza, kinh nghiệm của Bill Burns về thế giới hậu xô-viết và Cận Đông trở nên vô cùng quý giá. Ông là nhà ngoại giao chuyên nghiệp đầu tiên được bổ nhiệm làm lãnh đạo CIA. Đội ngũ này khoảng 22.000 người gồm điệp viên, chuyên viên tin học, nhà khoa học, luật sư, nhà ngôn ngữ học, nhà kỹ trị, quân nhân. Điều hành đội quân trong bóng tối này vốn là điều không dễ dàng vì phải đưa ra những quyết định mang tính sống còn.

Những thông tin làm thay đổi cục diện chiến trường

Ông Burns có thế mạnh là được tổng thống tin tưởng hoàn toàn. Thành công bắt đầu từ tháng 11/2021, khi Joe Biden gởi Bill Burns làm nhiệm vụ bí mật ở Moskva. Ông kinh ngạc khi thấy mình biết nhiều hơn đồng nhiệm Nikolai Patruchev : do sợ Covid, ông chủ điện Kremlin ở ẩn trong dacha, chỉ nói chuyện qua điện thoại với giám đốc tình báo. Burns cảnh báo về hậu quả nếu xâm lăng Ukraine, và khi trở về Washington ông khẳng định với Biden : Chiến tranh nhất định sẽ xảy ra. Với sự đồng ý của tổng thống, giám đốc CIA quyết định công khai những thông tin về ý định xâm lược Ukraine của Putin.

Việc "giải mật chiến lược" này là sự kiện chưa từng thấy, hóa giải hết những cái cớ mà Kremlin định đưa ra. Vào thời đại mạng xã hội, đây là vũ khí răn đe hiệu quả. Không dừng lại ở đây, Burns sang Kiev để thông báo cho Volodymyr Zelensky cách mà tình báo Nga dự định ám sát ông. Chưa hết sững sờ, tổng thống Ukraine còn được biết kế hoạch chi tiết của đặc nhiệm Nga chiếm phi trường Antonov, nhờ đó Kiev đã "tiên hạ thủ vi cường".

Giờ đây CIA đã trở thành hấp dẫn với số người ứng tuyển cao kỷ lục trong năm 2023. Bill Burns tăng gấp đôi ngân sách dành cho Trung Quốc – điểm yếu hiện nay, bộ phận chuyên về Trung Quốc chiếm hẳn một tòa nhà trong trụ sở CIA bên bờ sông Potomac. Ông đã trở thành nhân vật chủ chốt trong chính quyền Biden, ảnh hưởng vượt lên cả ngoại trưởng Antony Blinken và cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan, nhưng vẫn có quan hệ tốt đẹp. Bí quyết của Bill Burns ? Không hề kiêu căng, thực sự lắng nghe người khác.

Thụy My

Để tồn tại, Kyiv cần phải thành lập thêm nhiều lữ đoàn mới và buộc Moscow vào đàm phán.

Bích chương tuyển quân ở Kiev, tháng 3/2024 - Valentyn Ogirenko / Reuters

Sau nhiều tháng trì hoãn, việc Quốc hội Mỹ thông qua gói viện trợ gần 61 tỷ USD cho Ukraine đã tạo ra cho Kyiv một phao cứu sinh cần thiết. Tuy nhiên, chỉ gói viện trợ này thôi thì không thể giải quyết những vấn đề lớn hơn của Ukraine trong cuộc chiến với Nga. Lực lượng Ukraine đang bảo vệ tiền tuyến trải dài khoảng 600 dặm ở phía nam và phía đông của đất nước, và sự trì trệ kéo dài ở Washington đã khiến quân đội Ukraine bị dàn mỏng nghiêm trọng. Làn sóng vũ khí và đạn dược của Mỹ sẽ làm tăng đáng kể chi phí cho cuộc tấn công mùa hè sắp tới của Nga. Gói viện trợ cũng cung cấp cho các lực lượng Ukraine đủ vật tư để hỗ trợ cho việc lên kế hoạch quân sự có hệ thống hơn cho mùa hè và mùa thu.

Tuy nhiên, việc chấm dứt chiến tranh theo những điều khoản thuận lợi cho Ukraine sẽ đòi hỏi nhiều hơn việc đơn thuần chỉ cung ứng trang thiết bị mới. Hơn hai năm kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, mục tiêu của Moscow trong cuộc chiến vẫn không thay đổi : Điện Kremlin tìm cách khuất phục Kyiv. Những hỗ trợ mang tính không ổn định và sự trì hoãn chính trị từ phía các đối tác quốc tế của Ukraine đã khiến kết cục đó trở nên ngày càng khả thi hơn. Nếu Ukraine muốn ngăn chặn chiến thắng của Nga trong dài hạn, họ sẽ cần một chiến lược toàn diện. Điều này đồng nghĩa với một chương trình huấn luyện, trang bị và huy động lực lượng mới. Điều đó có nghĩa là thuyết phục Điện Kremlin rằng việc tiếp tục cuộc chiến sẽ ngày càng trở nên rủi ro đối với Nga theo thời gian. Cũng có nghĩa là thiết lập một vị thế đủ mạnh để Ukraine có thể tự mình đặt ra các quy tắc của một nền hòa bình lâu dài.

Không có nhiệm vụ nào trong số này là đơn giản, và không có nhiệm vụ nào có thể hoàn thành chỉ trong một đêm. Ukraine và các đối tác quốc tế cũng không thể lãng phí thời gian trong việc xây dựng một kế hoạch tiến lên phía trước. Mỹ và các đồng minh NATO sẽ cần đưa ra các cam kết dài hạn rõ ràng ; buộc Nga đàm phán sẽ đặc biệt khó khăn. Nhưng những lựa chọn khác còn tồi tệ hơn nhiều. Nếu không có một chiến lược tổng thể như vậy, thời gian xung đột có thể kéo dài, nhưng quỹ đạo của nó sẽ không thay đổi.

Vật lộn với bom lượn

Kể từ mùa thu năm 2023, tình hình chiến trường của Ukraine ngày càng xấu đi. Phần lớn là do thiếu hụt đạn dược, quân đội Ukraine buộc phải nhường lãnh thổ cho quân đội Nga, thường là sau khi chịu thương vong đáng kể. Nga đã tập trung khoảng 470.000 quân ở Ukraine và có ý định sử dụng số quân này để cố gắng hoàn thành việc chinh phục Donbas trong khoảng thời gian còn lại của năm 2024. Các lực lượng Nga đang tập trung tấn công các thị trấn quan trọng ở phía đông. Chiếm đóng được chúng sẽ cho phép Nga đe dọa các trung tâm hậu cần chính của Ukraine ở trong và xung quanh khu vực Donetsk.

Những thảo luận về các cuộc tấn công mới của Nga có thể gợi lên hình ảnh các đơn vị xe tăng tấn công phòng tuyến Ukraine, đột phá và sau đó cố gắng khai thác những thành quả đó sâu vào các vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát để cắt rời các đơn vị Ukraine. Nhưng hiện tại, Nga không có khả năng thực hiện những chiến dịch như vậy, và cũng không có ý định làm như vậy. Sau hơn hai năm chiến tranh, đội ngũ sĩ quan chuyên nghiệp của Nga đã phải chịu tổn nhất nhân mạng nặng nề, khả năng lên kế hoạch và đồng bộ các cuộc tấn công quy mô lớn của họ bị hạn chế. Các cuộc tấn công của Nga chủ yếu bao gồm các cuộc tấn công liên tiếp ở cấp tiểu đội và đại đội, dẫn đến tiến công chậm chạp với thương vong nặng nề.

Tuy nhiên, hiện tại Nga có lợi thế pháo binh hơn Ukraine gấp mười lần. Với việc thông qua gói viện trợ mới của Mỹ, lợi thế đó có thể sẽ giảm xuống còn ba chọi một ở một số khu vực, điều này sẽ làm tăng tỷ lệ thương vong của Nga. Nhưng Nga có một số cách để kéo quân đội Ukraine vào các cuộc chiến cũng gây thiệt hại nặng nề tương tự. Ví dụ, lực lượng Nga đã sử dụng bom lượn cải tiến với hiệu quả tàn phá nặng nề. Đây là những quả bom FAB-500 do Liên Xô thiết kế – những quả bom nặng nửa tấn – được trang bị cánh và bộ dẫn đường và được máy bay Nga ném từ phía sau phòng tuyến Nga. Với phạm vi khoảng 65 km, chúng có thể dễ dàng tấn công các thị trấn Ukraine, làm sập đổ các tòa nhà và buộc dân chúng phải tản cư.

Do đó, quân đội Ukraine thường xuyên bị buộc phải huy động lực lượng đáng kể để bảo vệ các vị trí đơn lẻ tốn kém, đơn giản là để bảo vệ các khu dân cư thoát khỏi tầm bắn bom lượn của Nga. Lấy ví dụ như Chasiv Yar, một thị trấn nhỏ trên một dãy núi quan trọng ở vùng Donetsk phía đông. Nếu nó thất thủ, lực lượng Nga sẽ giành được vị trí thuận lợi để pháo kích các thị trấn ở Donbas và các tuyến tiếp tế quan trọng của Ukraine. Do đó, quân đội Ukraine đang cố gắng trong tuyệt vọng để giữ vững thị trấn này, ngay cả khi tình hình tác chiến trở nên bất lợi hơn. Thách thức này được khuếch đại bởi hệ thống phòng không quá tải của Ukraine, tình trạng hiện nay cho phép máy bay Nga tiến gần tiền tuyến, làm tăng độ chính xác của việc ném bom. Thật không may, Ukraine càng cần các hệ thống tên lửa đất đối không để bảo vệ các thành phố của mình, thì họ càng đặt các lực lượng mặt đất ở tiền tuyến vào tình thế nguy hiểm.

Giải pháp cho thách thức này thường được các nhà chiến lược quân sự gọi là "phòng thủ tích cực" (active defense), sử dụng các cuộc phản công quy mô nhỏ để phá vỡ nỗ lực củng cố các bước tiến của kẻ tấn công. Ví dụ, nếu lực lượng Nga chiếm được vị trí quan trọng ở Chasiv Yar, quân đội Ukraine có thể sử dụng các cuộc phản công để cô lập vị trí đó, khiến người Nga không thể cố thủ và tiến lên. Nhưng Ukraine có rất ít lực lượng dự bị và đã mất nhiều phương tiện tác chiến cần thiết để khai thác những điểm yếu của Nga ngay sau khi họ chiếm các vị trí. Do thiếu lực lượng dự bị để phản công, Ukraine phải chấp nhận phương án tối đa hóa thương vong của Nga cho mỗi vị trí họ chiếm đóng, từ đó làm chậm tốc độ tiến quân của Nga.

Trong những điều kiện như thế, ngay cả việc thông qua dự luật viện trợ của Mỹ cũng chỉ có thể thay đổi một phần cục diện chiến trường. Sự trì hoãn kéo dài ở Washington đồng nghĩa với việc sẽ mất thời gian để khắc phục phần lớn thiệt hại mà Ukraine phải hứng chịu. Kyiv sẽ mất thêm đất đai vào tay Nga trong mùa hè này. Vấn đề là mất bao nhiêu và quân đội Ukraine có thể khiến Nga phải trả giá đắt như thế nào cho những thành quả đạt được.

Cần bổ sung thêm nhân lực mới, và hạn chế thương vong

Bên cạnh việc cung cấp đạn dược ngay lập tức, hiệu quả lớn nhất của gói viện trợ mới của Mỹ chính là sự chắc chắn. Sau nhiều tháng mà thời gian và số lượng viện trợ của Mỹ vẫn đang trong tình trạng bất định, giờ đây Ukraine sẽ có đủ thông tin rõ ràng về nguồn lực quân sự trong sáu tháng tới để cho phép họ lập kế hoạch chiến lược rộng hơn.

Điều quan trọng nhất là cần phải thành lập các đơn vị mới. Để làm được điều đó, Ukraine sẽ cần huy động thêm nhân lực, cải thiện hệ thống đào tạo để duy trì lợi thế chất lượng so với các đơn vị Nga và trang bị đầy đủ cho những tân binh này. Cho đến nay điều này là không thể thực hiện được. Do thiếu trang thiết bị và vũ khí, đồng thời không thể dự đoán liệu có thêm viện trợ hay không và khi nào, giới lãnh đạo quân sự Ukraine buộc phải ưu tiên tất cả trang thiết bị cho lực lượng quân đội đang ở tiền tuyến. Quy mô gói viện trợ của Mỹ – và sự hỗ trợ thêm từ các đối tác Châu Âu – đồng nghĩa với việc giới lãnh đạo quân sự Ukraine giờ đây có thể thực hiện một kế hoạch cụ thể để huấn luyện và trang bị thêm cho quân đội. Ngược lại với những giả định phổ biến, Ukraine không thiếu người để động viên. (Theo một phân tích gần đây, có thể có thêm vài triệu người Ukraine có khả năng nhập ngũ). Điều Ukraine thiếu là một hệ thống tuyển mộ và đào tạo hiệu quả để đưa những người đã sẵn sàng vào lực lượng và trang bị cho họ. Những vấn đề này có thể và phải được giải quyết.

Các chỉ huy Ukraine cần phải thành lập các lữ đoàn mới thay vì chỉ đơn giản là khôi phục lại quân số của các đội hình hiện có. Quân đội hiện tại không đủ số lữ đoàn để luân phiên toàn bộ lực lượng ra khỏi tuyến đầu. Thay vào đó, các lữ đoàn riêng lẻ đã phải luân phiên các tiểu đoàn kiệt sức ra khỏi vùng giao tranh để nghỉ ngơi ngắn ngày – một chiến lược cung cấp thời gian nghỉ ngơi nhưng không cho phép huấn luyện tập thể cho toàn lữ đoàn, vì ban chỉ huy lữ đoàn và trang thiết bị hỗ trợ vẫn ở tiền tuyến. Do đó, điều quan trọng là Ukraine phải xây dựng và huấn luyện thêm các lữ đoàn ngay bây giờ để có thể thực hiện phòng thủ tích cực vào mùa thu. Theo thời gian, những đơn vị mới này sẽ nâng cao khả năng phản công của Ukraine.

Quân đội Ukraine do đó phải tiến hành huy động theo ba giai đoạn. Đầu tiên, họ phải ngay lập tức huy động lực lượng thay thế cho lực lượng hiện có trên chiến trường. Nhưng sau đó họ phải tái tạo lực lượng dự bị để cho phép các đơn vị hiện có luân chuyển, và sau đó xây dựng các đơn vị mới có khả năng tiến hành tấn công. Giai đoạn đầu là dễ giải quyết nhất. Thiết bị là yếu tố hạn chế đối với giai đoạn hai. Đối với giai đoạn ba, yếu tố hạn chế nhất là huấn luyện sĩ quan. Điều này có thể được giải quyết, nhưng nó phải được thực hiện ngay lập tức nếu Ukraine muốn thành lập lực lượng cần thiết vào mùa thu.

Nga có thể sẽ trở nên nguy hiểm nhất vào những tháng cuối năm 2024. Đến thời điểm đó, sau nhiều tháng hứng chịu các hoạt động tấn công của Nga, quân đội Ukraine sẽ bị kéo giãn, năng lực phòng không của họ sẽ cạn kiệt. Nga có thể sẽ có đủ quân để xoay vòng các đơn vị của mình để cho phép các cuộc tấn công liên tiếp vào mùa thu.

Nhưng năng lực của Nga không phải là không có giới hạn. Moscow đã đưa ra một số lựa chọn về công nghiệp và quân sự có thể hạn chế tiềm năng tấn công của họ trong năm 2025. Thứ nhất, Nga đã quyết định không mở rộng sản xuất nòng pháo, do đó sẽ có ít pháo mới có sẵn vào năm tới. Dựa trên tỷ lệ tổn thất hiện tại, kho dự trữ xe bọc thép của Nga cũng có thể sẽ bị cạn kiệt vào nửa cuối năm 2025. Điều này có nghĩa là quân đội Nga sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào các trang thiết bị mới được sản xuất thay vì trang thiết bị tân trang lại từ kho dự trữ hiện có, gây ra hạn chế nghiêm trọng cho khả năng bổ sung các hệ thống vũ khí tổn thất trong trận chiến. Đồng thời, bắt đầu từ cuối năm 2024, sản xuất vũ khí của Châu Âu sẽ bắt đầu tăng đều đặn khi các khoản đầu tư được thực hiện vào năm ngoái và những tháng đầu năm nay bắt đầu gặt hái kết quả. Do đó, đến năm 2025, các vấn đề về nguồn cung có thể sẽ ít cấp tính hơn đối với Ukraine và nghiêm trọng hơn đối với Nga – nếu Ukraine có thể cầm cự cho đến lúc đó.

Với tầm nhìn dài hạn này, thách thức đối mặt với Ukraine và các đồng minh của họ trở nên rõ ràng. Các ưu tiên hàng đầu phải là đảm bảo không chỉ cuộc tấn công mùa hè của Nga gây hao tổn chi phí cao cho Moscow mà còn đảm bảo quân đội Ukraine thực sự hiện diện để ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo vào mùa thu – và lý tưởng nhất là thiết lập một tiền tuyến ổn định vào đầu năm 2025. Chỉ từ vị trí như vậy, Ukraine mới có thể giành lại quyền chủ động. Việc đạt được mục tiêu đó phụ thuộc phần lớn vào tốc độ huy động và trang bị lực lượng của Ukraine. Thứ duy nhất mà họ thiếu một cách tuyệt vọng là thời gian.

Đưa Nga đến bàn đàm phán

Ngay cả khi Ukraine có thể ngăn chặn đà thắng của Nga bằng cách huấn luyện, trang bị và triển khai nhanh chóng các lực lượng mới, thì những bước đi này tự chúng sẽ không tạo ra con đường để chấm dứt xung đột. Về cơ bản, điều này là do các đối tác quốc tế của Kyiv xây dựng lập luận ủng hộ dựa trên mục tiêu đơn giản hơn là duy trì khả năng chiến đấu của Ukraine thay vì buộc Nga phải đàm phán theo các điều khoản thuận lợi.

Mỹ và các đồng minh Châu Âu cần nhận ra rằng việc giúp Ukraine vô hiệu hóa các cuộc tấn công của Nga không giống với việc đưa Ukraine vào một vị thế đàm phán vững chắc. Điện Kremlin mong muốn các cuộc đàm phán dựa trên diễn biến hiện tại của cuộc chiến : họ tin rằng một khi các cuộc đàm phán diễn ra, những người ủng hộ Ukraine ở phương Tây sẽ đồng ý với gần như bất cứ điều gì, coi bất kỳ thỏa thuận nào đạt được là thành công, ngay cả khi nó không bảo vệ được Ukraine trong dài hạn. Và yêu cầu của Nga vẫn như cũ : đầu hàng trên thực tế. Để Moscow thực sự đàm phán, phải ép nước Nga đối mặt với tình huống mà xung đột kéo dài hơn nữa sẽ tạo ra mối đe dọa không thể chấp nhận được đối với chính nước Nga. Chỉ khi đó, Ukraine mới có thể đạt được những nhượng bộ có ý nghĩa.

Nga vốn đã phải đối mặt với một số điểm nóng. Trước nhất, tổn thất trên chiến trường của Nga đối với các hệ thống quan trọng – chẳng hạn như phòng không – là vấn đề, bởi vì các hệ thống đó tạo thành bức tường thành phòng thủ thông thường của Nga trước NATO. Trang bị cho Ukraine khả năng gây hư hại hoặc phá hủy các tài sản uy tín của Nga là lợi ích to lớn của NATO. Thứ đến, Nga sẽ không thể chi trả cho cuộc chiến vô thời hạn. Các lệnh trừng phạt của phương Tây chỉ là một trong những công cụ để gây thiệt hại cho tính thanh khoản tài chính của chế độ, và chúng ít hiệu quả hơn các lựa chọn khác. Thiệt hại đối với cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Nga có thể sẽ có tác động lớn hơn nhiều. Mặc dù phương Tây có nhiều lý do để tránh hỗ trợ trực tiếp các cuộc tấn công như vậy, nhưng điều đó không có nghĩa là Ukraine không nên thực hiện chúng.

Thứ ba, mặc dù công chúng Nga phần lớn ủng hộ cuộc chiến, nhưng vẫn có những bức xúc sâu sắc với chính phủ Nga có thể được khai thác. Cho đến nay, các chính phủ phương Tây đã không tích cực theo đuổi các hoạt động thông tin chống lại chính phủ Nga, một phần vì chúng được coi là leo thang và một phần vì chúng không được dự đoán sẽ có hiệu quả ngay lập tức. Ngược lại, Nga đã tiến hành các chiến dịch thông tin tích cực trên khắp Châu Âu với ý định gây mất ổn định phương Tây.

Sự bất đối xứng này cần được khắc phục. Lo ngại của phương Tây về việc chiến tranh thông tin có thể châm ngòi cho leo thang là không thuyết phục : Điện Kremlin kiên quyết tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ vì vấn đề Ukraine, và đây là cũng là thái độ của Nhà Trắng. Hơn nữa, Điện Kremlin từ lâu đã cho rằng phương Tây đã tiến hành các chiến dịch thông tin rộng rãi nhằm chống lại họ từ năm 2011, mặc dù điều này không đúng. Do đó, bất kỳ rủi ro leo thang tiềm ẩn nào của các chiến dịch như vậy đều đã được tính đến. Bên cạnh đó, hầu hết các con đường leo thang của Điện Kremlin thực sự không liên quan đến việc chống lại các chiến dịch đó. Xét theo tình hình này, phương Tây còn có thể làm nhiều việc hơn nữa. Về lâu dài, các chiến dịch thông tin tốt hơn và nhiều hơn có thể nâng cao nhận thức của Moscow về những rủi ro trong nước do cuộc chiến tranh tốn kém của họ gây ra.

Cải thiện "hỏa lực"

Do hiện tại đang bị lép vế, Ukraine chưa có khả năng đưa ra các điều khoản đàm phán thuận lợi để chấm dứt chiến tranh. Ngừng bắn có thể khiến Nga tái thiết lập sức mạnh quân sự, trong khi Ukraine không thể duy trì lực lượng của mình ở quy mô hiện tại. Hơn nữa, Kyiv có thể sẽ nhận được ít hỗ trợ hơn cho việc tái thiết nếu dự đoán về sự thù địch của Nga trở thành hiện thực trong tương lai gần. Tái thiết Ukraine sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư từ khu vực tư nhân, và mối đe dọa về một cuộc xung đột mới sẽ khiến bất kỳ khoản tài chính nào như vậy trở nên rủi ro. Để đảm bảo Ukraine có thể đàm phán với niềm tin rằng họ có thể đạt được hòa bình lâu dài, các đối tác quốc tế của Kyiv sẽ phải đưa ra những đảm bảo an ninh đáng tin cậy. Vì Ukraine không thể đề xuất những đảm bảo đó, nên các đối tác quốc tế của họ sẽ phải là người thực hiện bước đầu tiên.

Cuối cùng, bất kỳ kết thúc thành công nào của cuộc chiến cũng sẽ phụ thuộc vào khả năng răn đe Nga một cách thuyết phục của NATO. Tư thế đó đòi hỏi liên minh không chỉ phải triển khai đủ lực lượng để chống lại mối đe dọa từ Nga mà còn phải thiết lập năng lực sản xuất đủ giữa các thành viên để duy trì dòng chảy ổn định của đạn dược trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến khác. Việc thiết lập nguồn cung này sẽ là cần thiết bất kể chiến tranh kết thúc như thế nào. Trong ngắn hạn, việc mở rộng sản xuất đạn dược sẽ rất cần thiết cho khả năng đánh bại quân đội Nga của Ukraine. Nếu Ukraine xoay xở để kéo dài cuộc xung đột và chiến tranh kết thúc có lợi cho họ, các đối tác của họ sẽ cần đạn dược để củng cố tính tin cậy của các đảm bảo an ninh. Mặt khác, nếu Nga đạt được mục tiêu của mình, thì số đạn dược này sẽ cần thiết để bảo đảm an ninh tương lai của NATO.

Gói viện trợ quân sự của Mỹ đã được thông qua đúng lúc để ngăn chặn sự sụp đổ của Ukraine. Nhưng để thực sự thay đổi chiều hướng của cuộc chiến, nó sẽ cần đi kèm với một chiến lược toàn diện hơn nhiều để chấm dứt cuộc chiến trong thành công. Và điều đó phải đến từ Washington, các đồng minh NATO của họ và chính Kyiv.

Jack Watling là Nghiên cứu viên cao cấp về Chiến tranh trên bộ tại Viện Các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia, một think tank có trụ sở tại London.

Jack Watling

Nguyên tác : "American Aid Alone Won’t Save Ukraine", Foreign Affairs, 02/05/2024

Viên Đăng Huy biên dịch

Nguyễn Thế Phương hiệu đính

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 11/05/2024

Số phận lính đánh thuê Cuba trên chiến trường Ukraine

Le Figaro ngày 09/05/2024 dẫn các nguồn từ Cuba và Ukraine cho biết hiện có nhiều lính đánh thuê Cuba chiến đấu bên cạnh quân Nga ở Ukraine. Không ít người sang Nga lao động nhưng bị đưa ra chiến trường, không được trả lương và bỏ mạng trong một cuộc chiến không phải của họ.

Bà Marilin Vinent cho xem ảnh con trai bà, Dannys Castillo mặc quân phục với dòng tin nhắn "Con đã bị kẹt lại" ngày 22/08/2023. Vinent cho biết người con trai cùng với những người Cuba khác đến Nga vì được hứa nhận vào làm công nhân xây dựng, nhưng sau đó bị đẩy sang chiến trường Ukraine. AP - Ramon Espinosa

Từ 500 đến 3.000 người Cuba đang đánh thuê cho Nga

Le Figaro tiết lộ về "Lính đánh thuê Cuba, đồng minh của Nga trên chiến trường Ukraine". Tờ báo đối lập Cuba 14ymedio gần đây đã chạy tít "Ukraine cảnh báo về số lượng lớn người Cuba chiến đấu bên cạnh quân Nga". Petro Yatsenko, phát ngôn viên của cơ quan điều phối Ukraine về tù binh cho biết : "Chúng tôi thấy trong các bức ảnh và video có nhiều lính đánh thuê Cuba ở phía Nga".

Báo chí đối lập và mạng xã hội của đảo quốc cũng thường xuyên đưa tin về những người mẹ Cuba tìm kiếm tin tức của con trai đang trên mặt trận Ukraine. Người Cuba không cần xin visa nhập cảnh vào Nga, nơi từ nhiều năm qua họ vẫn đến mua hàng để về nước bán lại giá cao. Không có số liệu chính thức về kiều dân Cuba tại Nga, nhưng khoảng 5.000 người làm việc tại đây. Còn số lính đánh thuê được ước tính từ 500 đến 3.000 người.

Emilio, một thanh niên từ La Havana đến Moskva cuối năm 2022 với ý định kiếm đủ tiền sang Venezuela, từ đó vượt biên đến miền đất hứa Hoa Kỳ, giống như nhiều người Cuba khác. Anh kể lại với phóng viên Pháp là đã làm trong ngành xây dựng với một nhóm đồng hương ở ngoại ô Moskva, được trả 30 đô la một ngày, lãnh lương mỗi 15 ngày. Có người đến đề nghị gia nhập quân đội, Emilio từ chối và vội vàng quay về nước.

Bị lừa ra trận, không được trả lương

Nhưng một số thanh niên Cuba khác ngỡ rằng tìm được việc, nhưng đã bị lừa đưa ra chiến trường. Chẳng hạn Frank Dario Jarrosay Manfuga, giáo viên dạy nhạc trẻ tuổi ở Guantanamo, bị Ukraine bắt giữ hồi tháng 3, và một phần cuộc thẩm vấn được tờ báo Cuba El Toque công bố trên YouTube.

Anh cho biết đọc được trên Facebook rao vặt tuyển người làm việc thợ hồ, thợ ống nước tại Nga. Được đón tại sân bay, Frank nhận được tháng lương đầu tiên 250.000 rúp (2.545 euro) và tiền thưởng 100.000 rúp (1.019 euro). Hợp đồng bằng tiếng Nga nhanh chóng được yêu cầu ký tên, và sau đó Frank bị đưa ra mặt trận. Anh được phát "một khẩu Kalashnikov không có băng đạn", một áo giáp, nhưng không có nón sắt, và vài tuần sau bị bắt. "Chúng tôi cùng đi, ba người Nga và ba người Cuba, rồi bỗng bị oanh kích. Tôi còn lại một mình, liền chạy theo một người Ukraine vì ngỡ rằng đó là người Nga, và bị bắt".

Được biết nam giới Cuba đều bị buộc đi quân dịch hai năm. Trong một video khác đăng cuối tháng 4, một lính đánh thuê Cuba che mặt tố cáo : "Người Nga lừa chúng tôi, họ không trả lương. Nhiều người bạn của tôi đã chết trên chiến trường". Nếu những nhà lãnh đạo già nua ở Cuba vẫn ủng hộ Nga với tình cảm dành cho Liên Xô xưa kia, dân chúng không hề mơ đến mô hình Nga. Chủ tịch Miguel Diaz-Canel bác bỏ mọi sự can thiệp vào cuộc chiến tranh và lên án việc sử dụng lính đánh thuê. Một thái độ nhập nhằng, vì không có gì thoát khỏi sự giám sát của Seguridad del estado (an ninh), nhất là những ai ra nước ngoài chiến đấu.

Marseile đón ngọn lửa thiêng Thế vận bằng lễ hội hoành tráng

Le Figaro, tờ báo duy nhất không nghỉ lễ Thăng Thiên, hôm nay đưa tít trang nhất "Đuốc thiêng Thế vận hội đã cháy lên ở Marseille". Bắt đầu từ Hy Lạp hôm 16/04, ngọn lửa Thế vận trên chiếc tàu Belem đã đến thành phố cảng cổ kính của nước Pháp hôm qua, được mấy chục ngàn khán giả vui mừng đón tiếp. Lửa thiêng sẽ được tiếp sức đưa về Paris để khai mạc Thế vận hội. Phóng sự của Le Figaro mô tả đó là "Một ngày lễ hội đầy hân hoan", được tổ chức hoàn hảo. Từ sáng sớm, mấy chục ngàn người đã chờ đợi dọc theo những dãy hàng rào an ninh để quan sát sự kiện lịch sử.

Đến trưa, 50.000 người đã tập họp lại ở khu trung tâm để tham quan và dự nhiều hoạt động, từ thể thao, khiêu vũ cho đến nghe hòa nhạc, xem diễu hành, và hôm trước đó đã có cuộc trình diễn do drone thực hiện. Mục tiêu của thành phố là phục vụ miễn phí cho tất cả mọi lứa tuổi và mọi gu thưởng thức, với vô số hoạt động đa dạng trong suốt cả ngày. Trên 1.000 tình nguyện viên đã được huy động trong ngày hôm qua, thứ Tư. Gần 6.000 cảnh sát và hiến binh, 1.200 nhân viên an ninh và trên 600 lính cứu hỏa của Marseille và những nơi khác đã tham gia, khiến người dân cảm thấy an toàn.

Thêm vào đó, thời tiết hết sức đẹp khiến các nhà tổ chức thở phào nhẹ nhõm, dù đã chuẩn bị kế hoạch B trong trường hợp gió quá mạnh khiến chiếc tàu buồm Belem không vào được cảng. Khung cảnh huy hoàng với 1.000 chiếc tàu hộ tống, phi đội danh dự biểu diễn… là điều mà hai Thế vận hội trước đó ở Tokyo (mùa hè 2021) và Bắc Kinh (mùa đông 2022) không thể nào có được, do Covid nên diễn ra không có khán giả.

Thế vận hội Paris, sức sống mới trong một thế giới đầy hiểm nguy

Trong bài xã luận, Le Figaro nhận định trong một thế giới đầy hiểm nguy, hy vọng đây là một khoảng thời gian ngắn ngủi tốt đẹp. Ngày hôm qua được bắt đầu từ ngọn lửa nơi tưởng niệm người chiến sĩ vô danh dưới Khải Hoàn Môn ở Paris, và kết thúc với lửa thiêng thế vận đến Marseille - những biểu tượng của chiến thắng và hòa bình.

Sau ngày 08/05/1945, một thế giới mới đã sinh ra, giúp hòa giải với một bộ phận Châu Âu mà hôm nay kỷ niệm việc gia nhập Liên hiệp. Tiếc thay, không thể hy vọng gì hơn trong ngày 08/05/2024, ngọn lửa Châu Âu không tìm được người tiếp sức xứng tầm, hưu chiến thế vận không thể diễn ra. Trong một thế giới hiếm khi hỗn loạn và nguy hiểm như hiện nay, tiếng súng im sẽ là một phép lạ.

Thế vận hội mùa hè 2024 với quá trình rước đuốc từ Marseille đến Paris, và từ Paris đến Tahiti, nơi kết thúc Thế vận hội dành cho người khuyết tật (08/09), một nguồn sinh lực mới đã trỗi dậy. Nắng nóng, ô nhiễm, tin tặc, khủng bố, kẹt xe dữ dội, ngành giao thông và vệ sinh đình công, giá cả tăng vọt... những dự báo bi quan đều bị đánh bại. Ngọn lửa Olympic đã đến, những con xúc xắc đã được gieo, thành công tùy thuộc vào người Pháp. Như tướng De Gaulle đã nói « chính họ đã làm nên nước Pháp".

Hungary, trụ cột của Bắc Kinh tại Trung Âu

Sau ba ngày thăm Pháp rồi ghé Serbia 24 tiếng đồng hồ, chủ tịch Trung Quốc đến Hungary hôm thứ Tư 08/05. Phái đoàn của ông Tập không thể đi thẳng sang bằng tàu cao tốc Beograd-Budapest, vì tuyến xe lửa này do Trung Quốc cho vay vốn và xây dựng bị trễ hạn, không thể hoàn thành trong ít nhất là một năm nữa. Đây là công trình quan trọng trong dự án "Con đường tơ lụa mới", giúp hàng Trung Quốc khi đến cảng Pirée được nhanh chóng đưa sang Trung Âu. Có 16 hợp đồng hợp tác, nhất là về năng lượng tái tạo, được ký trong chuyến thăm.

Quan hệ giữa Bắc Kinh và Budapest thân thiết đến nỗi công an Trung Quốc có thể tuần tra ở Hungary. Về mặt chính thức là để bảo đảm an ninh cho du khách từ Hoa lục, nhưng tờ báo độc lập 444 nghi ngờ nhằm giám sát cộng đồng Hoa kiều, và các công nhân Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy tại đây. Mùa thu 2022, tổ chức phi chính phủ Safeguard Defenders tố cáo một mạng lưới đồn công an bí mật của Trung Quốc trên thế giới, trong đó có hai đồn ở Budapest. Những nhà máy bình điện mọc lên như nấm ở khắp Hungary, bị dân chúng địa phương phản đối. Quận trưởng quận 9 của thủ đô trước mắt tạm thành công trong việc chận lại dự án xây một khuôn viên rộng lớn, chi nhánh của đại học Phục Đán ở Thượng Hải.

Trừng phạt thứ cấp : "Vũ khí sát thương" của Mỹ dành cho Nga

Trên khía cạnh kinh tế, cấm vận của Hoa Kỳ khiến nhiều ngân hàng phải ngưng giao dịch với Nga. Từ khi Washington trừng phạt các ngân hàng nước ngoài có liên hệ với kỹ nghệ quốc phòng Nga, ngày càng có nhiều doanh nghiệp trở nên thận trọng hơn, ngay cả tại Trung Quốc. Nỗi sợ bị trừng phạt lan ra như bệnh dịch.

Tháng 2, ngân hàng chính của Trung Quốc đối với các nhà nhập khẩu Nga là Zhejiang Chouzhou Commercial Bank thông báo chặn tất cả những khoản thanh toán liên quan đến Nga, và sau đó nhiều ngân hàng khác cũng theo chân. Đến nay hơn phân nửa các định chế Trung Quốc đã cắt mọi quan hệ với xứ sở của Vladimir Putin. Gần đây nhất, một số lượng đông đảo các cơ sở tín dụng Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng những tài khoản của các công ty Nga. Ngay cả Dubai, nơi tị nạn của các tài phiệt Nga, ngân hàng nhà nước đóng sập cửa trước các công dân và nhà buôn dầu lửa Nga.

Vì sao có sự thù địch bất ngờ này ? Đó là do một nghị định được ký vào tháng 12/2023, cho phép bộ Tài Chánh Mỹ trừng phạt tất cả các ngân hàng ngoại quốc đã tạo điều kiện cho các giao dịch liên quan đến kỹ nghệ vũ khí, ngay cả việc chi trả không thực hiện bằng đồng đô la. Quyết định này được áp dụng cho tất cả mọi người dù không có liên hệ với Hoa Kỳ. Đây là phương pháp trừng phạt thứ cấp nhắm vào tất cả tổ chức hay cá nhân làm ăn với những người trong danh sách đen của Mỹ.

Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan cảnh báo, "bất kỳ ai ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Nga có nguy cơ bị mất kết nối với hệ thống tài chánh Mỹ". Chuyên gia Vincent Gaudel của LexisNexis Risk Solution nhận định "Đó là vũ khí sát thương". Không chỉ ngân hàng các nước mà mọi trung gian đều lo sợ. Tác động lên thương mại Nga đã bắt đầu trông thấy : trao đổi với Trung Quốc sụt giảm từ tháng Giêng, và với Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm 30 % trong quý I. Hiện nay, để nhận được tiền bán hàng từ Nga, các công ty Trung Quốc sử dụng hệ thống chuyển tiền lậu, một số bằng tiền ảo. Theo Reuters, phân nửa số giao dịch giữa Trung Quốc với Nga phải thông qua các trung gian.

Bài hát nổi tiếng của người biểu tình Hồng Kông bị cấm

Liên quan đến Hồng Kông, trang web La Croix cho biết tòa phúc thẩm đặc khu hôm 08/05 đã cấm bài hát "Glory to Hong Kong" (Nguyện vinh quang quy Hương Cảng), đã nối kết hàng triệu người biểu tình đòi dân chủ hồi năm 2019. Đây là bài hát đầu tiên bị cấm, kể từ khi đặc khu được Anh trao trả cho Trung Quốc.

Trong những tháng đầu tiên, người biểu tình sử dụng bài thánh ca "Hãy hát Alleluia mừng Thiên Chúa". Sau đó một ca khúc khác, "Nguyện vinh quang quy Hương Cảng" do một người vô danh viết để kêu gọi xuống đường, xuất hiện vào tháng 8/2019 đã trở thành bài "quốc ca" của phong trào phản kháng. Bài hát xúc động này được hát vang trên các đường phố và những trung tâm thương mại rộng mênh mông. 

"Vì tất cả giòng lệ trên trái đất

Hãy lắng nghe sự phẫn nộ trong tiếng khóc

Hãy đứng lên và cất tiếng, giọng nói của chúng ta vang vọng

Tự do sẽ soi sáng chúng ta".

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng việc cấm đoán là cần thiết để "bảo vệ an ninh quốc gia", còn luật sư đại diện chính quyền khẳng định bài hát vẫn đang được lưu truyền và "đặc biệt hiệu quả, gây ra nhiều xúc động" trong dân chúng. Một tia phản kháng nào vừa le lói đều bị chính quyền đặc khu 7,5 triệu dân dập tắt lập tức, viện dẫn luật an ninh quốc gia do Bắc Kinh áp đặt. Từ khi luật này có hiệu lực, trên 290 người Hồng Kông đã bị bắt, 174 người bị truy tố và 114 bị kết án, đa số là chính khách, nhà đấu tranh và nhà báo ủng hộ dân chủ. Ngược lại, những tập đoàn internet như Google đã từ chối yêu cầu của chính quyền là xóa bài hát trong danh sách tìm kiếm và nền tảng video.

Thụy My

Chiến tranh Ukraine : Nga giành "nhiều bước tiến quan trọng" ở miền đông

Thu Hằng, RFI, 09/05/2024

Nga liên tục đạt những bước tiến nhỏ trên chiến trường miền đông Ukraine và đang chiếm lợi thế. Hôm nay, 09/05/2024, Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho biết Nga đã giành "nhiều tiến bộ chiến thuật đáng kể" ở tây bắc thành phố Avdiïvka trong thời gian gần đây và đang tiến dần về phía tây. Trong khi đó, Ukraine tiếp tục oanh kích các cơ sở năng lượng trên lãnh thổ Nga để đáp trả các vụ tấn công của đối phương.

Một góc của làng Ocheretyne, mục tiêu tấn công của quân Nga trong vùng Donetsk, miền đông Ukraine. Ảnh chụp từ drone ngày 04/05/2024. AP

Trên mạng X, Viện Nghiên cứu Chiến tranh, trụ sở tại Washington, Hoa Kỳ, đăng nhiều bản đồ vị trí của hai bên trên chiến trường miền đông, với "nhiều hình ảnh được định vị công bố ngày 08/05 cho thấy quân đội Nga gần đây đã tiến được khoảng 4 km ở phía bắc Otcheretyne" và tiếp tục các chiến dịch ở phía đông Chasiv Yar, theo hướng Siversk, đông bắc Bakhmut. Tuy nhiên, "chiến tuyến không thay đổi trong những khu vực này".

Chasiv Yar chỉ cách khoảng 30 km phía đông nam thành phố Kramatorsk, mắt xích quan trọng trong hệ thống đường sắt và hậu cần ở vùng Donetsk bên phía Ukraine kiểm soát.

Bên phía Nga, các tỉnh biên giới cũng hứng chịu các cuộc tấn công của Ukraine nhắm vào những cơ sở năng lượng nhằm làm giảm nguồn thu của Moskvaa và gây xáo trộn nguồn cung ứng cho chiến trường. Hôm nay, thống đốc vùng Krasnodar, miền nam Nga cho biết "nhiều bể chứa dầu đã bị hư hại" trong vụ tấn công bằng drone gây hỏa hoạn tại một nhà kho ở Iourovka. Thành phố Belgorod và vùng phụ cận cũng có 8 người bị thương sau vụ tấn công của Ukraine trong đêm 08-09/05. 

Trong bối cảnh chiến tranh còn kéo dài, nguồn lực bắt đầu cạn kiệt, ngày 08/05, Quốc Hội Ukraine đã thông qua một đạo luật cho phép huy động một số phạm nhân ra chiến trường, đổi lại là được giảm án. Luật này còn chờ được tổng thống Zelensky phê chuẩn và chỉ liên quan đến những phạm nhân còn phải thụ án chưa tới 3 năm.

Thu Hằng

*****************************

Dùng lợi nhuận từ tài sản Nga để hỗ trợ Ukraine : Liên Âu đạt "thỏa thuận về nguyên tắc"

Phan Minh, RFI, 09/05/2024

Các quốc gia thành viên Liên Hiệp Châu Âu (EU) hôm qua, 08/05/2024, đã đạt được một "thỏa thuận về nguyên tắc" trong việc sử dụng lợi nhuận từ những tài sản của Nga bị phong tỏa trong khối nhằm hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo (trái) và chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel trong một sự kiện tại trụ sở Liên Hiệp Châu Âu, Bruxelles, Bỉ, ngày 18/04/2024. AFP – Ludovic Marin

Từ Bruxelles, thông tín viên Jean-Jacques Héry tường thuật :

Liên Âu không trực tiếp động đến số tiền 210 tỷ euro tài sản Nga bị phong tỏa do các lệnh trừng phạt của Châu Âu, bởi điều này không đơn giản về mặt pháp luật, nhưng khối 27 nước sẽ sử dụng tiễn lãi từ số tiền khổng lồ này.

Theo kế hoạch do Ủy ban Châu Âu đề xuất vào tháng 3 vừa qua, biện pháp này sẽ mang lại từ 2,5 đến 3 tỷ euro mỗi năm, và số tiền này sau đó được cấp cho Kiev, thông qua các cơ chế tài chính khác nhau : 90% số tiền này sẽ được sử dụng để hỗ trợ quân sự và mua vũ khí cho Kiev, 10% còn lại sẽ dành cho việc tái thiết và phục hồi kinh tế Ukraine.

Cho đến nay, chỉ có Bỉ, quốc gia nắm giữ phần lớn tài sản bị phong tỏa của Nga, sử dụng tiền lãi do tài sản này mang lại. Chỉ riêng tổ chức quản lý tiền ký gửi quốc tế Euroclear, có trụ sở tại Bruxelles, nắm giữ từ 150 đến 200 tỷ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga. Tài sản của Moskvaa bị phong tỏa ở Bỉ mang lại rất nhiều tiền. Bruxelles đánh thuế trên thu nhập từ số tiền này trong khuôn khổ thuế doanh nghiệp. Chính vì thế, thủ tướng Bỉ Alexander de Croo đã có thể hứa cấp 1,7 tỷ euro cho Kiev vào tháng 10 năm ngoái.

Kể từ bây giờ, biện pháp do Bỉ thực hiện sẽ được áp dụng với toàn Liên Âu ở tất cả các quốc gia thành viên đang nắm giữ tài sản của Nga. Thỏa thuận sẽ phải được 27 quốc gia thành viên chính thức thông qua. Biện pháp này sẽ tạo ra một công cụ hợp pháp mới để tài trợ cho Ukraine trong dài hạn, với gói viện trợ đầu tiên có thể được cấp ngay từ tháng 7 tới.

Phan Minh

Nga tấn công ồ ạt vào các cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine

Minh Phương, RFI, 28/04/2024

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm 27/04/2024, cho biết các "cơ sở hạ tầng năng lượng, cơ sở vận chuyển điện và khí đốt" của nước này tiếp tục là mục tiêu oanh kích của các tên lửa Nga. Theo bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko, cuộc tấn công đã gây nhiều "thiệt hại" cho các cơ sở tại các tỉnh nằm sát biên giới Liên Hiệp Châu Âu và nằm cách tiền tuyến hàng trăm km.

Đám cháy ở vùng Ivano-Frankivsk, Ukraine sau các cuộc tấn công đêm qua, 27/04/2024, của Nga. AP

Từ Kiev, thông tín viên RFI Emmanuelle Chaze cho biết cụ thể tình hình :

"Nga tiếp tục phá hủy cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Cuộc không kích đêm qua của quân đội Nga cho thấy Ukraine vẫn chưa có đủ nguồn lực cần thiết để bảo vệ toàn bộ lãnh thổ. Trong số 34 tên lửa mà Nga phóng đi, Kiev chỉ chặn được 21 tên lửa, số còn lại đã phá hủy ít nhất 4 nhà máy nhiệt điện cũng như một bệnh viện tâm thần ở Kharkov, khiến 1 người chết và 14 người khác bị thương. Ngay sau đó, tổng thống Zelensky nhắc lại rằng quân đội Ukraine vẫn đang rất cần các hệ thống phòng không.

Về phần mình, theo một nguồn tin tình báo, Kiev đã phóng drone tầm xa tấn công hai nhà máy lọc dầu và một căn cứ không quân của Nga ở vùng Krasnodar. Theo một quan chức Nga, vụ tấn công đã gây ra hỏa hoạn và làm gián đoạn hoạt động ở ít nhất một nhà máy lọc dầu của nước này. Đối với Kiev, những cuộc tấn công này có ý nghĩa chiến lược vì chúng nhắm vào các mục tiêu quân sự hỗ trợ cho quân đội Nga".

Cũng trong ngày hôm qua, tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, Oleksandr Syrsky, thông báo rằng tình hình cuộc chiến đang rất "phức tạp" và "có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn". Trong khi đó, ngày hôm nay 28/04, quân đội Nga cho biết đã vô hiệu hóa 17 drone của Ukraine nhắm vào một số khu vực ở phía tây lãnh thổ Nga. Trước đó, Kiev đã hứa sẽ đưa cuộc giao tranh sang đất Nga để trả thù cho những vụ đánh bom của Matxcơva trên lãnh thổ Ukraine.

Minh Phương

*************************

Quân Nga gia tăng tấn công vào hệ thống đường sắt của Ukraine

Thanh Phương, RFI, 27/04/2024

Một quan chức an ninh cao cấp của Ukraine hôm qua, 26/04/2024, cho hãng tin AFP biết quân đội Nga đang gia tăng oanh kích vào hệ thống đường sắt của Ukraine nhằm "làm tê liệt" việc cung cấp vũ khí, nhất là vũ khí của phương Tây, cho lực lượng của Kiev.

Xe lửa bị phá hủy sau một cuộc tấn công bằng rocket của quân Nga tại vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 28/09/2022. AP - Andrii Marienko

Từ Kiev, thông tín viên Stéphane Siohan tường trình :

"Quân đội Nga đã tiến hành các cuộc oanh tạc ồ ạt vào hệ thống đường sắt của Ukraine từ ngày 19/04, ném bom vào ga xe lửa Dnipro, một trong những ga lớn nhất của Ukraine, đầu mối của các tuyến đường sắt đi mọi hướng đến miền bắc, miền đông và miền nam của nước này. 

Đợt oanh kích này diễn ra một ngày trước khi Quốc hội Mỹ bỏ phiếu thông qua việc tái lập viện trợ quân sự và cung cấp vũ khí cho Kiev. Các thiết bị quân sự và đạn dược này đang chờ trên những đường ray, trong những toa tàu ở miền đông Ba Lan để được vận chuyển vào lãnh thổ Ukraine.

Cho nên trong tuần này quân Nga đã nhiều lần oanh kích vào hệ thống đường sắt Ukraine, đặc biệt là tại Balaklia và Izium, hai thành phố có tính chất chiến lược nằm giữa Kharkiv và Donbass.

Các thiệt hại nặng nề đến mức công ty đường sắt quốc gia Ukraine đã tạm ngưng các chuyến tàu đi qua Izium. 

Dĩ nhiên là chính quyền Kiev không nói rõ về các mục tiêu đang bị Nga oanh kích, cũng như về cách thức vận chuyển đạn dược ra chiến trường. 

Nhưng từ mùa xuân 2023, quân Nga đã từng tấn công vào các ga xe lửa và các tuyến đường sắt nhằm gây rối loạn việc chuẩn bị của phía Ukraine cho chiến dịch phản công. 

Cho nên, Kiev phải làm sao tổ chức hậu cần đường bộ và đường sắt một cách bí mật nhất để không để lộ thông tin cho kẻ địch". 

Trong đêm qua, quân Nga đã lại tấn công ồ ạt vào các cơ sở hạ tầng năng lượng tại ba vùng của Ukraine, theo thông báo của chính quyền Kiev hôm nay. 

Trong khi đó, tòa thị chính Kiev hôm qua thông báo khẩn cấp di tản hai bệnh viện ở thủ đô vì sợ quân Nga oanh kích vào các bệnh viện này.

Về phía Nga, Bộ Quốc phòng nước này khẳng định trong đêm qua đã bắn chặn 68 drone của Ukraine tại Krasnodar (miền nam) và tại vùng Crimée. 

Thanh Phương

Viện trợ Mỹ không giúp Ukraine lật ngược thế cờ trên chiến trường với Nga

Thu Hằng, RFI, 26/04/2024

Ukraine thở phào khi Quốc hội Mỹ thông qua khoản viện trợ 61 tỉ đô la. Tuy nhiên, theo giới quan sát, dù được coi là "chiếc phao cứu sinh" nhưng khoản hỗ trợ đó không phải là "cây đũa thần" để Kiev giải quyết được mọi khó khăn trên chiến trường và sớm tiến hành chiến dịch phản công.

Quân nhân Hoa Kỳ kiểm tra các kiện hàng đạn 155 ly gửi sang Ukraine từ căn cứ Không quân Dover, Delaware (Hoa Kỳ) ngày 29/04/2022. AP - Alex Brandon

Bất đồng kéo dài tại Hạ Viện Hoa Kỳ đã khiến Ukraine phải trả giá đắt. Sáu tháng chờ đợi là khoảng thời gian Ukraine bị mất đất, mất quân trên chiến trường. Binh lính Ukraine phải "dè xẻn" từng viên đạn, chống chọi các đợt tấn công của Nga. Trong khi đó, Nga không ngừng oanh kích cơ sở hạ tầng năng lượng ở Ukraine, đặc biệt là ở thành phố Kharkiv sát biên giới và chiếm ưu thế tại một số địa phương ở miền đông. Ukraine phải lùi về thế thủ, xây dựng nhiều lớp hào để ngăn đà tiến.

Ukraine bị trả giá vì 6 tháng chờ đợi Quốc hội Mỹ

Chính cố vấn an ninh Nhà Trắng Jake Sullivan thừa nhận rằng dù có "khoản hỗ trợ lớn", Ukraine "cần thời gian để thoát khỏi hố sâu vì 6 tháng chờ đợi" và "có thể Nga tiến thêm trong những tuần tới". Chiến sự được cho là khắc nghiệt cho quân Ukraine từ nay đến giữa tháng 5 vào lúc Nga dường như đang chuẩn bị một cuộc tấn công mới, trên quy mô lớn.

Dù tổng thống Joe Biden khẳng định lấy vũ khí trong kho giao ngay cho Kiev, nhưng cần phải có thời gian để đưa được vũ khí ra chiến trường. Thậm chí, trước khi Quốc hội thông qua gọi viện trợ, chính phủ Mỹ đã bí mật giao cho Ukraine tên lửa ATACMS, có tầm bắn tới 300 km, giúp Ukraine tấn công nhiều công trình của Nga trên bán đảo Crimea bị Moskva sáp nhập năm 2014. Một trong những điều kiện của Washington là Kiev không được dùng tên lửa ATACMS tấn công lãnh thổ Nga.

Theo nhà nghiên cứu Garret Martin tại Đại học Washington, được AFP trích dẫn, gói viện trợ của Mỹ có thể khích lệ phần nào tinh thần của những người lính Ukraine trên mặt trận nhưng "cái giá chờ đợi là quá đắt". Viện nghiên cứu Đức Kiel Institute cũng có chung đánh giá khi cho rằng "khoản viện trợ rất lớn", gồm 27 tỉ đô la mua vũ khí, 10 tỉ viện trợ phi quân sự và 23 tỉ đô la còn lại để dành bổ sung số vũ khí được Mỹ trích trực tiếp từ kho. Tuy nhiên, số tiền này "không làm thay đổi sâu sắc cục diện chiến trường" bởi vì từ 6 tháng qua, Ukraine chỉ biết cầm cự.

Có viện trợ nhưng Ukraine thiếu lính

Thêm vào đó, "có một điều mà khoản viện trợ này không thể làm được đó là tình trạng thiếu binh sĩ", theo nhận định của ông Garret Martin. Hai năm chiến tranh đã khiến ít nhất vài chục nghìn người thiệt mạng, dù Ukraine không công bố số liệu chính xác. Tổng thống Zelensky đã phải sử dụng đến biện pháp ít được lòng dân là hạ tuổi làm nghĩa vụ quân sự, gần như ép buộc thanh niên Ukraine sống ở nước ngoài về nước chiến đấu và ngừng cấp hộ chiếu cho nam giới trong độ tuổi từ 18 đến 60.

Cố vấn an ninh Nhà Trắng Jake Sullivan tỏ ra tin tưởng rằng "Ukraine có thể và sẽ giành chiến thắng" dù "con đường trước mặt không dễ dàng gì". Thực vậy, từ giờ đến cuối năm 2024, những khoản viện trợ quân sự cho Ukraine mới chỉ đưa trở lại mức tương đương nửa đầu năm 2023, theo thẩm định được Viện Kiel công bố ngày 25/04. Liên Hiệp Châu Âu hứa hỗ trợ cho Kiev 50 tỉ euro nhưng trải dài thành nhiều giai đoạn trong vòng 4 năm.

Christoph Trebesh, điều hành nhóm nghiên cứu của Viện Kiel theo dõi hỗ trợ cho Kiev, cho rằng nếu Mỹ không thông qua những kế hoạch hỗ trợ mới vào cuối năm 2024 hoặc năm 2025, Ukraine có thể lại phải đối mặt với tình trạng thiếu hỗ trợ vào năm 2025, đặc biệt trong viễn cảnh ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng nếu thắng cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới.

Thu Hằng

****************************

Mỹ và đồng minh chủ trương giúp Ukraine tăng cường phòng thủ sau khi viện trợ gián đoạn

Reuters, VOA, 26/04/2024

Hoa Kỳ hy vọng việc chuyển giao vũ khí mới sẽ giúp Ukraine xây dựng lại hệ thống phòng thủ và tái trang bị cho lực lượng của họ khi nước này phục hồi sau giai đoạn bị gián đoạn về sự hỗ trợ của Mỹ, nhưng Washington không kỳ vọng Kyiv sẽ tiến hành các hoạt động tấn công quy mô lớn vào lực lượng Nga trong thời gian tới, Reuters dẫn lời quan chức quốc phòng Mỹ cho biết hôm 25/4.

Một binh sĩ Ukraine ở vùng Mykolaiv.

Vào ngày 26/4, Hoa Kỳ sẽ tổ chức một cuộc họp trực tuyến với các bên cấp viện trợ quốc tế cho Ukraine, vài ngày sau khi Quốc hội Mỹ thông qua gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD cho Ukraine. Chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden nhanh chóng tuyên bố số pháo binh, phòng không và các khí tài khác trị giá 1 tỷ USD sẽ sớm được chuyển đến tiền tuyến Ukraine.

Một quan chức Mỹ hôm 25/4 cho hay Mỹ có thể công bố sớm nhất vào ngày 26/4 về việc mua vũ khí mới trị giá 6 tỷ USD cho Ukraine.

Các vũ khí này có thể bao gồm radar chống pháo, xe chiến thuật, tên lửa đánh chặn Patriot, máy bay không người lái, pháo binh, đạn chính xác và hệ thống chống máy bay không người lái, quan chức không nêu tên nói trên cho biết, vẫn theo Reuters.

Các nhà phân tích quân sự cho rằng đợt chuyển giao vũ khí mới này có thể cải thiện cơ hội của Kyiv trong việc ngăn chặn một bước đột phá lớn của Nga ở miền đông, ở thời điểm mới được hơn hai năm kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện của Moscow.

Quan chức quốc phòng Mỹ không nêu tên nói rằng mục tiêu là giúp Ukraine có thể "lấy lại thế chủ động".

"Tôi sẽ không dự báo sẽ có bất kỳ cuộc tấn công quy mô lớn nào trong thời gian tới", quan chức này nói, đồng thời bày tỏ sự lạc quan rằng Kyiv sẽ có thể bắt đầu áp dụng "áp lực lớn hơn đáng kể" đối với các lực lượng của Nga, kể cả ở Crimea do Nga chiếm đóng.

Moscow đã có lợi thế trên chiến trường kể từ khi chiếm được thị trấn đã có giao tranh kéo dài là Avdiivka ở khu vực Donbas thuộc miền đông vào tháng 2, và lực lượng của nước này đang tiến quân dần dần bằng cách sử dụng số lượng quân và đạn pháo lớn hơn.

Hiện Nga đang tấn công thị trấn Chasiv Yar, nằm trên vùng đất cao mà nếu chiếm được sẽ đưa Moscow đến gần hơn tới Kostiantynivka, Kramatorsk và Sloviansk, là các thành phố còn lại do Kyiv nắm giữ ở vùng Donbas.

Các quan chức Mỹ trong nhiều tháng qua nói rằng viện trợ mới của Mỹ là rất quan trọng, ngay cả khi Ukraine có thể mất thời gian để lấy lại động lực.

Nguồn : VOA, 26/04/2024

***********************

Drone Nga đe dọa chiến xa Abrams mà Mỹ cung cấp cho Ukraine

Thanh Hà, RFI, 26/04/2024

Theo nhiều nguồn tin quân sự Mỹ được hãng tin AP ngày 26/04/2024 trích dẫn, Ukraine tạm ngừng huy động loại xe tăng "đắt tiền" Abrams M1A1 ra mặt trận, đề phòng trước các đợt Nga dồn dập tấn công bằng drone.

Một chiếc xe tăng M1A2 Abrams của quân đội Hoa Kỳ được chụp tại cảng Baltic Container Terminal ở Gdynia, Ba Lan, ngày 03/12/2022. © Mateusz Slodkowski / AFP via Getty Images

Hãng tin Mỹ nhắc lại từ tháng 1/2023 Hoa Kỳ đã đồng ý gửi 31 chiến xa Abrams cho UK, trị giá mỗi chiếc khoảng 10 triệu đô la. Loại chiến xa đời mới này của Mỹ được cho là có khả năng chọc thủng các chiến tuyến của quân Nga. Nhưng theo các giới chức quân sự, bối cảnh chiến tranh từ đó đến nay đã có nhiều thay đổi. Chủ yếu là do Nga huy động drone quan sát phát hiện xe tăng của Mỹ. Nga cũng sử dụng nhiều hơn các loại drone tự sát để nhắm trúng mục tiêu. Phía Ukraine khó để bảo đảm an toàn cho các loại chiến xa đắt tiền của Mỹ. Theo thống kê của AP đến nay 5 trong số 31 chiếc Abrams quân đội Ukraine sử dụng đã bị hư hại sau nhiều đợt tấn công của Nga. 

Nhiều nguồn tin quân sự của Hoa Kỳ đã cho biết những thông tin nói trên trong khuôn khổ một trao đổi với các đối tác Ukraine trước thềm cuộc họp của Nhóm liên lạc quốc phòng Ukraine dự trù diễn ra vào ngày hôm nay 26/04/2024 tại Berlin. Phó chủ tịch Hội Đồng Tham Mưu Trưởng Liên Quân Hoa Kỳ, đô đôc Christopher Grady xác nhận, chiến xa của Mỹ tạm thời được rút ra khỏi các chiến tuyến, và công nhận drone là một mối đe dọa đối với loại chiến xa này.

Nhóm liên lạc quốc phòng Ukraine quy tụ khoảng 50 quốc gia, hoạt động từ 2 năm nay và hàng tháng vẫn họp lại để thẩm định về tình hình trên trận địa, về nhu cầu của Ukraine về đạn dược, trang thiết bị quân sự … trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền trước các lực lượng quân sự Nga.

Sau quyết định cung cấp tên lửa tầm xa ATACMS với tầm bắn 300 km cho Kiev chính quyền Biden kỳ vọng Đức sẽ không còn do dự để cung cấp cho Ukraine tên lửa Taurus. Anh và Pháp đã trang bị tên lửa Storm Shadow và Scalp với tầm bắn 250 km cho quân đội Ukraine. Riêng Berlin thận trọng. Cho đến tận ngày 25/04/2024 chính phủ Đức vẫn muốn tránh để "chiến tranh leo thang" với loại vũ khí có tầm bắn đến 500 km.

Tổng thư ký Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, Jens Stoltenberg trên đường đến dự cuộc họp của Nhóm liên lạc quốc phòng Ukraine lên án Trung Quốc yểm trợ Nga về công nghệ chế tạo vũ khí, đồng thời ông cho rằng nếu phương Tây giữ lời hứa cung cấp thêm vũ khí cho Ukraine, "vẫn chưa quá trễ để Kiev giành được chiến thắng" trong cuộc đối đầu với nước Nga.

Thanh Hà

Một sự kiện ngoại giao bí mật, tuy chỉ tồn tại ngắn ngủi, nhưng chứa đựng bài học cho các cuộc đàm phán trong tương lai.

Các nhà đàm phán Nga và Ukraine gặp nhau qua hội nghị truyền hình vào tháng 3/2022 - Ảnh đăng lên Telegram ngày 14/3/2022 của Vladimir Medinsky / Minh họa của Bộ Ngoại giao

Rạng sáng ngày 24/02/2022, không quân Nga đồng loạt tấn công các mục tiêu trên khắp Ukraine. Cùng lúc đó, bộ binh và thiết giáp của Moscow từ phía bắc, phía đông, và phía nam tràn vào Ukraine. Trong những ngày tiếp theo, quân Nga đã cố gắng bao vây Kyiv.

Đó là những ngày và những tuần đầu tiên của cuộc xâm lược vốn dĩ có thể dẫn đến việc Ukraine bị Nga đánh bại và khuất phục. Khi nhìn lại, thật kỳ diệu là điều đó đã không xảy ra.

Chúng ta đã tương đối hiểu những diễn biến sau đó trên chiến trường. Nhưng điều ít được biết đến hơn là hoạt động ngoại giao diễn ra cùng lúc đó, với sự tham gia của Moscow, Kyiv, và một loạt các chủ thể khác – một hoạt động lẽ ra đã dẫn đến một thỏa thuận chỉ vài tuần sau khi chiến tranh bắt đầu.

Cuối tháng 3/2022, một loạt các cuộc gặp trực tiếp ở Belarus và Thổ Nhĩ Kỳ cũng như các cuộc họp trực tuyến khác đã tạo ra cái gọi là Thông cáo Istanbul, trong đó vạch ra khuôn khổ cho một thỏa thuận kết thúc cuộc chiến ở Ukraine. Các nhà đàm phán Ukraine và Nga sau đó bắt đầu soạn thảo văn bản của một hiệp ước, đạt được tiến bộ đáng kể nhằm hướng tới một thỏa thuận. Tuy nhiên, đến tháng 5, đàm phán bất ngờ kết thúc. Chiến tranh vẫn tiếp tục, và theo đó cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người ở cả hai bên chiến tuyến.

Chuyện gì đã xảy ra ? Các bên đã tiến gần đến hồi kết của chiến tranh đến mức nào ? Và tại sao họ không bao giờ hoàn tất một thỏa thuận ?

Để làm sáng tỏ giai đoạn quan trọng nhưng thường bị bỏ qua này, chúng tôi đã xem xét các dự thảo thỏa thuận được trao đổi giữa hai bên, một số chi tiết trong đó chưa từng được công bố trước đây. Chúng tôi cũng đã phỏng vấn một số nhân vật tham gia các cuộc đàm phán, cũng như các quan chức phục vụ tại các chính phủ chủ chốt của phương Tây vào thời điểm đó, những người mà chúng tôi xin phép giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm. Chúng tôi còn xem xét nhiều cuộc phỏng vấn được thực hiện gần đây hơn, có chứa các tuyên bố của các quan chức Ukraine và Nga đang phục vụ tại thời điểm diễn ra cuộc đàm phán. Hầu hết những nội dung này đều có trên YouTube, nhưng không phải bằng tiếng Anh, và do đó không được biết đến rộng rãi ở phương Tây. Cuối cùng, chúng tôi đã xem xét kỹ lưỡng dòng thời gian của các sự kiện kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược cho đến cuối tháng 5, khi đàm phán đổ vỡ. Khi ghép tất cả những mảnh này lại với nhau, những điều chúng tôi tìm thấy thật đáng ngạc nhiên, và có thể có ý nghĩa quan trọng đối với những nỗ lực ngoại giao trong tương lai nhằm chấm dứt chiến tranh.

Một số nhà quan sát và quan chức (trong đó nổi bật nhất là Tổng thống Nga Vladimir Putin) tuyên bố rằng đã có một thỏa thuận được đặt lên bàn đàm phán để có thể kết thúc chiến tranh, nhưng người Ukraine đã từ bỏ nó do sự kết hợp giữa áp lực từ các nhà bảo trợ phương Tây và những giả định ngạo mạn của chính Kyiv về sự yếu kém của quân đội Nga. Những người khác đã bác bỏ hoàn toàn tầm quan trọng của cuộc đàm phán, cho rằng các bên chỉ đang đàm phán cho có lệ và cố gắng câu giờ để sắp xếp lại thế trận, hoặc rằng các dự thảo thỏa thuận là không nghiêm túc.

Dù những cách giải thích đó chứa đựng một phần sự thật, nhưng chúng lại che khuất nhiều hơn là làm sáng tỏ vấn đề. Không có một bằng chứng rõ ràng nào, nên câu chuyện này thách thức những lời giải thích đơn giản. Hơn nữa, những giải thích nhân quả giản đơn như vậy đã bỏ qua một thực tế mà khi nhìn lại có thể được cho là điều phi thường : ngay giữa cuộc xâm lược chưa từng có của Moscow, người Nga và người Ukraine gần như đã hoàn tất một thỏa thuận có thể chấm dứt chiến tranh, và cung cấp cho Ukraine những đảm bảo an ninh đa phương, mở đường hướng tới trạng thái trung lập vĩnh viễn, và cuối cùng là tư cách thành viên EU.

Tuy nhiên, thỏa thuận cuối cùng vẫn khó đạt được vì một số lý do. Các đối tác phương Tây của Kyiv không muốn bị lôi kéo vào cuộc đàm phán với Nga, nhất là một cuộc đàm phán có thể tạo ra những cam kết mới buộc họ phải đảm bảo an ninh cho Ukraine. Dư luận ở Ukraine cũng trở nên căng thẳng hơn sau khi những tội ác của Nga tại Irpin và Bucha bị phát hiện. Và sau khi Nga thất bại trong việc bao vây Kyiv, Tổng thống Volodymyr Zelensky lại càng tự tin rằng, với sự hỗ trợ đầy đủ của phương Tây, ông có thể giành chiến thắng trên chiến trường. Sau cùng, dù nỗ lực của các bên nhằm giải quyết các tranh chấp kéo dài về cấu trúc an ninh đã mang lại triển vọng về một giải pháp lâu dài cho chiến tranh và ổn định khu vực, nhưng họ đã đặt mục tiêu quá cao và quá sớm. Họ đã cố gắng đạt được một giải pháp toàn diện ngay cả khi lệnh ngừng bắn cơ bản vẫn còn nằm ngoài tầm với.

Ngày nay, khi triển vọng đàm phán trở nên mờ mịt và quan hệ giữa các bên gần như không còn tồn tại, câu chuyện về cuộc đàm phán mùa xuân năm 2022 dường như chỉ gây xao nhãng mà không mang lại những hiểu biết có thể áp dụng trực tiếp vào hoàn cảnh hiện tại. Tuy nhiên, Putin và Zelensky từng khiến mọi người ngạc nhiên khi sẵn sàng xem xét những nhượng bộ sâu rộng để chấm dứt chiến tranh. Họ có thể sẽ làm mọi người ngạc nhiên một lần nữa trong tương lai.

Trấn an hay đảm bảo ?

Nga muốn đạt được điều gì khi xâm lược Ukraine ? Vào ngày 24/02/2022, Putin đã có một bài phát biểu trong đó ông biện minh cho cuộc xâm lược của mình bằng cách đề cập đến mục tiêu mơ hồ là "phi phát xít hóa" Ukraine. Cách giải thích hợp lý nhất cho cụm từ "phi phát xít hóa" là Putin muốn tìm cách lật đổ chính phủ ở Kyiv, có thể giết hoặc bắt giam Zelensky trong quá trình đó.

Tuy nhiên, vài ngày sau khi cuộc xâm lược nổ ra, Moscow lại bắt đầu thăm dò để tìm cơ sở cho một sự thỏa hiệp. Cuộc chiến mà Putin mong đợi là một cuộc chiến dễ dàng hoá ra lại khó hơn tưởng tượng, và việc sẵn sàng thỏa hiệp từ sớm cho thấy ông dường như đã từ bỏ ý tưởng lật đổ chế độ. Zelensky, như ông từng làm trước chiến tranh, đã bày tỏ sự quan tâm đến một cuộc gặp cá nhân với Putin. Dù từ chối nói chuyện trực tiếp với Zelensky, nhưng Putin đã chỉ định một nhóm đàm phán, và Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã đóng vai trò hòa giải.

Đàm phán bắt đầu vào ngày 28/02 tại một trong những khu dinh thự rộng rãi của Lukashenko gần làng Liaskavichy, cách biên giới Belarus-Ukraine khoảng 48 km. Phái đoàn Ukraine được dẫn đầu bởi Davyd Arakhamia, lãnh đạo tại quốc hội của đảng chính trị của Zelensky, và cũng bao gồm cả Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov, cố vấn tổng thống Mykhailo Podolyak, cùng nhiều quan chức cấp cao khác. Trong khi đó, Vladimir Medinsky, cố vấn cấp cao của Tổng thống Nga, người trước đây từng giữ chức Bộ trưởng Văn hóa, đã dẫn đầu phái đoàn Nga, đi cùng các thứ trưởng quốc phòng và ngoại giao, và một số nhân vật khác.

Tại cuộc gặp đầu tiên, phía Nga đã đưa ra một loạt điều kiện khắc nghiệt, đòi hỏi Ukraine phải đầu hàng. Đề xuất đã không được chấp nhận. Nhưng khi tình thế của Moscow trên chiến trường tiếp tục xấu đi, vị thế của nước này trên bàn đàm phán cũng dần suy giảm. Vì vậy, vào ngày 03 và ngày 07/03, các bên đã tổ chức vòng đàm phán thứ hai và thứ ba, lần này là ở Kamyanyuki, Belarus, ngay bên kia biên giới với Ba Lan. Phái đoàn Ukraine đã đưa ra yêu cầu của riêng họ : ngừng bắn ngay lập tức và thiết lập các hành lang nhân đạo cho phép dân thường rời khỏi vùng chiến sự một cách an toàn. Chính trong vòng đàm phán thứ ba này, Nga và Ukraine đã lần đầu tiên xem xét các dự thảo. Theo Medinsky, đây là bản dự thảo của Nga được phái đoàn của ông mang từ Moscow đến, và nó phản ánh sự kiên quyết của Moscow về tình trạng trung lập của Ukraine.

Vào lúc đó, các cuộc họp trực tiếp đã bị tạm dừng trong gần ba tuần, dù các phái đoàn vẫn tiếp tục gặp nhau qua Zoom. Trong những cuộc trao đổi này, phía Ukraine bắt đầu tập trung vào vấn đề sẽ trở thành trọng tâm trong tầm nhìn của họ về kết cục của cuộc chiến : những đảm bảo an ninh sẽ buộc các quốc gia khác phải đến bảo vệ Ukraine nếu Nga tấn công một lần nữa trong tương lai. Vẫn chưa rõ thời điểm mà Kyiv lần đầu tiên nêu ra vấn đề này trong các cuộc thảo luận với Nga hay các nước phương Tây. Nhưng vào ngày 10/03, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba – khi đó đang ở Antalya, Thổ Nhĩ Kỳ, chuẩn bị cuộc gặp với người đồng cấp Nga, Sergey Lavrov – đã nói về một "giải pháp bền vững, có hệ thống" cho Ukraine, đồng thời nói thêm rằng Ukraine "sẵn sàng thảo luận" về những đảm bảo mà họ hy vọng sẽ nhận được từ các quốc gia thành viên NATO và từ Nga.

Podolyak và Đại sứ Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ Vasyl Bodnar sau cuộc gặp với phái đoàn Nga, Istanbul, tháng 3/2022. © Kemal Aslan / Reuters

Điều mà Kuleba dường như đã nghĩ đến là một đảm bảo an ninh đa phương (multilateral security guarantee), một thỏa thuận trong đó các cường quốc đối thủ cam kết đảm bảo an ninh cho một nước thứ ba, thường với điều kiện là nước này sẽ không liên kết với bất kỳ bên nào. Những thỏa thuận như vậy gần như không còn được ưa chuộng sau Chiến tranh Lạnh. Trong khi các liên minh như NATO thường nhằm duy trì phòng thủ tập thể chống lại kẻ thù chung, thì các đảm bảo an ninh đa phương lại được thiết kế để ngăn chặn xung đột giữa các bên về sự liên kết của quốc gia được đảm bảo, và nói rộng hơn, là để đảm bảo an ninh của quốc gia đó.

Ukraine đã có một trải nghiệm cay đắng với phiên bản ít bền vững hơn của loại thỏa thuận này : một sự trấn an an ninh đa phương (multilateral security assurance), vốn khác với một sự đảm bảo. Năm 1994, nước này đã ký vào cái gọi là Bản ghi nhớ Budapest, quyết định tham gia Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân với tư cách là một quốc gia không có vũ khí hạt nhân, và đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới khi đó. Đổi lại, Nga, Anh và Mỹ hứa sẽ không tấn công Ukraine. Tuy nhiên, trái ngược với quan niệm sai lầm phổ biến, trong trường hợp Ukraine bị xâm lược, Bản ghi nhớ Budapest chỉ yêu cầu các bên ký kết triệu tập một cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, chứ không phải đưa quân đến bảo vệ Ukraine.

Cuộc xâm lược toàn diện của Nga – và thực tế tàn nhẫn rằng Ukraine đang tự mình chiến đấu trong một cuộc chiến sinh tồn – đã thúc đẩy Kyiv vừa tìm cách chấm dứt hành vi xâm lược, vừa đảm bảo điều đó không bao giờ xảy ra nữa. Vào ngày 14/03, ngay khi hai phái đoàn đang gặp nhau qua Zoom, Zelensky đã cho đăng một thông báo trên kênh Telegram của mình, kêu gọi thực hiện "những đảm bảo an ninh bình thường, hiệu quả, khác với những đảm bảo ở Budapest". Trong một cuộc phỏng vấn với các nhà báo Ukraine hai ngày sau đó, cố vấn của Zelensky, Podolyak giải thích rằng : điều Kyiv tìm kiếm là "sự đảm bảo an ninh tuyệt đối" vốn đòi hỏi "các bên ký kết… không đứng bên lề trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công vào Ukraine, như những gì đang xảy ra. Thay vào đó, họ [sẽ] tham gia tích cực vào việc bảo vệ Ukraine trong một cuộc xung đột".

Việc Ukraine yêu cầu không bị bỏ mặc để họ tự bảo vệ mình một lần nữa là hoàn toàn dễ hiểu. Kyiv muốn (và vẫn muốn) có một cơ chế đáng tin cậy hơn là chỉ dựa vào thiện chí của Nga để bảo vệ an ninh của Ukraine trong tương lai. Nhưng để đạt được một đảm bảo an ninh là điều rất khó. Naftali Bennett là Thủ tướng Israel vào thời điểm đàm phán Ukraine-Nga diễn ra và đã tích cực làm trung gian hòa giải giữa hai bên. Trong cuộc phỏng vấn với nhà báo Hanoch Daum được đăng trực tuyến vào tháng 2/2023, ông kể lại rằng mình đã cố gắng khuyên Zelensky đừng mắc kẹt trong câu hỏi đảm bảo an ninh. "Có một câu chuyện cười về một anh chàng đang cố bán Cầu Brooklyn cho một người qua đường", Bennett giải thích. "Tôi nói : ‘Mỹ sẽ đảm bảo cho các vị hay sao ? Họ sẽ cam kết rằng trong vài năm nữa nếu Nga tái phạm thì họ sẽ cử binh lính đến à ? Ngay cả khi chính họ đã rời khỏi Afghanistan ?’ Tôi nói tiếp, ‘Volodymyr, điều đó sẽ không xảy ra đâu.’"

Để trình bày lại theo cách dễ hiểu hơn : nếu Mỹ và các đồng minh của họ không sẵn lòng cung cấp cho Ukraine những đảm bảo an ninh như vậy (chẳng hạn như dưới hình thức thành viên NATO) ngay từ trước chiến tranh, thì tại sao họ lại làm thế sau khi Nga đã thể hiện họ sẵn sàng tấn công Ukraine ? Các nhà đàm phán Ukraine đã đưa ra câu trả lời cho câu hỏi này, nhưng sau cùng vẫn không thể thuyết phục được các đồng nghiệp phương Tây vốn lo ngại rủi ro. Quan điểm của Kyiv là, như được ngụ ý trong khái niệm đảm bảo, Nga cũng sẽ là một bên đảm bảo, điều đó có nghĩa là Moscow về cơ bản đã đồng ý rằng các bên đảm bảo khác sẽ có nghĩa vụ can thiệp nếu họ tấn công lần nữa. Nói cách khác, nếu Moscow chấp nhận rằng bất kỳ hành động gây hấn nào trong tương lai chống lại Ukraine cũng đồng nghĩa với một cuộc chiến giữa Nga và Mỹ, thì Moscow sẽ ít có xu hướng tấn công Ukraine một lần nữa bởi nó tương tự như khi nước này tấn công một đồng minh NATO.

Bước đột phá

Xuyên suốt tháng 3, giao tranh ác liệt tiếp tục diễn ra trên mọi mặt trận. Nga cố gắng chiếm Chernihiv, Kharkiv, và Sumy nhưng thất bại thảm hại, dù cả ba thành phố đều bị thiệt hại nghiêm trọng. Đến giữa tháng 3, cuộc tiến công của quân đội Nga về phía Kyiv đã bị đình trệ và họ cũng phải chịu thương vong nặng nề. Hai phái đoàn tiếp tục hội đàm qua cầu truyền hình nhưng sau đó đã quay trở lại gặp mặt trực tiếp vào ngày 29/03, lần này là tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ.

Ở đó, họ dường như đã đạt được một bước đột phá. Sau cuộc gặp, hai bên tuyên bố đã đồng ý ra thông cáo chung. Các điều khoản đã được mô tả trong thông cáo báo chí của hai bên ở Istanbul. Nhưng chúng tôi đã thu thập được bản sao toàn văn của dự thảo thông cáo, có tựa đề "Những điều khoản chính của Hiệp ước về Đảm bảo An ninh của Ukraine". Theo những người tham gia đàm phán được chúng tôi phỏng vấn, thông cáo phần lớn được soạn bởi phía Ukraine, trong khi Nga tạm thời chấp nhận ý tưởng sử dụng nó làm khuôn khổ cho một hiệp ước.

Hiệp ước được hình dung trong thông cáo sẽ tuyên bố Ukraine là một quốc gia phi hạt nhân và trung lập vĩnh viễn. Ukraine sẽ từ bỏ mọi ý định tham gia các liên minh quân sự, hoặc cho phép các căn cứ quân sự hoặc quân đội nước ngoài hiện diện trên đất của mình. Thông cáo liệt kê những chủ thể có thể trở thành bên đảm bảo là các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (gồm cả Nga) cùng với Canada, Đức, Israel, Ý, Ba Lan, và Thổ Nhĩ Kỳ.

Thông cáo cũng nói rằng nếu Ukraine bị tấn công và yêu cầu hỗ trợ, tất cả các bên đảm bảo đều có nghĩa vụ, sau khi đã tham khảo ý kiến với Ukraine và với nhau, để cung cấp hỗ trợ cho Ukraine nhằm khôi phục an ninh. Đáng chú ý, những nghĩa vụ này được nêu ra với mức độ chính xác cao hơn nhiều so với Điều 5 của NATO : áp đặt vùng cấm bay, cung cấp vũ khí, hoặc can thiệp trực tiếp bằng lực lượng quân sự của chính quốc gia đảm bảo.

Dù Ukraine sẽ trung lập vĩnh viễn theo khuôn khổ được đề xuất, con đường trở thành thành viên EU của Kyiv vẫn được để ngỏ và các bên đảm bảo (gồm cả Nga) sẽ "xác nhận rõ ràng ý định của họ là tạo điều kiện thuận lợi cho Ukraine trở thành thành viên EU". Điều này không có gì là bất thường : hồi năm 2013, Putin từng gây áp lực mạnh mẽ lên Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych, yêu cầu rút lui khỏi một thỏa thuận liên kết đơn thuần với EU. Giờ đây, Nga đã đồng ý "tạo điều kiện thuận lợi" cho Ukraine gia nhập đầy đủ vào EU.

Dù lợi ích của Ukraine trong việc có được những đảm bảo an ninh này là rõ ràng, nhưng vẫn chưa rõ tại sao Nga lại đồng ý với bất kỳ điều khoản nào trong số này. Chỉ vài tuần trước đó, Putin đã cố gắng chiếm thủ đô Ukraine, lật đổ chính phủ nước này, và áp đặt một chế độ bù nhìn. Thật khó tin khi ông ấy đột nhiên chấp nhận rằng Ukraine – quốc gia đang thù địch với Nga hơn bao giờ hết, vì chính những hành động của Putin – sẽ trở thành thành viên của EU và được Mỹ đảm bảo độc lập và an ninh (cùng nhiều thứ khác). Nhưng bản thông cáo cho thấy đó chính xác là điều mà Putin sẵn sàng chấp nhận.

Chúng ta chỉ có thể phỏng đoán lý do tại sao. Cuộc tấn công chớp nhoáng của Putin đã thất bại ; điều đó đã rõ vào đầu tháng 3. Có lẽ khi đó ông đã sẵn sàng chấp nhận từ bỏ nếu được đáp ứng yêu cầu lâu dài nhất của mình : rằng Ukraine sẽ từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO và không bao giờ tiếp nhận lực lượng NATO trên lãnh thổ của mình. Nếu ông không thể kiểm soát toàn bộ đất nước Ukraine, chí ít ông cũng có thể đảm bảo những lợi ích an ninh cơ bản nhất của mình, ngăn chặn tình trạng chảy máu của nền kinh tế Nga, và khôi phục danh tiếng quốc tế của đất nước.

Thông cáo cũng bao gồm một điều khoản khác gây ấn tượng mạnh khi nhìn lại : nó kêu gọi hai bên tìm cách giải quyết tranh chấp ở Crimea một cách hòa bình trong vòng 10 đến 15 năm tới. Kể từ khi Nga sáp nhập bán đảo vào năm 2014, Moscow chưa bao giờ đồng ý thảo luận về tình trạng của nó, nói rằng nó chỉ là một khu vực thuộc về Nga giống như bao khu vực khác. Bằng cách đề nghị đàm phán về tình trạng của Crimea, Điện Kremlin đã ngầm thừa nhận rằng thực tế không phải như vậy.

Vừa đánh vừa đàm

Trong nhận xét mà ông đưa ra vào ngày 29/03, ngay sau khi kết thúc đàm phán, Medinsky, trưởng phái đoàn Nga, rõ ràng đã rất lạc quan. Ông giải thích rằng các cuộc thảo luận xoay quanh hiệp ước về tính trung lập của Ukraine đang bước vào giai đoạn thực tế, và rằng – bất chấp những điều khoản phức tạp do hiệp ước có nhiều bên đảm bảo tiềm năng – Putin và Zelensky có lẽ sẽ ký nó tại một hội nghị thượng đỉnh trong tương lai gần.

Ngày hôm sau, ông nói với các phóng viên, "Hôm qua, phía Ukraine, lần đầu tiên đã thể hiện rõ bằng văn bản sự sẵn sàng thực hiện một loạt các điều kiện quan trọng nhất để xây dựng mối quan hệ láng giềng tốt đẹp và bình thường trong tương lai với Nga". Ông nói tiếp, "Họ đã trình bày cho chúng tôi những nguyên tắc về một thỏa thuận tiềm năng trong tương lai, được ghi rõ bằng văn bản".

Cùng lúc đó, Nga đã từ bỏ nỗ lực chiếm Kyiv và đang rút lực lượng khỏi mặt trận phía bắc. Alexander Fomin, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nga, đã công bố quyết định này tại Istanbul vào ngày 29/3, gọi đây là nỗ lực "xây dựng lòng tin lẫn nhau". Trên thực tế, rút quân là điều bắt buộc phải làm. Người Nga đã đánh giá quá cao khả năng của mình và đánh giá quá thấp sự phản kháng của Ukraine, và giờ đây, họ đang biến thất bại quân sự thành một động thái ngoại giao để tạo điều kiện thuận lợi cho đàm phán hòa bình.

Việc rút quân đã gây ra những hậu quả sâu rộng. Nó củng cố quyết tâm của Zelensky, loại bỏ mối đe dọa trước mắt đối với chính phủ của ông, và chứng minh rằng quân đội được ca ngợi của Putin thực sự có thể bị đẩy lùi, nếu không muốn nói là bị đánh bại, trên chiến trường. Nó cũng cho phép phương Tây hỗ trợ quân sự quy mô lớn cho Ukraine, bằng cách giải phóng các tuyến đường dẫn đến Kyiv. Cuối cùng, cuộc rút lui đã khiến người ta phát hiện ra bí mật khủng khiếp về những hành động tàn bạo mà lính Nga đã thực hiện ở các vùng ngoại ô Kyiv là Bucha và Irpin, nơi họ đã hãm hiếp, tra tấn, và sát hại thường dân.

Các báo cáo từ Bucha bắt đầu nổi lên khoảng đầu tháng 4. Vào ngày 04/04, Zelensky đã đến thăm thị trấn. Ngày hôm sau, ông nói chuyện qua video với Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và cáo buộc Nga gây ra tội ác chiến tranh ở Bucha, so sánh lực lượng của Nga với nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (còn được gọi là ISIS). Zelensky sau đó đã kêu gọi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc trục xuất Nga, vốn là thành viên thường trực.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý là hai bên vẫn tiếp tục làm việc suốt ngày đêm để soạn thảo một hiệp ước mà Putin và Zelensky dự kiến sẽ ký trong một hội nghị thượng đỉnh được tổ chức trong tương lai không xa.

Hai bên đã tích cực trao đổi các bản dự thảo với nhau và dường như cũng bắt đầu chia sẻ chúng với các bên khác. (Trong cuộc phỏng vấn vào tháng 2/2023, Bennett cho biết đã nhìn thấy 17 hoặc 18 bản thảo đàm phán của thỏa thuận ; Lukashenko cũng cho biết đã nhìn thấy ít nhất một phiên bản.) Chúng tôi đã xem xét kỹ lưỡng hai trong số các bản dự thảo này, một bản đề ngày 12/04 và một bản khác đề ngày 15/04, mà những người tham gia đàm phán cho chúng tôi biết là bản cuối cùng được trao đổi giữa các bên. Phần lớn nội dung giống nhau, nhưng vẫn có những khác biệt quan trọng – và cả hai bản đều cho thấy rằng thông cáo chung chưa giải quyết được một số vấn đề chính.

Đầu tiên, trong khi thông cáo và dự thảo ngày 12/04 nêu rõ rằng các bên đảm bảo sẽ quyết định một cách độc lập xem liệu họ có đến trợ giúp Kyiv trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công vào Ukraine hay không, thì trong dự thảo ngày 15/04, phía Nga đã cố gắng huỷ bỏ điều khoản quan trọng này, bằng cách nhấn mạnh rằng hành động trợ giúp sẽ chỉ xảy ra "trên cơ sở một quyết định được tất cả các bên đảm bảo đồng ý" – theo đó trao cho kẻ xâm lược tiềm năng là Nga quyền phủ quyết. Theo ghi chú trong văn bản, phía Ukraine đã bác bỏ sửa đổi đó, kiên quyết thực hiện công thức ban đầu, theo đó mỗi bên đảm bảo đều có nghĩa vụ phải hành động và không cần phải đạt được sự đồng thuận trước khi thực hiện.

Thứ hai, dự thảo có chứa một số điều khoản được bổ sung vào hiệp ước theo yêu cầu của Nga, nhưng không nằm trong thông cáo chung, và liên quan đến các vấn đề mà Ukraine từ chối thảo luận. Những điều khoản này yêu cầu Ukraine phải cấm "chủ nghĩa phát xít, chủ nghĩa Quốc Xã, chủ nghĩa tân Quốc Xã, và chủ nghĩa dân tộc hung hăng" – và, để đạt được mục tiêu đó, phải bãi bỏ sáu đạo luật của Ukraine (toàn bộ hoặc một phần) có liên quan đến các khía cạnh gây tranh cãi của lịch sử thời kỳ Xô-viết, cụ thể là vai trò của những người theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine trong Thế chiến II.

Có thể hiểu tại sao Ukraine lại phản đối việc để Nga quyết định các chính sách dựa trên ký ức lịch sử của mình, đặc biệt trong bối cảnh một hiệp ước về đảm bảo an ninh. Và phía Nga cũng biết những điều khoản này sẽ gây khó khăn cho người Ukraine trong việc chấp nhận phần còn lại của hiệp ước. Do đó, chúng có thể được xem là những "viên thuốc độc".

Tuy nhiên, cũng có thể các điều khoản này nhằm mục đích giúp Putin giữ thể diện. Chẳng hạn, bằng cách buộc Ukraine bãi bỏ các đạo luật lên án quá khứ thời Liên Xô và xem những người theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine đã chiến đấu với Hồng Quân trong Thế chiến II là những người đấu tranh cho tự do, Điện Kremlin có thể lập luận rằng họ đã đạt được mục tiêu đã đề ra là "phi phát xít hóa", dù ý nghĩa ban đầu của cụm từ đó có lẽ là việc lật đổ chính phủ của Zelensky.

Sau cùng, vẫn chưa rõ liệu có phải những điều khoản này đã khiến thỏa thuận đổ vỡ hay không. Trưởng đoàn đàm phán Ukraine, Arakhamia, sau đó đã hạ thấp tầm quan trọng của chúng. Ông nói trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 11/2023 trên một chương trình tin tức truyền hình Ukraine, rằng Nga đã "hy vọng cho đến giây phút cuối cùng rằng họ [có thể] ép chúng ta ký một thỏa thuận như vậy, rằng chúng ta [sẽ] chấp nhận trung lập. Đây là điều quan trọng nhất đối với họ. Họ sẵn sàng kết thúc chiến tranh nếu chúng ta, giống như Phần Lan [trong Chiến tranh Lạnh], giữ thái độ trung lập và cam kết không gia nhập NATO".

Quy mô và cơ cấu của quân đội Ukraine cũng là chủ đề được đàm phán căng thẳng. Tính đến ngày 15/04, hai bên vẫn có quan điểm quá khác biệt về vấn đề này. Ukraine muốn có một đội quân thời bình gồm 250.000 người, nhưng Nga nhất quyết rằng con số tối đa là 85.000, nhỏ hơn đáng kể so với quân đội thường trực mà Ukraine có trước cuộc xâm lược năm 2022. Ukraine muốn có 800 xe tăng, nhưng Nga chỉ cho phép 342. Sự khác biệt giữa tầm bắn của tên lửa thậm chí còn lớn hơn, 280 km (yêu cầu của Ukraine), và chỉ 40 km (yêu cầu của Nga).

Tuy nhiên, quá trình đàm phán đã cố tình bỏ qua vấn đề biên giới và lãnh thổ. Rõ ràng, ý tưởng là để Putin và Zelensky quyết định những vấn đề đó tại hội nghị thượng đỉnh đã lên kế hoạch. Nhiều khả năng, Putin sẽ nhất quyết đòi giữ toàn bộ lãnh thổ mà lực lượng của ông đã chiếm đóng. Câu hỏi đặt ra là liệu Zelensky có thể bị thuyết phục để đồng ý với việc chiếm đất này hay không.

Bất chấp những bất đồng đáng kể này, dự thảo ngày 15/04 gợi ý rằng hiệp ước sẽ được ký trong vòng hai tuần. Tất nhiên, ngày tháng vẫn có thể thay đổi, nhưng điều đó cho thấy hai bên đã lên kế hoạch tiến hành nhanh chóng. "Giữa tháng 4/2022, chúng tôi đã tiến rất gần đến việc kết thúc cuộc chiến bằng một thỏa thuận hòa bình", một trong những nhà đàm phán Ukraine, Oleksandr Chalyi, kể lại trong lần xuất hiện trước công chúng vào tháng 12/2023. "Một tuần sau khi Putin bắt đầu gây hấn, ông ấy kết luận rằng mình đã phạm sai lầm lớn, và cố gắng làm mọi cách có thể để đạt được một thỏa thuận với Ukraine".

Chuyện gì đã xảy ra ?

Vậy thì tại sao đàm phán lại đổ vỡ ? Putin tuyên bố rằng các cường quốc phương Tây đã can thiệp và huỷ hoại thỏa thuận vì họ quan tâm đến việc làm suy yếu nước Nga hơn là chấm dứt chiến tranh. Ông cáo buộc rằng Boris Johnson, khi đó là Thủ tướng Anh, đã thay mặt "thế giới Anglo-Saxon" gửi thông điệp này tới người Ukraine, rằng họ phải "chiến đấu với Nga cho đến khi đạt được chiến thắng và Nga phải gánh chịu thất bại chiến lược".

Phản ứng của phương Tây đối với cuộc đàm phán này, dù khác xa với mô tả của Putin, nhưng chắc chắn là rất lãnh đạm. Washington và các đồng minh hết sức nghi ngờ về triển vọng của con đường ngoại giao ở Istanbul. Xét cho cùng, thông cáo đã bỏ qua vấn đề lãnh thổ và biên giới, và các bên vẫn có quan điểm khác biệt về nhiều vấn đề quan trọng khác. Đối với phương Tây, dường như đây không phải là một cuộc đàm phán sẽ thành công.

Hơn nữa, một cựu quan chức Mỹ phụ trách chính sách đối với Ukraine vào thời điểm đó đã tiết lộ với chúng tôi rằng Ukraine đã không tham khảo ý kiến của Washington mãi cho đến khi thông cáo được ban hành, dù hiệp ước được mô tả sẽ tạo ra các cam kết pháp lý mới cho Mỹ – bao gồm cả nghĩa vụ gây chiến với Nga nếu nước này xâm lược Ukraine một lần nữa. Chỉ riêng điều khoản đó thôi cũng đủ khiến hiệp ước trở thành một điều không thể chấp nhận đối với Washington. Vì vậy, thay vì ủng hộ Thông cáo Istanbul và tiến trình ngoại giao sau đó, phương Tây lại tăng cường viện trợ quân sự cho Kyiv và gia tăng áp lực lên Nga, bao gồm cả việc thông qua chế độ trừng phạt ngày càng nặng.

Vương quốc Anh đã dẫn đầu nỗ lực này. Vào ngày 30/03, Johnson thể hiện việc không ủng hộ giải pháp ngoại giao khi nói rằng "chúng ta nên tiếp tục tăng cường các biện pháp trừng phạt với một chương trình gồm nhiều giai đoạn, cho đến khi không còn một người lính nào của Putin ở lại Ukraine". Sang ngày 09/04, Johnson xuất hiện ở Kyiv, trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm thủ đô Ukraine sau khi Nga ngừng chiến dịch chiếm Kyiv. Theo báo cáo, ông nói với Zelensky rằng "bất kỳ thỏa thuận nào với Putin cũng là thỏa thuận đi vào ngõ cụt". Johnson nói rằng bất kỳ thỏa thuận nào "cũng là một chiến thắng đối với ông ta, nếu anh đưa cho ông ta bất cứ thứ gì, ông ta sẽ chỉ giữ nó, cất nó đi, rồi sau đó chuẩn bị cho cuộc tấn công tiếp theo". Trong cuộc phỏng vấn năm 2023, Arakhamia đã nổi giận và buộc Johnson phải chịu trách nhiệm về kết quả này. "Khi chúng tôi trở về từ Istanbul", ông nói, "Boris Johnson đã đến Kyiv và nói rằng chúng tôi sẽ không ký bất cứ thứ gì với [Nga] – và hãy cứ tiếp tục chiến đấu".

Kể từ đó, Putin đã liên tục sử dụng phát biểu của Arakhamia để đổ lỗi rằng phương Tây khiến đàm phán thất bại, và xem nó như bằng chứng cho sự phục tùng của Ukraine đối với những người ủng hộ nước này. Bất chấp trò thao túng của Putin, Arakhamia đã chỉ ra vấn đề thực sự : bản thông cáo mô tả một khuôn khổ đa phương đòi hỏi phương Tây sẵn sàng can dự ngoại giao với Nga và xem xét một sự đảm bảo an ninh thực sự cho Ukraine. Đó không phải là ưu tiên hàng đầu của Mỹ và các đồng minh vào thời điểm đó.

Trong những nhận xét công khai của mình, người Mỹ chưa bao giờ coi thường ngoại giao như Johnson đã từng làm. Nhưng họ dường như không coi đó là trọng tâm trong phản ứng của họ trước cuộc xâm lược của Nga. Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đã đến thăm Kyiv hai tuần sau Johnson, chủ yếu là để phối hợp hỗ trợ quân sự. Như lời phát biểu của Blinken tại một cuộc họp báo sau đó, "Chiến lược mà chúng tôi triển khai – hỗ trợ mạnh mẽ cho Ukraine, gây áp lực lớn lên Nga, đoàn kết với hơn 30 quốc gia tham gia vào những nỗ lực này – đang mang lại kết quả thực sự".

Tuyên bố rằng phương Tây đã ép Ukraine rút lui khỏi đàm phán với Nga là vô căn cứ. Nó cho thấy Kyiv không có tiếng nói gì trong vấn đề này. Đúng là những lời đề nghị hỗ trợ của phương Tây đã củng cố quyết tâm của Zelensky, và sự thiếu nhiệt tình của phương Tây dường như đã làm giảm mức độ quan tâm của Zelensky đối với ngoại giao. Tuy nhiên, xét cho cùng, trong các cuộc thảo luận với các nhà lãnh đạo phương Tây, Zelensky đã không ưu tiên theo đuổi biện pháp ngoại giao với Nga để chấm dứt chiến tranh. Cả Mỹ và các đồng minh đều không nhận thấy rằng Zelensky muốn họ phải tham gia vào con đường ngoại giao một cách tích cực. Vào thời điểm đó, xét đến sự cảm thông rộng rãi của công chúng phương Tây, việc thúc ép một giải pháp ngoại giao như vậy có thể ảnh hưởng đến chính sách của phương Tây.

Zelensky cũng vô cùng phẫn nộ trước những hành động tàn bạo của Nga tại Bucha và Irpin, và có lẽ ông hiểu rằng điều mà ông gọi là "cuộc diệt chủng" của Nga ở Ukraine sẽ khiến thỏa thuận ngoại giao với Moscow trở nên khó khăn hơn về mặt chính trị. Tuy nhiên, đằng sau hậu trường, công việc soạn thảo hiệp ước vẫn tiếp tục và thậm chí còn được tăng cường trong những ngày và tuần sau khi tội ác chiến tranh của Nga bị phát hiện, cho thấy rằng sự tàn bạo ở Bucha và Irpin chỉ là yếu tố thứ yếu trong quá trình ra quyết định của Kyiv.

Niềm tin mới xuất hiện của người Ukraine, rằng họ có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến, rõ ràng cũng đóng một vai trò nào đó. Việc Nga rút khỏi Kyiv và các thành phố lớn khác ở phía đông bắc và triển vọng có thêm vũ khí từ phương Tây (vì những con đường vào Kyiv giờ đây do Ukraine kiểm soát) đã giúp thay đổi cán cân quân sự. Sự lạc quan về những lợi ích có thể đạt được trên chiến trường thường làm giảm sự quan tâm của một bên tham chiến đối với những thỏa hiệp trên bàn đàm phán.

Quả thật, từ cuối tháng 4, Ukraine bắt đầu tỏ ra cứng rắn hơn, yêu cầu Nga rút quân khỏi Donbas như điều kiện tiên quyết cho bất kỳ hiệp ước nào. Như Oleksii Danilov, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, đã phát biểu vào ngày 02/05, "Một hiệp ước với Nga là không thể – chỉ có thể chấp nhận đầu hàng".

Các nhà đàm phán Nga và Ukraine gặp nhau ở Istanbul, tháng 3/2022 © Văn phòng Báo chí của Tổng thống Ukraine / Reuters

Ngoài ra, còn có câu chuyện từ phía người Nga, vốn rất khó đánh giá. Phải chăng toàn bộ cuộc đàm phán này là một vở kịch được dàn dựng khéo léo, hay Moscow thực sự quan tâm đến một giải pháp ? Liệu Putin có suy nghĩ lại khi biết rằng phương Tây sẽ không ký vào thỏa thuận, hay lập trường của Ukraine đã cứng rắn hơn ?

Ngay cả khi Nga và Ukraine giải quyết được bất đồng, khuôn khổ mà họ đàm phán ở Istanbul vẫn cần có sự đồng thuận từ Mỹ và các đồng minh của nước này. Và các cường quốc phương Tây đó sẽ phải chấp nhận rủi ro chính trị bằng cách tham gia vào cuộc đàm phán với Nga và Ukraine, đồng thời đặt uy tín của họ vào thử thách bằng cách đảm bảo an ninh cho Ukraine. Vào thời điểm đó, và trong suốt hai năm qua, ý chí sẵn sàng thực hiện các giải pháp ngoại giao rủi ro, hoặc thực sự cam kết bảo vệ Ukraine trong tương lai, gần như không hề tồn tại ở Washington và các thủ đô châu Âu.

Lý do cuối cùng khiến cho đàm phán thất bại là do các nhà đàm phán đã cầm đèn chạy trước ô tô khi đặt trật tự an ninh thời hậu chiến lên trước việc kết thúc chiến tranh. Hai bên đã bỏ qua các vấn đề thiết yếu về quản lý và giảm thiểu xung đột (thiết lập hành lang nhân đạo, ngừng bắn, rút quân) và thay vào đó, cố gắng tạo ra một thứ giống như một hiệp ước hòa bình lâu dài, nhằm giải quyết các tranh chấp an ninh vốn là nguồn gốc của căng thẳng địa chính trị suốt hàng chục năm qua. Đó là một nỗ lực đáng ngưỡng mộ – nhưng lại quá tham vọng.

Công bằng mà nói, Nga, Ukraine, và phương Tây đã thử làm điều ngược lại – và cũng thất bại thảm hại. Các thỏa thuận Minsk được ký vào năm 2014 và 2015 sau khi Nga sáp nhập Crimea và xâm chiếm Donbas gồm toàn những chi tiết vụn vặt, như ngày giờ chấm dứt chiến sự, và hệ thống vũ khí nào sẽ được rút đi, với khoảng cách bao nhiêu. Quan ngại an ninh cốt lõi của cả hai bên chỉ được giải quyết một cách gián tiếp, nếu có.

Câu chuyện này cho thấy rằng các cuộc đàm phán trong tương lai nên được triển khai theo nhiều kênh song song, trong đó tính thực tế của việc chấm dứt chiến tranh sẽ được giải quyết theo một kênh đàm phán riêng, trong khi các vấn đề rộng hơn sẽ được giải quyết theo một kênh khác.

Hãy ghi nhớ bài học

Ngày 11/04/2024, Lukashenko, trung gian ban đầu của đàm phán hòa bình Nga-Ukraine, đã kêu gọi các bên quay trở lại với dự thảo hiệp ước từ mùa xuân năm 2022. "Đó là một thỏa thuận hợp lý", ông nói trong cuộc trò chuyện với Putin ở Điện Kremlin. "Đó cũng là một thỏa thuận có thể chấp nhận được đối với Ukraine. Họ đã đồng ý với thỏa thuận này".

Putin đáp, "Tất nhiên là họ đã đồng ý".

Trên thực tế, Nga và Ukraine chưa bao giờ đi đến một văn bản thỏa hiệp cuối cùng. Nhưng họ đã đi xa hơn so với những gì chúng ta nghĩ trước đây, đạt được một khuôn khổ tổng thể cho một thỏa thuận khả thi.

Sau hai năm tàn sát vừa qua, nhắc lại điều này chỉ như nước chảy qua cầu. Nhưng đó là một lời nhắc nhở rằng Putin và Zelensky từng sẵn sàng xem xét những thỏa hiệp đặc biệt để chấm dứt chiến tranh. Vì vậy, nếu và khi Kyiv và Moscow quay trở lại bàn đàm phán, họ sẽ thấy bàn đàm phán tràn ngập những ý tưởng có thể hữu ích cho việc xây dựng một nền hòa bình lâu dài.

Samuel Charap và Sergey Radchenko

Nguyên tác : "The Talks That Could Have Ended the War in Ukraine", Foreign Affairs, 16/04/2024

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 26/04/2024

Samuel Charap là giám đốc về Chính sách Nga và Á-Âu, đồng thời là nhà khoa học chính trị cấp cao tại Tập đoàn RAND.

Sergey Radchenko là giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp của Đại học Johns Hopkins ở Châu Âu.