Lời nguyền ‘thượng tôn pháp luật’ của ông Trọng vừa tuyên bố có thể bị phản đòn ! Không có vùng cấm nhưng liệu ‘có vùng né’ ? Vụ AVG rồi đây Tòa án có dám hồi tố ? Công an sang Đức bắt Trịnh Xuân Thanh làm hỏng quan hệ Đức – Việt, ai chịu trách nhiệm" ?

Các lãnh đạo cấp cao của Đảng cộng sản Việt Nam (từ trái qua) : Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Võ Văn Thưởng, Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Quốc hội ở Hà Nội hôm 22/5/2023 - AFP

___________

Không vùng cấm, nhưng có vùng né

Chiều 4/5/2024, tại họp báo Chính phủ thường kỳ, người phát ngôn Bộ Công an cho biết quan điểm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, liên quan đến những đại án gần đây được dư luận quan tâm. Trung tướng Công an Tô Ân Xô chia sẻ : ‘Khi lãnh đạo Ban chuyên án báo cáo Tổng bí thư về một số vụ án do Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng chỉ đạo, Tổng bí thư đã khen ngợi Bộ Công an quyết tâm, quyết liệt trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực’. Người phát ngôn Bộ Công an cho biết thêm, Tổng bí thư cũng yêu cầu Bộ Công an tiếp tục quyết tâm, quyết liệt hơn theo tinh thần thượng tôn pháp luật, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật (1). Mấy điểm này tuy không hoàn toàn mới nhưng khá nổi bật trong thông điệp của Tổng bí thư. Một số giới quan sát cả trong lẫn ngoài nước vốn đang đặt vấn đề, sau mấy vụ đại án và với bối cảnh sự ra đi liên tiếp của ‘Tam trụ’ : ông Phúc, ông Thưởng và ông Huệ, liệu cái lò của ông Trọng có giảm bớt nhiệt chút nào không ? Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đang chênh vênh ? Một khi ‘Tam Tứ trụ’ đều ra đi cả thì có ‘vỡ bình’ không ?

Chia sẻ của tướng Tô Ân Xô có phải là câu trả lời gián tiếp (được chuyển qua Bộ Công an) của Tổng bí thư cho mọi băn khoăn ? Đấu tranh chống tham nhũng tới đây sẽ không thuyên giảm, sẽ phải ‘tiếp tục quyết tâm, quyết liệt hơn theo tinh thần thượng tôn pháp luật…’ (2). Ý quyết tâm, quyết liệt thì chẳng có gì mới, nhưng lần đầu tiên, người dân được nghe Đảng trưởng nhắc đến ‘tinh thần thượng tôn pháp luật’. Tuyên bố có ý nghĩa ‘lên giây cót’ này của Tổng bí thư có thể là ‘đòn hồi mã thương’ bí truyền (Giả vờ lui binh để nhử đối thủ rồi bất ngờ quay ngựa phóng thương để phản kích). Bởi vì suốt thời gian gần đây, dư luận thấy ông Trọng hầu như hoàn toàn im lặng, trước những lãnh đạo vừa ‘bị trảm’ mà dư luận coi đó là ‘con cưng’, là ‘thợ ruột’, là những ‘hạt giống đỏ’ Tổng bí thư gieo trồng bao lâu nay. Thậm chí dư luận còn cho đó là những ‘thái tử’ đã được ông chọn để trao lại ‘vương quyền’. Nhưng không, Tổng Trọng như muốn cho mọi người biết, ông đã vào tuổi ‘Trượng Triều’, tức là tuổi có quyền cầm gậy đi vào Triều đình mà không ai có quyền ngăn cản. Huống hồ giờ đây chính ông đang là ‘Hoàng thượng’ mà phải chịu nghe những ‘lời ong tiếng ve’, rằng kế sách chống tham nhũng thất bại, rằng ông bị kẻ khác tiếm quyền, thao túng chính trường... Cho nên ông phải lên tiếng, cho dù chỉ là gián tiếp qua Bộ Công an.

Nhưng lời nguyền ‘thượng tôn pháp luật’ của ông Trọng có thể bị phản đòn ! Không có vùng cấm nhưng lại có ‘nhiều vùng né’, thưa Tổng bí thư ! Vụ AVG mà tại đó ông Tô Lâm, lúc bấy giờ mới giữ hàm Thứ trưởng Bộ Công an, nhưng đã ký ba công văn, đóng dấu ‘Tuyệt Mật’ để lấp liếm sự việc. Các bên liên quan đã nâng khống giá trị trong hợp đồng chuyển nhượng, chênh lệch bảy ngàn tỷ VND để chia nhau (3). Vụ này liệu rồi đây có bị hồi tố không, thưa Tổng bí thư ? Rồi còn vụ Bộ trưởng Công an Tô Lâm bay sang Đức, bắt nghi can Trịnh Xuân Thanh trên đất bạn, làm hỏng quan hệ Đức – Việt, ai chịu trách nhiệm ? (4) ? Đấy là chưa nói đồng giao trong cả nước bấy lâu nay đang công khai giễu nhại lực lượng ‘còn Đảng còn mình’, tức là đối với những công an từng ‘bắn nhầm dê, bế nhầm dân’. Trong lực lượng công an không thiếu những kẻ đạo tặc, bắt cóc trẻ con để vòi tiền chuộc, hoặc rủ nhau đi săn dê của dân về làm mồi nhậu (5). Trong khi Đại tướng Tô Lâm nói công an phấn đấu người dân đi ngủ không cần đóng cửa, thì vẫn theo báo cáo của Chính phủ, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật hàng năm vẫn còn diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng (6).

Cuộc đấu đá giữa các phe phái…

Vẫn tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ nói trên, một đại án khác đang ló dạng. Trung tướng Tô Ân Xô cho hay cũng vào chiều 4/5, mở rộng điều tra vụ án đưa hối lộ, nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ xảy ra tại tỉnh Lâm Đồng và một số địa phương liên quan ; tuy là ngày lễ 30/4, Cơ quan CO3 (Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu) vẫn ra quyết định khởi tố bị can, bắt giam đối với ông Mai Tiến Dũng, nguyên Bộ trưởng (siêu Bộ) – Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ. Ông Mai Tiến Dũng bị bắt để điều tra về tội ‘lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ’ (7). Từ đại án đến tiểu án, tội danh chỉ gói gọn trong mấy từ cô đọng ấy thôi, nhưng nó phản ánh bản chất của hệ thống. Từng bị đề nghị thu hồi, dự án khu đô thị Đại Ninh sau đó được tiếp tục thực hiện khi Thanh tra Chính phủ sửa đổi kết luận điều tra. Đây là ‘siêu’ dự án đã khiến nhiều lãnh đạo tỉnh Lâm Đồng vướng vòng lao lý. Như một ‘vết dầu loang’, lần này, nó lại ‘chảy’ ngược lên thượng tầng Ba Đình. Theo những nguồn tin không thể tiết lộ danh tính, vụ đại án mang tên Đại Ninh, không biết có phải vì cùng có hai chữ ‘Đại’, nhưng vụ này đang và sẽ gây ra rất nhiều hệ lụy trong việc chọn cả Chủ tịch nước lẫn Chủ tịch Quốc hội.

Cựu Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng tại họp báo ở Hà Nội hôm 30/6/2016. AFP

Trở lại với dư luận ở Hà Nội từ đầu tuần trước đã râm ran về việc, tại kỳ họp hôm 2/5 vừa qua, bà Trương Thị Mai, Bí thư Trung ương Đảng, kiêm Trưởng Ban Tổ chức TW, sẽ được Đảng cử vào ngồi chiếc ghế trống do ông Vương Đình Huệ để lại. Nhưng điều này không xẩy ra đã đành, mà người ‘Phó thứ Nhất’ của ông Huệ, đương kim Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng không được 500 đại biểu đưa ra bầu để thay ông Huệ như tin đồn. Vậy là hai chiếc ghế của Tứ trụ, Chủ tịch nước và Chủ tịch quốc hội, đến nay vẫn để trống. Điều lạ lùng nữa là chỉ có một mẩu tin vắn về cuộc bỏ phiếu kín mà không có bất cứ bức ảnh nào đi kèm, nghĩa là báo chí Nhà nước cũng không được ‘tiếp cận hiện trường’. Dư luận còn nhớ, tại cuộc họp bất thường lần thứ sáu kỳ trước (ngày 21/3), bà Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân, tuy chỉ là Ủy viên Trung ương Đảng (tức là cấp bậc về Đảng thấp hơn vị trí của ông Mẫn), vậy mà bà Xuân vẫn được cử vào ghế Quyền Chủ tịch nước (8). Trong khi ông Mẫn là Ủy viên Bộ Chính trị, nhưng chỉ ‘được phân công điều hành’ các hoạt động của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cho đến khi kiện toàn chức danh Chủ tịch Quốc hội.

Tại sao chức danh Chủ tịch nước chưa kiện toàn mà bà Võ Thị Ánh Xuân, cấp bậc Đảng thấp hơn, vẫn được ngồi vào ghế ‘quyền Chủ tịch’ nước ? Còn ông Trần Thanh Mẫn, xin nhắc lại là có cương vị Đảng cao hơn, thì vẫn chưa được cử làm ‘Quyền Chủ tịch Quốc hội’ ? Bản chất của vấn đề ở đây phải chăng là, các bên liên quan vẫn chưa thỏa thuận được với nhau, người của ai ngồi vào ghế nào. Bởi vì, hai chiếc ghế của bà Mai để lại, cho đến nay, Tổng Trọng vẫn chưa tìm được người đủ tin cậy để mà trám vào. Khi hai cái ghế quan trọng ấy vẫn còn ‘bấp bênh’ chưa biết nên trao cho ai, thì ông Trọng chưa thể ‘gật’ để bà Trương Thị Mai bỏ lại hai vị trí ấy, để ngồi vào ghể Chủ tịch Quốc hội. Cuộc thương lượng giữa các phe phái, do đó, vẫn còn đang tiếp tục cho đến 20/5 tới đây, Quốc hội sẽ bước vào kỳ họp chính thức. Cuộc mặc cả giữa các phe được phóng sự của VOA ngày 3/5 phản ánh : ‘Sự ra đi của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, người thứ 3 trong ‘Tứ trụ’ Việt Nam phải từ chức giữa nhiệm kỳ chỉ trong hơn một năm, đang cho thấy sự khủng hoảng về người kế nhiệm lãnh đạo Đảng và phản ánh sự leo thang đáng báo động của chủ nghĩa thân hữu (cronyism – mà thực chất là chủ nghĩa băng đảng) cũng như đấu đá nội bộ, theo nhận định của giới quan sát và truyền thông quốc tế’ (9).

Trần Hiếu Chân

Nguồn : RFA, 06/05/2024

Tham khảo :

(1 và 2) https://vtv.vn/phap-luat/khong-co-ngoai-le-trong-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-20240504195110696.htm

(3) https://www.bbc.com/vietnamese/forum-50613569

(4) https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/second-accomplice-in-trinh-xuan-thanh-abduction-case-is-sentenced-to-five-years-in-prison-01312023094754.html

(5) https://vietnamthoibao.org/vntb-to-lam-muon-dan-ngu-khong-dong-cua-nhung-cong-an-thi-ban-nham-de-be-nham-dan/

(6) https://thoibaotaichinhvietnam.vn/nam-2023-kho-khan-ve-kinh-te-lam-tang-dieu-kien-phat-sinh-toi-pham-139868.html

(7) https://vietnamnet.vn/sai-pham-o-sieu-du-an-dai-ninh-3-600-ha-khien-nhieu-quan-chuc-bi-bat-2277241.html

(8) https://baochinhphu.vn/ba-vo-thi-anh-xuan-giu-quyen-chu-tich-nuoc-102240321121216671.htm

(9) https://www.voatiengviet.com/a/tro-choi-vuong-quyen-vuong-dinh-hue-va-chinh-truong-viet-nam-trong-con-mat-quoc-te/7596211.html

Đã có những thay đổi nhân sự lớn sau hai cuộc họp bất thường của Trung ương Đảng và Quốc hội trong tuần này, nổi bật nhất là việc Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng mất chức.

Ba nhân sự chính trị được chú ý sau các cuộc họp tuần này

Cuộc họp khẩn của Trung ương Đảng vào ngày 20/3 và cuộc họp bất thường của Quốc hội vào ngày 21/3 được quan tâm đặc biệt, chủ yếu liên quan tới sinh mệnh chính trị của ông Võ Văn Thưởng.

Ông Võ Văn Thưởng đã bị miễn nhiệm chức vụ chủ tịch nước nhiệm kỳ 2021-2026, theo kết quả cuộc họp bất thường của Quốc hội Việt Nam.

Quốc hội cũng thống nhất cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Thưởng.

Trước đó một ngày, Trung ương Đảng đã họp khẩn và kết luận ông Võ Văn Thưởng có những "khuyết điểm" và vi phạm những điều "đảng viên không được làm".

Như vậy, sau các quyết định của Trung ương Đảng và Quốc hội, ông Võ Văn Thưởng đã thôi giữ các chức vụ gồm : ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng và An ninh nhiệm kỳ 2021 - 2026. Tuy nhiên, ông vẫn còn là đảng viên.

Giới quan sát đánh giá việc ông Thưởng mất chức là "cơn địa chấn của chính trị của Việt Nam", xét hoàn cảnh ông là chủ tịch nước trẻ nhất và được coi là thân tín với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Ông từng được coi như một "hạt giống đỏ" và học vấn cũng như quá trình làm việc khá giống với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Vụ việc liên quan đến ông Thưởng cũng làm phơi lộ những bất ổn của Đảng Cộng sản Việt Nam, dẫn đến nhiều quan ngại từ giới đầu tư nước ngoài.

Sau khi ông Thưởng rời nhiệm, Việt Nam chưa có chủ tịch nước mới.

Bà Võ Thị Ánh Xuân, Phó chủ tịch nước, giữ quyền chủ tịch nước nhiệm kỳ 2021-2026. Đây là lần thứ hai bà được giao chiếc ghế tạm quyền này.

Trước đó, bà từng giữ quyền chủ tịch nước trong hơn một tháng, từ lúc Quốc hội miễn nhiệm ông Nguyễn Xuân Phúc vào ngày 18/1/2023 cho đến lúc ông Võ Văn Thưởng nhậm chức chủ tịch nước vào ngày 2/3/2023.

Theo quy định, để đạt tiêu chuẩn làm chủ tịch nước, cá nhân cần tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên. Tuy nhiên, bà Xuân chưa bao giờ là ủy viên Bộ Chính trị.

Do đó, dù đã giữ quyền chủ tịch nước đã hai lần, bà Xuân sẽ không trở thành chủ tịch nước, trừ trường hợp được tạo ngoại lệ.

Việc bà Xuân làm quyền chủ tịch nước cho thấy Đảng Cộng sản Việt Nam chưa chuẩn bị được phương án thay ông Thưởng.

Cũng trong buổi họp ngày 21/3, Quốc hội đã nghe Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Trần Tuấn Anh thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Khánh Hòa.

Hiện chưa có thông tin về quyết định cuối cùng của Quốc hội đối với tư cách đại biểu của ông này.

Trước đó, tại phiên họp ngày 5/2/2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành nghị quyết về việc cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Trần Tuấn Anh.

Hình ảnh ông Trần Tuấn Anh khi là Bộ trưởng Công thương vào năm 2019

Về mặt đảng, vào ngày 31/1/2024, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã "xem xét, cho ý kiến về nguyện vọng thôi giữ các chức vụ, nghỉ công tác và nghỉ hưu của ông Trần Tuấn Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương".

Thông báo mà Trung ương Đảng đưa ra từ cuộc họp này cũng tương tự như thông báo mà chúng ta vừa nghe về trường hợp ông Võ Văn Thưởng. Theo đó, ông Trần Tuấn Anh "là cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước, được đào tạo cơ bản, được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị tín nhiệm phân công giữ một số chức vụ lãnh đạo quan trọng".

"Tuy nhiên, ông chịu trách nhiệm chính trị của người đứng đầu khi để xảy ra nhiều vi phạm tại Bộ Công thương, nhiều cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật, bị xử lý hình sự, xử lý kỷ luật Đảng, hành chính", thông báo cho biết.

Từ đó, Đảng đã cho ông Trần Tuấn Anh thôi giữ chức vụ ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. "Cho thôi giữ chức", trong từ điển của Đảng Cộng sản Việt Nam, có thể được hiểu là tước bỏ chức vụ.

Ông Trần Tuấn Anh sinh năm 1964, quê Quảng Ngãi, có trình độ tiến sĩ. Ông là con trai của cựu Chủ tịch nước Trần Đức Lương.

Một trường hợp khác được xem xét trong cuộc họp bất thường hôm 21/3 của Quốc hội là bà Hoàng Thị Thúy Lan  thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc.

Trong buổi họp, Quốc hội đã thông qua nghị quyết về việc bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với cựu bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Hoàng Thị Thúy Lan.

Trước đó, vào ngày 20/3, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã họp và quyết định khai trừ đảng đối với bà Hoàng Thị Thúy Lan.

Thông cáo từ cuộc họp của Trung ương Đảng có nội dung : "Đồng chí Hoàng Thị Thúy Lan […] đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ; vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, vi phạm Quy định những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương ; tiêu cực, nhận hối lộ, gây hậu quả rất nghiêm trọng, dư luận bức xúc, ảnh hưởng rất xấu đến uy tín của tổ chức đảng và chính quyền địa phương".

Đầu tháng 3, bà Lan cùng ông Lê Duy Thành (Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc) đã bị khởi tố, tạm giam về tội "Nhận hối lộ".

Hiện tại, theo điều động của Bộ Chính trị, chức Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc nhiệm kỳ 2020-2025 do ông Dương Văn An (53 tuổi) đảm nhiệm. Ông An từng giữ chức bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận và có thời gian làm bí thư Trung ương Đoàn.

Nguồn : BBC, 22/03/2024

Chống kiểu "chịu trách nhiệm chính trị" không thể tạo nên bước ngoặt cải cách

Phần một

Lãnh đạo "tứ trụ' của Việt Nam – AFP - Ảnh minh họa

Đảng cộng sản Việt Nam (Đảng) từng nhấn mạnh chống tham nhũng "không có vùng cấm", ngụ ý ở cấp lãnh đạo cao nhất như ở ‘Tứ trụ’, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Dù có thể hiểu đây là cam kết chính trị hay tuyên truyền nhưng không thể phủ nhận rằng tham nhũng đã hiện hữu trong vùng cấm là một thực tế. Về nguyên lý, có thể lần theo đường dây tham nhũng nào đó, các đại án, để tìm manh mối. Tuy nhiên, trong bối cảnh tham nhũng không chỉ là thứ văn hóa chính trị, thứ vũ khí của chế độ để bảo đảm cho tính chính danh qua tăng trưởng kinh tế, thì thể chế nào (hình thức, kiểu, cơ chế chính sách) phòng chống tham nhũng đang là vấn đề lớn. Gần đây, đảng đã vận dụng "chịu trách nhiệm chính trị" như một kiểu chống tham nhũng ‘đặc thù’. Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp căn cơ cho sự thay đổi hay sự đột phá thể chế.

Tình hình tham nhũng vẫn đang rất nghiêm trọng và phức tạp. Chuẩn bị công tác nhân sự cho Đại hội 14 của Đảng cộng sản Việt Nam (Đảng), chiến dịch chống tham nhũng được tiến hành ngày càng quyết liệt, thậm chí ‘khốc liệt’. dồn dập và ‘khẩn trương’ hàng loạt quan tham "suy thoái đạo đức" bị khởi tố hình sự. Thông cáo báo chí Kỳ họp thứ 37 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương ⁽¹⁾ cho biết có vụ án ‘đặc biệt’ được khởi tố với nhiều quan tham, các cán bộ lãnh đạo ở Trung ương và địa phương do vi phạm pháp luật bị bắt khẩn trương. Các báo nhà nước ngay lập tức đồng loạt ‘khai thác’ tin này với những dòng tít (title) hấp dẫn độc giả như những "khúc củi" vừa bị cho vào "lò" đúng ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, nhưng Báo Chính phủ nêu trực diện : "Khởi tố 9 bị can liên quan đến vụ án xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn" ⁽²⁾, trong đó có các lãnh đạo đương nhiệm và nguyên lãnh đạo của ba tỉnh Vĩnh Phúc, Quảng Ngãi, Vĩnh Long và các đơn vị có liên quan. Họ là những quan tham cấp trung, người từng có chức vụ cao nhất là Bí thư Tỉnh ủy và thấp là cấp huyện, cấp phòng thuộc chính quyền tỉnh.

Vụ việc vẫn đang tiếp tục được mở rộng điều tra. Tính bất ngờ của vụ án ở chỗ nó chưa được đưa vào danh mục đại án trọng điểm năm 2024 của Ban Chỉ đạo trung ương phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Nhưng tính chất nghiêm trọng của nó hơn cả "trọng điểm" vì khi lần theo đường dây ‘quan hệ thân hữu’ đã dẫn đến những cán bộ lãnh đạo trong ‘cung đình.’ Sẽ là một sự kiện rung động chính trường trong năm 2024 khi nó liên quan đến nhân sự Đảng cộng sản ở cấp nhà nước cao nhất. Ở phần sau của bài viết nội dung liên quan sẽ được đề cập. Ngược lại, một quan tham ‘cỡ bự’ chẳng may bị ‘ngã ngựa’ cũng có thể khiến cho các doanh nghiệp ‘sân sau’ rung động. Hiện trên mạng xã hội lan truyền ‘giả thuyết’ khác nhau, như về sự đấu đá phe phái trước thềm Đai hội 14 hay vụ việc này nằm trong sự tính toán của Đảng về công tác nhân sự.

Bối cảnh thời kỳ chuyển đổi thị trường với nghịch lý tăng trưởng nhanh và tham nhũng tràn lan là quan hệ nhân quả. Quyền lực là thứ ‘ân huệ’ đổi lấy lợi ích vật chất đang là thứ văn hóa chính trị độc hại hủy hoại chế độ. Sau mỗi dự án công đều có ‘bóng dáng’ của mối quan hệ thân hữu, trong đó doanh nghiệp và quan chức cấu kết. Đa số quan tham bị ‘lộ’ và bị cáo buộc nhận hối lộ xuất phát từ các doanh nghiệp ‘làm ăn phi pháp’, dựa vào mối quan hệ quyền lực, thân hữu để giành các dự án công nhằm chiếm đoạt tài sản của nhà nước và của dân, sau đó ‘lại quả’ dưới hình thức đưa hối lộ cho các quan chức đã ‘tạo điều kiện’. Đây chỉ là một mắt xích trong đường dây tham nhũng và, về bản chất đó là sự bảo trợ chính trị.

Bí thư tỉnh Vĩnh Phúc, bà Hoàng Thị Thúy Lan (trái) và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Lê Duy Thành. Ảnh Bộ Công an Việt Nam

Bà Hoàng Thị Thúy Lan, nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng nhân dân của Tỉnh Vĩnh Phúc là ‘quan tham’ trong vụ án nêu trên, là một mắt xích trong đường dây tham nhũng và là một trường hợp điển hình phản ánh nhiều bất cập thể chế, đặc biệt là công tác cán bộ - một lĩnh vực đang bị khủng hoảng. Để bắt giữ bà này, Đảng đã ‘rất khẩn trương’ hoàn tất cái gọi là các thủ tục ‘phế truất’ tư cách lãnh đạo, đại biểu. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào ngày 7/3 đã ban hành Nghị quyết số 1000/NQ-UBTVQH15 ⁽³⁾, tạm đình chỉ nhiệm vụ Đại biểu Quốc hội và cho phép các cơ quan chức năng thực hiện khởi tố bị can, bắt bị can để tạm giam, khám xét… Ngày 18/3 Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã họp Kỳ thứ 38 ⁽⁴⁾ kết luận bà này "đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ; vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, vi phạm quy định những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương ; tiêu cực, nhận hối lộ, gây hậu quả rất nghiêm trọng, dư luận bức xúc, ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức đảng và chính quyền địa phương, đến mức phải xem xét, xử lý kỷ luật" và "đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét, thi hành kỷ luật". Liền sau đó Ban chấp hành Trung ương họp ‘xem xét’ tư cách ủy viên Trung ương của bà này. Tiếp đến, theo thông báo ⁽⁵⁾, là Quốc hội họp bất thường ‘xem xét’ tư cách Đại biểu Quốc hội của bà này.

Bà Hoàng Thị Thuý Lan, xuất thân là "hạt giống đỏ", con gái của một cựu Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam hai khóa 5 và 6, Bộ trưởng Tài chính, thuộc phái Đoàn Thanh niên. Bà từng làm cán bộ Đoàn chuyên trách của Tỉnh từ năm 2005, thăng tiến lên lần lượt lên chức ủy viên Ban Thường vụ và Chủ nhiệm ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Vĩnh Phúc. Đến đầu năm 2015, bà Lan lên chức Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, lần lượt vào ủy viên Trung ương khóa 12 và 13 rồi ngồi ghế bí thư suốt hai nhiệm kỳ gần chục năm cho đến khi bị bắt.

Là bí thư tỉnh uỷ, bà này từng ‘bảo kê’ cho Tập đoàn Phúc Sơn ⁽⁶⁾ liên tục giúp doanh nghiệp tư nhân này trúng thầu hàng chục dự án của tỉnh Vĩnh Phúc, từ xây trường học, chợ búa, bệnh viện, công sở… đến các khu dân cư đầu tư vốn ngân sách lên đến hàng ngàn tỷ đồng. Ngoài ra, bà Bí thư Hoàng Thị Thúy Lan còn ‘che đậy’ cho Phúc Sơn và các doanh nghiệp sân sau "ăn đất", xé nát rừng Tam Đảo để xây khách sạn, phân lô bán nền…

Ông Nguyễn Văn Hậu (biệt danh Hậu Pháo) . Ảnh Bộ Công an Việt Nam

Công luận trong tỉnh từ lâu đã ‘xì xào’ về sự ‘nâng đỡ’ của người bí thư tiền nhiệm. Ông này đã thăng tiến lên trung ương, thành nhân vật có thế lực. Một đường dây bảo trợ chính trị được thiết lập, chắc chắn nhưng ‘vô hình’ đối với Đảng. Mặc dù bà Lan có nhiều "biểu hiện suy thoái về mặt đạo đức, lối sống" nhưng năm 2017, kỳ họp 19, ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương đã chỉ ra nhiều vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, nhiệm kỳ 2010-2015 và 2015-2020, trong đó có trách nhiệm của bà bí thư tỉnh, nhưng bà này chỉ bị đề nghị "kiểm điểm sâu sắc !" Mặt khác, trong lần bỏ phiếu tín nhiệm lãnh đạo mới đây, số phiếu tín nhiệm của bà Lan cao ngất ngưỡng và chỉ bị duy nhất một phiếu tín nhiệm thấp…

Vô số những bất cập có thể chỉ ra từ trường hợp điển hình nêu trên, về chống tham nhũng và công tác nhân sự đảng, trong đó bài học trực tiếp được chỉ ra là sự yếu kém trong công tác tổ chức, quản lý cán bộ, đảng viên. Hơn thế, khi có sự bảo trợ chính trị từ trên, thậm chí là ‘vô hình’, dân chủ nội bộ ở cấp dưới, cấp cơ sở bị loại bỏ. Điều này cho thấy dân chủ hóa xã hội nói chung, cũng như xây dựng thể chế dân chủ để giám sát quyền lực quan trọng như thế nào ! Tuy nhiên, Đảng vẫn ‘chối bỏ’ thực thế này vì bản chất quyền lực tuyệt đối. Bởi vậy, sự ‘bế tắc’ về giải pháp chính sách căn cơ đang cản trở công cuộc cải cách, trong đó thể chế là khâu đột phá chiến lược.

Dẫu biết rằng chính sách nhân sự đảng là khâu then chốt quyết định sự tồn vong của chế độ, nhưng không thể đột phá trong bối cảnh quốc nạn tham nhũng vẫn phức tạp, nghiêm trọng. Ngày 13/3/2024, ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vừa đã chủ trì phiên họp đầu tiên của Tiểu ban nhân sự Đại hội 14 với sự tham dự đầy đủ của "Tứ trụ" gồm các ông Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội, và bà Thường trực Ban bí thư, Trưởng ban Tổ chức Trung ương… Tại đây, yêu cầu cao về nhân sự khóa tới được nêu ra, trong đó "không để lọt vào Trung ương khóa 14 người kê khai tài sản không trung thực, có biểu hiện giàu nhanh, nhiều tài sản mà không giải trình được nguồn gốc" ⁽⁷⁾. Tuy nhiên, giải pháp thế nào thì vẫn không có câu trả lời.

**************************

Phần hai

Hai cựu Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh và Ngoại giao Phạm Bình Minh tại Hội nghị APEC năm 2017. AFP - Ảnh minh họa

Các ‘quan tham’ có chứng cứ do vi phạm pháp luật trong các vụ án tham nhũng nói chung hay trong vụ án ‘điển hình’ đã nêu ở phần một, phần lớn thông qua cấu kết giữa doanh nghiệp ‘làm ăn bất chính’ và quan chức ‘suy thoái’, thì đương nhiên họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. nhưng có một kiểu "chịu trách nhiệm chính trị" mà Đảng mới áp dụng đầu năm ngoái, năm 2023, với trường hợp các vị trí lãnh đạo cấp cao nhất của chế độ, hay còn gọi là "vùng cấm", thì cần phải làm rõ khái niệm, nội hàm và tính chất của nó và, liệu chế tài này liệu có thể nên bước ngoặt để cải cách thể chế đột phá trong bối cảnh chống tham nhũng căng thẳng ? Liệu có thể chính thức ban hành cơ chế khuyến khích "xin thôi giữ các chức vụ được phân công, nghỉ công tác và nghỉ hưu" để cho Đảng – Nhà nước "trong sạch, vững mạnh".

Tháng 1/2023 hình thức kỷ luật "chịu trách nhiệm chính trị" lần đầu tiên áp dụng cho các ông ⁽⁸⁾ nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và hai ông phó Thủ tướng Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam. Trong đó nêu rằng họ phải "chịu trách nhiệm chính trị của người đứng đầu" khi để nhiều cán bộ, trong đó có 2 Phó Thủ tướng, 3 bộ trưởng có vi phạm, khuyết điểm, gây hậu quả rất nghiêm trọng ; 2 Phó Thủ tướng đã xin thôi giữ các chức vụ ⁽⁹⁾, 2 bộ trưởng và nhiều cán bộ bị xử lý hình sự.

Ông Trần Tuấn Anh phát biểu tại một họp báo sau cuộc gặp TPP bên lề Thượng đỉnh APEC ở Hà Nội hôm 21/3/2017 (minh họa). Ảnh AFP

Một năm sau, ngày 31/1/2024 kiểu kỷ luật đảng như trên ‘ứng’ với ông Trần Tuấn Anh ⁽¹⁰⁾, lúc đó đương nhiệm ủy viên Bộ Chính trị, viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương. Trong đó nêu rằng ông ấy "chịu trách nhiệm chính trị của người đứng đầu" khi để xảy ra nhiều vi phạm tại Bộ Công Thương, nhiều cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật, bị xử lý hình sự, xử lý kỷ luật đảng, hành chính. Nhận thức rõ trách nhiệm trước Đảng và Nhân dân, ông đã có đơn xin thôi giữ các chức vụ được phân công, nghỉ công tác và nghỉ hưu và được Đảng ‘chuẩn thuận’.

Mới đây nhất, lại thêm một sự kiện gây chấn động chính trường Việt Nam. Ngày 20/3/2024 tại hội nghị bất thường lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13 "đồng ý để ông Võ Văn Thưởng thôi giữ ^[11] các chức vụ Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng An ninh nhiệm kỳ 2021-2026, theo nguyện vọng cá nhân". Ông ấy phải "chịu trách nhiệm người đứng đầu theo các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước… vì đã vi phạm quy định về những điều đảng viên không được làm, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên".

Chiến dịch chống tham nhũng hiện đang căng thẳng đến đỉnh điểm, xu hướng suy thoái chính trị trầm trọng được phản ánh ở thượng tầng, trong ‘cung đình.’ Chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ khóa 13 (năm 2021) đến nay số ủy viên Bộ Chính trị giảm từ 18 còn 14 do bốn người ‘xin thôi nhiệm vụ’. Số Ủy viên Trung ương (cả dự khuyết) từ 200 hiện còn 179…

Sự đổi mới thể chế chính trị Việt Nam đang có những ‘bước lùi’ đáng lo ngại. Trước hết, như đã biết, giới hạn nghiêm ngặt nhiệm kỳ công tác được quy định trong điều lệ Đảng, lãnh đạo tối cao bất kỳ không phục vụ quá 2 nhiệm kỳ đã bị phá vỡ liên tiếp bởi "các trường hợp đặc biệt" trong hai nhiệm kỳ Đại hội 12 và 13. Khủng hoảng trong công tác nhân sự mang lỗi ‘hệ thống’ trong các khâu từ tuyển chọn, sử dụng và bổ nhiệm. Các ủy viên Bộ Chính trị hoặc các lãnh đạo cao cấp được bầu chọn không còn theo tiêu chí là đã phải qua hai nhiệm kỳ công tác ở vị trí liền kề. Tuy về nguyên tắc việc cất nhắc không còn theo "cha truyền con nối" nhưng các hiện tượng "thái tử đảng" và "hạt giống đỏ" mang tính hình thức, nhiều người trong số họ đã tham ô, tham nhũng, suy thoái về tư tưởng, đạo đức lối sống. Việc quy hoạch cán bộ chiến lược kế cận, đặc biệt ở các vị trí cao nhất của Đảng, kém chất lượng, không khả thi…

Như đã lưu ý, nghịch lý tăng trưởng nhanh và tham nhũng nghiêm trọng, trong đó từng ‘chấp nhận’ tham nhũng để tăng trưởng kinh tế như một công cụ đảm bảo tính chính danh (không do dân bầu) cho Đảng và, những bất cập về tổ chức và nhân sự nêu trên, đang sói mòn nguyên tắc lãnh đạo theo tập thể, có nghĩa là không cá nhân lãnh đạo nào có thể đi quá lệch khỏi sự đồng thuận của nhóm. Tuy nhiên, cái gọi là ‘tập thể lãnh đạo’ không thể còn được đảm bảo là ‘không nhúng chàm’.

Tham nhũng tràn lan, nghiêm trọng đã khiến người dân đánh giá tiêu cực về các cán bộ đảng viên lãnh đạo, mất niềm tin vào chế độ, bởi vì công dân có thể coi tham nhũng là dấu hiệu quản lý yếu kém. Hơn thế, thể chế "chịu trách nhiệm chính trị" nay áp dụng đối với những trường hợp nêu trên càng khiến cho dân đang bị ‘đánh lừa’ trong một trò chơi chính trị cung đình.

Thể chế "chịu trách nhiệm chính trị" không hẳn là nguyên tắc công khai và trách nhiệm giải trình để giám sát tha hóa quyền lực trong chế độ dân chủ. Đây là kiểu giải trình và chịu trách nhiệm chủ yếu được thực hiện theo chiều từ cấp dưới lên cấp trên trong hệ thống Đảng cộng sản. Nghĩa là, nếu anh là một quan chức và, Đảng, chính phủ muốn trừng phạt anh, chẳng hạn vì tham nhũng hay bất trung, thì họ có thể bắt anh phải giải trình và chịu trách nhiệm. Kiểu "chịu trách nhiệm chính trị" như vậy đối lập với nguyên tắc giải trình và chịu trách nhiệm được thực hiện theo quy trình thông qua bầu cử dân chủ, trong đó sự giải trình theo chiều từ trên xuống dưới để cho thấy cấp trên sẽ chịu trách nhiệm ra sao đối với những người bị lãnh đạo ở cấp dưới, với dân.

Đặc điểm tiếp theo của tính giải trình và chịu trách nhiệm dưới chế độ Đảng cộng sản toàn trị mang nội dung đạo đức nhiều hơn là thủ tục pháp lý. Về nguyên tắc là người lãnh đạo phải biết cảm nhận về trách nhiệm đạo đức của mình trước người dân. Tuy nhiên, ảnh hưởng của nho giáo, sự biên minh và tuyên truyền về "làn sóng thứ ba" của chủ nghĩa xã hội để duy trì chế độ đã đặt lợi ích của đảng trên lợi ích người dân, thúc đẩy tính toàn trị tăng cường đàn áp bất đồng chính kiến, hạn chế các quyền cơ bản và tự do của người dân.

Sau nữa, sự suy thoái chính trị sẽ kéo dài khi thể chế giải trình và chịu trách nhiệm chính trị trong chế độ toàn trị thiếu tính công khai, minh bạch. Các trường hợp "chịu trách nhiệm chính trị" nêu trên đều không công khai về những vi phạm cụ thể, chẳng hạn như nhận hối lộ hay suy thoái đạo đức lối sống như thế nào ? Trách nhiệm giải trình luôn phải song hành với tính công khai, minh bạch tạo nên những nguyên tắc quan trọng trong các khía cạnh khác nhau của xã hội, bao gồm quản trị nhà nước, kinh doanh và các mối quan hệ cá nhân. Chúng liên quan đến hành vi cởi mở và trung thực, sẵn sàng chịu trách nhiệm về hành động của một cá nhân và khả năng đưa ra lời giải thích hoặc biện minh rõ ràng cho các quyết định hoặc kết quả.

Tình hình tham nhũng đến nay vẫn nghiêm trọng và, chính sách chống tham nhũng thiên về sức mạnh bạo lực, không bền vững khi thiếu thể chế hiệu quả kiểm soát quyền lực, ngăn cản sự tham gia chính trị của người dân… khiến nguy cơ tồn vong chế độ càng lớn. Ngoài ra, hiệu ứng ngược từ chống tham nhũng kiểu này đang triệt tiêu động lực tăng trưởng kinh tế và đóng băng bộ máy hành chính vốn đã quan liêu.

Doãn An Nhiên

Nguồn : RFA, 20/03/2024

Tham khảo

1. https://ubkttw.vn/danh-muc/tin-tuc-thoi-su/thong-cao-bao-chi-ky-hop-thu-37-cua-uy-ban-kiem-tra-trung-uong.html

2. https://baochinhphu.vn/khoi-to-9-bi-can-lien-quan-den-vu-an-xay-ra-tai-cong-ty-cp-tap-doan-phuc-son-102240308181456566.htm

3. https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx ?ItemID=85228

4. https://ubkttw.vn/danh-muc/tin-tuc-thoi-su/thong-cao-bao-chi-ky-hop-thu-38-cua-uy-ban-kiem-tra-trung-uong.html

5. https://thanhnien.vn/thuong-vu-quoc-hoi-lui-hoi-nghi-dai-bieu-quoc-hoi-chuyen-trach-ngay-213-sang-263-185240318184715264.htm?fbclid=IwAR2JWRQPQ8LQrINV7zyw6qeWB1En9KAkXEZXTKQ9MHiSVSF0nVGE_n0Upuo

6. https://cafef.vn/chu-tich-tap-doan-phuc-son-hau-phao-bi-bat-tu-cau-be-chan-vit-den-dai-gia-vuong-vong-lao-ly-188240228092909468.chn

7. https://vnexpress.net/khong-de-lot-vao-trung-uong-nguoi-ke-khai-tai-san-khong-trung-thuc-4721864.html

8. https://vov.vn/chinh-tri/xay-dung-chinh-don-dang/ong-nguyen-xuan-phuc-thoi-giu-chuc-vu-dang-nha-nuoc-post997011.vov

9. https://vov.vn/chinh-tri/quoc-hoi-chinh-thuc-phe-chuan-mien-nhiem-pho-thu-tuong-pham-binh-minh-va-vu-duc-dam-post994557.vov

10. https://vov.vn/chinh-tri/ban-chap-hanh-trung-uong-dang-xem-xet-ve-cong-tac-can-bo-post1074864.vov

11. https://vnexpress.net/trung-uong-dong-y-ong-vo-van-thuong-thoi-chuc-chu-tich-nuoc-4722542.html

Đảng và Nhà nước coi tham nhũng là "giặc nội xâm". "Công cuộc đốt lò" năm 2023 đã buộc "9 cán bộ diện Trung ương quản lý thôi giữ chức vụ, nghỉ công tác, bố trí công tác khác" (1), trong đó có chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, ba bộ trưởng liên quan đến các vụ Việt Á, "chuyến bay giải cứu" tại Cục lãnh sự, Bộ ngoại giao. Năm 2023, số vụ phạm tội tham nhũng và chức vụ được phát hiện tăng 51,63%, theo số liệu được bộ trưởng công an Tô Lâm công bố (2).

Năm 2024 được đánh dấu với đại án Trương Mỹ Lan - tập đoàn Vạn Thịnh Phát bị đưa ra xét xử trong hai tháng 3 và 4 liên quan đến nhiều cán bộ Nhà nước. Báo mạng Gavroche-thailande nhận định vụ Vạn Thịnh Phát, với số tiền chiếm đoạt lên tới 304.000 tỷ đồng (12,4 tỷ đô la), có lẽ là vụ tham nhũng lớn nhất trong lịch sử Đông Nam Á, vượt qua cả vụ biển thủ 4,4 tỷ đô la từ quỹ 1MDB ở Malaysia.

Tình trạng tham nhũng và chống tham nhũng tại Việt Nam được thể hiện qua hai ý trong câu hỏi được nêu trong hội thảo ngày 18/10/2023 của Ban Nội chính Trung ương ở Hà Nội : "Chúng ta đã quyết liệt xử lý cán bộ, vì sao vẫn xảy ra nhiều vụ án tham nhũng lớn ?". Chủ trương chống tham nhũng trong năm 2024 sẽ "tiếp tục tinh thần của tổng bí thư" là "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai", với chủ trương 6 "hơn", trong đó có "năm nay phải tốt hơn năm trước".

Tuy nhiên, một số nhà quan sát e rằng chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt tác động đến ổn định về kinh tế. Nhiều lãnh đạo địa phương hoặc cán bộ "ngại" ký các hợp đồng đầu tư vào cơ sở hạ tầng do sợ bị cáo buộc tham nhũng. Một số khác, được trang Gavroche trích dẫn, cho rằng các cuộc điều tra tham nhũng trong lĩnh vực tư nhân tác động đáng kể đến lòng tin của các doanh nghiệp ở Việt Nam, dẫn đến tâm lý lo ngại chung về các cuộc điều tra và giám sát của Đảng cộng sản (3).

Một hệ quả khác của "công cuộc đốt lò" là hiện giờ, dường như ông Nguyễn Phú Trọng chưa tìm được người thay thế dù đã già yếu và giữ chức tổng bí thư ba nhiệm kỳ liên tiếp. Đây là một trong những nhận định của giám đốc nghiên cứu Benoît de Tréglodé, Viện Nghiên cứu Chiến lược (IRSEM), Trường Quân sự Pháp, khi trả lời phỏng vấn RFI tiếng Việt.

************************

Benoît de Tréglodé : Trước tiên, việc gia tăng chống tham nhũng ở Việt Nam cho thấy một điều, đó là cuộc chiến kế thừa vị trí của ông Nguyễn Phú Trọng giờ đã được khởi động. Thường thì cuộc đua diễn ra vào năm trước kỳ Đại hội Đảng, giờ còn đến hai năm nữa, nhưng điều này diễn ra trong bối cảnh tình trạng sức khỏe khó lường của tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, cũng như những tin đồn về sức khỏe của ông.

Năm trước mỗi kỳ Đại hội Đảng, thay đổi thành phần lãnh đạo Nhà nước, là năm đầy những chiến dịch chống tham nhũng. Cũng cần biết là khi chính quyền Việt Nam tung một chiến dịch chống tham nhũng thì ẩn sau những phát biểu tốt đẹp thường còn có ý đồ làm mất uy tín hoặc bỏ tù những nhân vật chủ chốt của phe cạnh tranh chính trị.

Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ 14 dự kiến tổ chức tháng 01/2026. Hiện có nhiều thắc mắc về tình hình sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng, cho nên, nếu nhìn từ khía cạnh này thì chiến dịch chống tham nhũng rầm rộ hiện nay là chuyện bình thường. Nhưng để hiểu thực sự về việc tăng cường mạnh mẽ chiến dịch này, câu hỏi đặt ra : Ai là người kế nhiệm ông Nguyễn Phú Trọng ?

Chúng ta thấy tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương đảng khóa 13 tháng 10/2023, ông Nguyễn Phú Trọng quyết định đứng đầu Tiểu ban Nhân sự (chuẩn bị Đại hội lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương đảng). Điều vô cùng ngạc nhiên là ông Nguyễn Phú Trọng đứng đầu tiểu ban này. Việc này có thể diễn giải là thứ nhất, sức ảnh hưởng của ông vẫn rất lớn ; thứ hai là ông chưa tìm được những người kế nhiệm rõ ràng tại hội nghị tháng 10/2023.

Cuối cùng, tôi cho rằng việc gia tăng chống tham nhũng trong năm 2024 còn cho thấy, vì chưa có người kế nhiệm nên ông Nguyễn Phú Trọng cần khẩn trương tìm ra một lãnh đạo tương lai nếu nhìn vào tình trạng sức khỏe của ông hiện nay. Nói một cách khác, những gì diễn ra trong năm nay (2024) là điều lẽ ra đến năm tới (2025) mới diễn ra.

RFI :Trong một hội thảo được Ban Nội chính Trưng ương tổ chức ngày 18/10/2023 tại Hà Nội, một câu hỏi đã được đặt ra : "Chúng ta đã quyết liệt xử lý cán bộ, vì sao vẫn xảy ra nhiều vụ tham nhũng lớn, tiêu cực lớn, gây bức xúc trong dư luận" ? Vậy đâu là nguyên nhân của hiện tượng này ?

Benoît de Tréglodé : Tôi không muốn sa vào đánh giá chung hoặc mang tính khiêu khích, nhưng ở Việt Nam là "phải tham nhũng". Để làm chính trị ở Việt Nam thì phải có tiền, phải có sự hậu thuẫn của một doanh nhân, phải có ngân sách lớn để có thể thăng tiến trong môi trường chính trị.

Ngược lại, để làm ăn, để kinh doanh ở Việt Nam thì cũng cần sự ủng hộ của một chính trị gia. Nhìn chung, giống như ở Trung Quốc, người ta thường thấy trong guồng máy chính trị hiện tượng mua quan bán chức và phải có tiền. Hiện tượng này làm lưu thông những khối lượng tiền lớn và gây bức bối bên trong hệ thống chính trị.

Tôi muốn nói đến hệ quả thứ hai của hiện tượng này, đó là những tranh cãi trên thượng tầng Nhà nước cho thấy cạnh tranh về lợi ích kinh tế giữa các cá nhân, giữa các phe phái, các nhóm nhưng không hẳn thể hiện rằng hệ thống bị suy yếu. Không phải vì có những chiến dịch chống tham nhũng, vì có những trường hợp tham nhũng, mà hệ thống kinh tế bị suy yếu. Ngược lại, ở một khía cạnh nào đó và đây cũng là điều nghịch lý, chế độ chính trị lại được củng cố hơn nhờ những vụ tham nhũng này.

Công cuộc "hiện đại hóa đất nước" diễn ra thông qua việc tham nhũng đại trà ở mọi tầng lớp trong xã hội. Mức lương vẫn còn thấp trong khu vực hành chính và tư nhân, số người giàu trong xã hội đã tăng lên, cho nên tiền phải đến từ đâu đó.

RFI :Chiến dịch chống tham nhũng có quy mô lớn này mang lại những kết quả nào cho Đảng và Nhà nước ?

Benoît de Tréglodé : Khi theo dõi đời sống chính trị Việt Nam, người ta nhận thấy có một khái niệm quan trọng, đó là các cuộc khủng hoảng được coi là có lợi cho chính quyền để có thể tiếp tục tồn tại, vững mạnh hơn và trường tồn.

Nhìn từ khía cạnh này, trên bình diện quốc tế, từ lâu người ta vẫn nhắc đến những tranh chấp hàng hải ở Biển Đông. Đây là một cuộc khủng hoảng có lợi cho chính quyền Việt Nam, bởi vì những vụ tranh chấp đó làm tăng tính chính đáng của Đảng cộng sản, được coi là người đang bảo vệ đất nước, bảo vệ người dân khỏi những vụ tấn công của nước ngoài.

Về chính trường trong nước, các chiến dịch chống tham nhũng thực sự là một cuộc khủng hoảng có lợi cho lãnh đạo Nhà nước, cho tổng bí thư Đảng cộng sản, để thể hiện với nhân dân rằng Đảng cộng sản đang ở đây bảo vệ họ, đảng ở đây để thường xuyên tóm những con cá lớn, bảo vệ lợi ích của những người thấp cổ bé họng, dù đều là ảo tưởng. Rất ít người Việt Nam tin hoàn toàn vào thực tế của những chiến dịch chống tham nhũng trong giới chính trị.

RFI :Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng tại vị cho đến năm 2026. Tương lai của chiến dịch chống tham nhũng sẽ ra sao, trong khi dường như ông hiện là người đấu tranh nhiệt thành duy nhất ?

Benoît de Tréglodé : Trước hết, rất khó đưa ra được bất kỳ dự đoán nào trong bầu không khí bí hiểm như hiện nay. Điều gần như chắc chắn hiện nay là ông Nguyễn Phú Trọng sẽ tiếp tục giữ chức tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam cho đến hơi thở cuối cùng. Khi đứng đầu Tiểu ban Nhân sự ở Đại hội tháng 10/2023, ông đã cho thấy rằng kế nhiệm ông là một vấn đề nhạy cảm và nhân vật đó chưa được chọn.

Ông Nguyễn Phú Trọng thực sự muốn đích thân tác động đến việc lựa chọn người lãnh đạo tương lai của Đảng. Như vậy, khi kiểm soát các chiến dịch chống tham nhũng mới, hiện rất mạnh mẽ trong năm 2024, ông còn cho thấy chính ông là người sẽ quyết định tương lai của Việt Nam.

Điểm tương đối mới hiện nay, đó là chúng ta chưa thấy những gương mặt nổi trội có tiềm năng kiêm nhiệm cùng lúc 3, 4 chức vụ quan trọng trong bộ máy Đảng và Nhà nước Việt Nam. Thứ nhất, đó là vì ông Nguyễn Phú Trọng vẫn có trọng lượng và ảnh hưởng rất lớn trong đời sống chính trị Việt Nam. Tiếp theo, cũng là vì ngày càng có ít thông tin rò rỉ ở Việt Nam kể từ khi luật an ninh mạng được áp dụng năm 2019. Luật này rất linh hoạt và quản lý rất nghiêm ngặt mọi rò rỉ chính trị về vấn đề nhân sự này.

RFI :RFI tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giám đốc nghiên cứu Benoît de Tréglodé, Viện Nghiên cứu Chiến lược (IRSEM), Trường Quân sự Pháp.

Thu Hằng thực hiện

Nguồn : RFI 04/03/2024

Chú thích :

(1)  Báo Điện tử Chính phủ, "Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực : Năm nay phải tốt hơn năm trước".

(2)  Nhân dân, "Số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện tăng 51,63% trong 12 tháng".

(3) Gavroche-thailande.

Tháng 9 năm ngoái, Chính phủ (vui mừng) báo cáo : đã phát hiện 54 cán bộ không trung thực trong kê khai tài sản, thu nhập và giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm (gọi tắt là kê khai tài sản).

Ngày 6/9/2023, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Tư pháp họp phiên toàn thể lần thứ 10 xử lý 54 người không trung thực trong việc kê khai tài sản, thu nhập và giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm. Ảnh : VPQH

Trời ơi 54 cán bộ này quý hiếm cũng phải cỡ cao hổ cốt, mà là loại hổ bạch tạng có cha là cảnh sát giao thông còn mẹ là cán bộ tuyên giáo vậy.

Bởi vì họ được lọc ra trong tổng số gồm đến hơn 60.000 người kê khai tài sản thu nhập lần đầu + hơn 500.000 người kê khai tài sản thu nhập hàng năm + hơn 44.000 người đã kê khai tài sản thu nhập bổ sung + gần 162.000 người kê khai tài sản thu nhập phục vụ công tác cán bộ. Tổng cộng hơn 766.000 cán bộ phải kê khai tài sản và thu nhập, mà chỉ có 54 cán bộ chơi ăn gian bị phát hiện.

Thần tình ! Có nghĩa là số cán bộ (tạm thời được xem là) kê khai trung thực, thanh liêm, trong sạch chiếm đến tuyệt tuyệt tuyệt x 3, 14 lần đại đa số !

Ấy nhưng mà có gì sai sai !

Cũng chính báo cáo của Tổng thanh tra Chính phủ cho hay, năm ngoái đã thụ lý điều tra hơn 1.100 vụ án, xác định gần 3.000 bị can phạm tội về tham nhũng.

Chỉ cán bộ có quyền lực mới có khả năng tham nhũng, đồng thời họ đều thuộc diện phải kê khai tài sản. Gần 3.000 bị can phạm tội tham nhũng tức là gần 3.000 người đã kê khai gian tài sản trong (những) năm qua. Thế mà chính thức chỉ có 54 cán bộ bị phát hiện.

Với khả năng phi thường như thế, 54 cụ nọ quả thật là rồng trong loài người, là 54 cục hột xoàn trong làng cán bộ chứ còn gì nữa !

Quan chức có giàu không ?

Giàu lắm.

Cách đây gần chục năm, ảnh chụp dinh thự bề thế và những ngôi nhà ba tầng lầu bỏ không, bất động sản mặt tiền cho thuê… của ông Trần Văn Truyền, nguyên Tổng Thanh tra Chính phủ đăng đầy trên báo chí và mạng xã hội. Nhân dân ghen tị bàng hoàng. Ông Truyền thanh minh với công luận : Phải lao động thối cả móng tay mới có nhà cửa này.

Ông Nguyễn Sỹ Kỷ, nguyên Phó Ban Nội chính Tỉnh ủy Đắk Lắk có biệt thự xây trên đất nông nghiệp, hồ bơi, hồ nước 625 m2 trong khuôn viên cùng ba thửa đất có tổng diện tích gần một ha tại Thành phố Buôn Mê Thuột. Ông Kỷ nói, đó là nhờ ông chạy xe ôm thâu đêm từ thời trai trẻ.

Ông Phạm Sỹ Quý, nguyên Giám đốc Sở Tài nguyên và môi trường tỉnh Yên Bái cũng có khu biệt thự trị giá khoảng vài chục tỷ. Ông Quý cũng nói do tiết kiệm gom góp từ thời thanh niên đi buôn chổi đót, làm men nấu rượu, làm bánh kẹo, làm giá đỗ bán…

Thực tế thì cách đây hàng chục năm, giá trị đất nông nghiệp ở các tỉnh đều không cao. Làm cán bộ cũng có thể gom góp tiền bạc từ gia đình, cố gắng làm thêm hoặc vay mượn từ các nguồn chính đáng khác để mua được. Người nào nhanh nhạy thì mua vào bán ra nhiều lần là có bạc tỷ. Cộng với ưu thế biết trước thông tin quy hoạch đất đai, trong làng cán bộ công chức không ít người giàu lên nhờ thế.

Nhưng dư luận lại không tin rằng ba vị kể trên sắm được dinh thự hoành tráng là do lao động và nhạy bén thị trường. Họ moi ra : ông Truyền chiếm dụng nhiều nhà đất do Nhà nước cấp trong thời gian đương chức, sau đó đã bị Trung ương kỷ luật. Ông Kỷ trong thời gian làm chủ tịch huyện Krông Pắk trước đó đã có nhiều sai phạm như bổ nhiệm cấp dưới vượt chỉ tiêu, sai quy định, ký đến 400 quyết định tuyển dụng giáo viên sai quy định, để xảy ra nhiều sai phạm trong đầu tư xây dựng công… Ông Quý thì "kê khai thiếu gần 8.000 m2 đất ở, hơn 27.500m2 đất nông nghiệp do vợ đứng tên, không kê khai một căn nhà diện tích xây dựng 600m2 ; không kê khai tiền vay ngân hàng hơn 9,1 tỷ đồng và nợ bạn bè 60 cây vàng, được cho chuyển quyền sử dụng đất vượt hạn mức, được giảm trừ gần hai tỷ đồng tiền san lấp mặt bằng sai quy định…" (trích báo Chính phủ).

Tóm lại là "kính thưa các đồng chí chưa bị lộ"

Nhưng chuyện khoe của đập vào mắt như thế xưa rồi. Bây giờ các quan chức cao cấp khôn hơn nhiều. Họ không khoe dinh thự đồ sộ hay xe sang, đá quý… nên cũng không phải vắt óc nghĩ ra các lý do giải thích. Thậm chí có người như ông cựu Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long, còn không cần đến cái ví cất tiền cơ. Ông chỉ việc gọi thư ký, bảo đang cần 2,25 triệu tiền Mỹ (khoảng 51 tỷ tiền Việt) để lo công việc, tức thì hai triệu tự nó vác xác chạy đến nhanh như cắt.

Cựu Chủ tịch thành phố Hà Nội Chu Ngọc Anh cũng là người giàu vô địch. Giàu đến nỗi Việt Á tặng 200.000 đô la Mỹ nhét trong một chiếc túi mà ông cư xử với nó chẳng khác gì 2.000 đồng. Ông quẳng cái túi vào góc trong văn phòng, để tận một tháng sau khi dọn phòng chuyển trụ sở mới phát hiện ra. Thế nhưng biết rồi vẫn không đem phong bì tiền cất đi mà lại tiếp tục quẳng phứa vào gara ở nhà, rồi lại tiếp tục quên mất. Quên sâu đến nỗi bao nhiêu tháng sau, đến khi đứng chắp tay vòng quanh bụng trước tòa ông mới nhớ ra và rất đau xót vì bận chống dịch quá, không kịp trả lại cho doanh nghiệp !

Chỉ "làm việc" với hai doanh nghiệp xin cấp phép chuyến bay giải cứu, cựu trợ lý Phó thủ tướng Vũ Đức Đam-ông Nguyễn Quang Linh, nhận hơn 4,2 tỷ đồng.

Cũng như hàng trăm hàng ngàn đồng bạn (tù) ở những vụ án tham nhũng, các ông bà ấy đều hết sức giàu do ăn chặn, bóp cổ doanh nghiệp và người dân. Nhưng tất cả bọn họ đều chưa bao giờ lọt vào danh sách những người kê khai tài sản thiếu trung thực.

Nếu không bị phát hiện, bọn họ đều sẽ tiếp tục giữ những chức vụ to lớn, tiếp tục kê khai tài sản đều đặn và tiếp tục đạt được đánh giá trung thực, liêm khiết.

Thực tế tréo ngoe đó chứng minh kê khai tài sản và thu nhập không thể khiến cán bộ rụt tay. Thủ tục đầy tính hình thức này chỉ gây mất thời gian, tốn giấy mực và đem lại những con số ảo để mị một số người dân ngây thơ. Từ khi manh nha ý đồ tham nhũng thì các quan đều đã dày công vạch ra hẳn kế hoạch phân tán tài sản, xóa dấu vết các khoản tiền đến và tạo vỏ bọc đời sống sinh hoạt bình thường để không thu hút sự chú ý của dư luận rồi. Chả lẽ các anh các chú kê ra mảnh đất này là doanh nghiệp kia biếu, tòa nhà kia là doanh nghiệp nọ tặng cơ chứ, bị điên à !

Cái gốc của tham nhũng ở Việt Nam là quyền lực được tuyệt đối hóa dẫn đến quyền lợi cực độ béo bở đi kèm với đãi ngộ chính thức bạc bẽo. Bảo những ông vua con đang hết sức phè phỡn rằng hãy trung thực thật thà để gươm kề vào cổ thì thật là chuyện nhạt đến nỗi cười không nổi.

Nguyễn Nhơn

Nguồn : RFA, 18/02/2024

Tham khảo :

https://dantri.com.vn/dien-dan/dao-dat-thoi-mong-tay-va-chay-xe-om-thau-dem-quan-chuc-sao-co-cuc-qua-20170408223115498.htm

https://baochinhphu.vn/cong-bo-ket-luan-sai-pham-cua-ong-pham-sy-quy-102229034.htm

https://tuoitre.vn/ong-chu-ngoc-anh-khai-vali-dung-200-000-usd-cat-trong-gara-nhung-nay-khong-tim-thay-20240105125345457.htm?fbclid=IwAR237i-2Z72asRFWi9JD_SMVGYST3ZCE76b_ZXgzS4UsOVdPOZd2FsBWSyc

https://vnexpress.net/phan-quoc-viet-tu-choi-khai-moi-quan-he-nhay-cam-voi-cuu-bo-truong-long-trong-vu-viet-a-4697254.html

https://thanhnien.vn/54-nguoi-bi-xu-ly-vi-ke-khai-tai-san-khong-trung-thuc-185231020162700961.htm

https://baomoi.com/xet-xu-vu-viet-a-dai-dien-vks-nhac-den-tin-nhan-dem-tien-mon-van-tay-c48034677.epihttps://baomoi.com/ong-nguyen-thanh-long-bi-cao-rat-an-han-xot-xa-dau-kho-c48035824.epi

https://phunuvietnam.vn/doan-tin-nhan-lam-cccd-som-khong-mo-van-tay-giua-2-bi-cao-trong-vu-viet-a-am-chi-dieu-gi-20240109212313642.htm

Chống tham nhũng bằng ‘nhân’ có xóa được nghịch lý tăng trưởng, tham nhũng tại Việt Nam

Có nghịch lý gì giữa tăng trưởng kinh tế và nạn tham nhũng tại Việt Nam hay không và liệu chống tham nhũng bằng ‘chữ nhân’ như Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng mong muốn có khả thi không là chủ đề của Bàn Tròn Thứ Ba, bàn tròn chuyên đề của VOA tiếng Việt đầu năm Giáp Thìn.

Nguồn : VOA, 13/02/2024

Sau hàng chục vụ án tham nhũng bị phanh phui, một số nhà quan sát cho rằng ông Nguyễn Phú Trọng "đốt lò" một cách có chọn lọc, chỉ nhắm vào những người chống đối ông trong Đảng mà thôi.

Hai cựu Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh và Ngoại giao Phạm Bình Minh tại Hội nghị APEC năm 2017. AFP

Chống tham nhũng có chọn lọc 

Bước vào năm 2024, công cuộc chống tham nhũng do Tổng bí thư Đảng cộng sản Nguyễn Phú Trọng khởi xướng đã kỷ luật một loạt lãnh đạo Bộ Công thương nhiệm kỳ 2016 – 2021 : người mất tất cả các chức vụ, người bị khởi tố, điều tra. 

Nguyên Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng và nguyên Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng bị kỷ luật  bằng hình thức khiển trách. Hai Thứ trưởng Bộ Công thương là ông Hoàng Quốc Vượng và Đỗ Thắng Hải bị khởi tố và bắt tạm giam trong tháng 1/2024.

Vào ngày 31/1, ông Trần Tuấn Anh, cựu Bộ trưởng Công thương chỉ bị cho thôi chức vụ  theo đơn xin nghỉ và được Trung ương đảng chấp nhận. Đây là người thứ ba bị loại khỏi Bộ Chính trị khóa 13 (2021 - 2026).

Ông Lê Anh Hùng, một cựu tù nhân lương tâm, người quan sát chính trị Việt Nam nhận định với RFA :

"Đương nhiên là ông Trần Tuấn Anh có sai phạm thì mới bị kỷ luật nhưng mà trong hệ thống này thì ai cũng sai phạm cả, không ít thì nhiều. Cho nên khi mà người này hay người kia mất chức, bị kỷ luật hay ra tòa thì chủ yếu đó là hậu quả của cuộc thanh trừng đấu đá nội bộ bên trong mà thôi".

Luật sư Nguyễn Văn Đài từ nước Đức cho rằng đây rõ ràng là sự phân biệt đối xử giữa các đồng chí với nhau. Thực thi chính sách phòng chống tham nhũng của chế độ một cách không công bằng, công minh ; cùng một sai phạm nhưng có người bị khởi tố, có người lại được cho "hạ cánh an toàn" :

"Bằng chứng là ông Bộ trưởng Công an Tô Lâm đã đích thân đến thăm bố mẹ của ông Trần Tuấn Anh, là ông cựu Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Chúng ta có thể thấy rằng là đối với những người thuộc phe cánh của những người đang có quyền lực thì khi vi phạm sẽ được hạ cánh an toàn, còn những người đối lập ở trong Đảng thì chắc chắn sẽ bị xử tù".

Bộ trưởng Công an Tô Lâm, vào chiều ngày 6/2 đã đến thăm và chúc Tết  gia đình nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Theo mô tả của truyền thông Nhà nước, ông Tô Lâm ân cần hỏi thăm sức khoẻ và mong muốn nguyên Chủ tịch nước tiếp tục quan tâm, đóng góp những ý kiến đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc. 

Ông Trần Tuấn Anh là con trai cựu Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đức Lương. Ông này từng dính vào vụ lùm xùm cho xe biển số xanh đến tận chân cầu thang máy bay để đón vợ, con hồi tháng 1/2019, nhưng không phải chịu hình thức kỷ luật nào.

Qua nhiều năm quan sát biến động chính trị Việt Nam, ông Đài nhận định, một trong những nguyên do giúp cho ông Tuấn Anh thoát kỷ luật đảng hay thậm chí là án tù là do ông này là con của một lãnh đạo nhà nước có công với cách mạng, trực tiếp tham gia kháng chiến trước năm 1975.

Đây không phải là lần đầu tiên có sự phân biệt đối xử giữa các đảng viên cấp lãnh đạo . Hồi tháng 1/2023, ba ông thuộc Ủy viên Trung ương Đảng, gồm cựu Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, hai cựu Phó thủ tướng Vũ Đức Đam và Phạm Bình Minh đều chỉ phải từ chức, nghỉ hưu "theo nguyện vọng", nhưng không chịu bất kỳ hình thức kỷ luật Đảng nào, cũng không bị điều tra hình sự về các vụ đại án như "chuyến bay giải cứu" hay vụ Việt Á…

Trong khi đó, hàng loạt cán bộ cấp dưới đã bị bắt, bị khởi tố hình sự liên quan tới các vụ án này vì các hành vi đưa hối lộ, môi giới hối lộ, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ và lừa đảo chiếm đoạt tài sản…

Chống tham nhũng ra sao trước đồn đoán về sức khoẻ ông Trọng

…hủy hoại dân chủ - nhân quyền nghiêm trọng

Đảng cộng sản Việt Nam chừng như quyết liệt chống tham nhũng ; trong khi hủy hoại nghiêm trọng dân chủ- nhân quyền tại Việt Nam. 

Ba cựu quan chức lãnh đạo trở thành bị cáo trong Đại án Việt Á : Phạm Thanh Long- Bộ trưởng Y tế (trái), Chu Ngọc Anh- Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ (giữa), Phạm Công Tạc - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (phải) - RFA edited

Đây là những động thái mang tính chính trị trong năm 2023 và tạo ra xu hướng ngày càng mạnh lên trong năm 2024 cùng tiếp theo. Nó vừa là nguyên nhân vừa là hậu quả của quá trình tập trung quyền lực Đảng cộng sản. Củng cố Đảng – Nhà nước "trong sạch vững mạnh" đang gây những hiệu ứng ngược với cải cách thể chế bền vững theo hướng thị trường.

Đảng cộng sản chỉ đạo các đại án tham nhũng thuộc diện trung ương quản ly cần phải khẩn trương đưa ra xét xử. Động thái này đã bắt đầu trong năm 2023. Chẳng hạn, từ cuối năm trong 3 ngày từ 27/12 đến 29/12/2023 Tòa án Quân sự Hà Nội mở phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử 7 bị cáo, nhóm nguyên sĩ quan Học viện Quân y trong vụ án "Việt Á". đã gian dối, đưa bộ kit do Việt Á cung cấp (không có sản xuất nào theo quy trình nghiên cứu của Học viện Quân y !) đi thử nghiệm, xin cấp phép và đưa vào sử dụng để chiếm đoạt kinh phí đề tài, tiền hối lộ từ Việt Á nhiều tỷ đồng, trong đó tiền "lại quả", phần trăm hoa hồng sau khi được thanh toán tiền bán kit xét nghiệm tại một số địa phương, là 7,1 tỷ đồng. Toà đã tuyên phạt cựu Tổng giám đốc Việt Á 25 năm tù và nhóm nguyên sĩ quan nêu trên từ 4 đến 15 năm tù.

Tiếp theo, ngày 3/1/2024 Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm 38 bị cáo trong vụ án "Việt Á" nêu trên, trong đó có ba bị cáo, cựu Ủy viên Trung ương là các cựu Bộ trưởng Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ, cựu Bí thư tỉnh uỷ Hải Dương cùng cùng 35 bị cáo khác từ các đơn vị, tổ chức có liên quan. Họ bị truy tố về các tội : Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng ; Vi phạm quy định về quản lý tài sản Nhà nước gây thất thoát lãng phí ; Đưa hối lộ ; Nhận hối lộ ; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ ; Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi. Phiên toà đang diễn ra dự kiến kéo dài 20 ngày…

Chống tham nhũng đang diễn ra căng thẳng trước thềm Đại hội Đảng cộng sản 14 dự kiến tổ chức vào đầu năm 2026. Ngoài việc truy tố các cựu lãnh đạo địa phương như cựu Bí thư tỉnh uỷ, Chủ tịch tỉnh Thanh Hoá và cựu lãnh đạo các nhiệm kỳ trước Đại hội 13, mới đây hai ông Chủ tịch tỉnh đương nhiệm An Giang (ngày 26/12/2023), Lâm Đồng (ngày 2/1/24) bị bắt về tội nhận hối lộ, hai Thứ trưởng đương nhiệm của Bộ Công thương, Đỗ Thắng Hải (21/12/2023) và Hoàng Quốc Vượng (4/1/2024) đã bị khởi tố bị can… Những bị can nêu trên chưa phải là "cuối cùng" khi Đảng đặt vấn đề "chịu trách nhiệm chính trị" không vùng cấm. Như đã biết, ở tầm vĩ mô đối với trường hợp các ông cực Chủ tịch nước và hai cựu phó Thủ tướng hồi đầu năm 2023, nay áp dụng ‘dễ dàng’ với các quan chức ở cấp ‘trung gian’ như ở Bộ Công thương, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính… và các tỉnh thành phố.

Đảng cộng sản hiện giờ đã "mạnh" nhờ chống tham nhũng quyết liệt kết hợp với thanh trừng phe phái, tập trung ‘xử lý’ các quan chức "tự diễn biến, tự chuyển hoá" trong ‘phe’ Chính phủ qua các thời kỳ còn có ảnh hưởng. Tạm ‘yên tâm’ với những vấn đề nội bộ ở trong ‘cung đình’ và cấp trung gian, Đảng đang tăng cường trấn áp dân chủ, nhân quyền. Coi đây là nguy cơ từ ‘bên dưới’, mầm mống "cách mạng màu"…, giới lãnh đạo của chế độ toàn trị ‘cảnh giác’, như bản năng tự nhiên, đề phòng "từ xa, từ sớm" trước mọi nguy cơ. Theo trang web của đài truyền hình ANTV, Bộ Công an được yêu cầu phải "đấu tranh ngăn chặn hiệu quả âm mưu, hoạt động ly khai, tự trị, thành lập Nhà nước riêng… Chủ động phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, từ xa âm mưu, hoạt động khủng bố, phá hoại manh động, hoạt động kích động tập trung đông người gây rối an ninh trật tự… Tấn công toàn diện, đấu tranh phá rã các hội, nhóm chống đối hiện hành, kiên quyết không để thành lập hội, nhóm chống đối mới".

Tình hình dân chủ, nhân quyền và tự do tôn giáo vẫn tiếp tục "xấu đi". Ngoài các nhà bảo vệ nhân quyền và quyền con người bị bắt giam với những bản án nặng nề, mới đây các nhà báo độc lập đã "ngừng" lên tiếng trong nhiều năm cũng "được mời" lên làm việc với cơ quan an ninh và bị tạm giam. Nhất là, các nhà hoạt động môi trường bị kết án, bị cầm tù theo cáo buộc ‘trốn thuế" chỉ vì họ hoạt động bảo vệ môi trường và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh tại Việt Nam khiến công luận hoang mang…

Các đại biểu dự một cuộc họp tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc năm 2019 (minh hoạ). AFP

Thực trạng trên được nêu trong Báo cáo nhân quyền- dân chủ 2022 của Liên Hiệp Châu Âu (EU) rằng Việt Nam tiếp tục giới hạn quyền chính trị, dân sự của người dân. Mỹ tiếp tục liệt Việt Nam vào danh sách Theo dõi Đặc biệt về tự do tôn giáo (SWL) do các vi phạm "nghiêm trọng" về tự do tôn giáo, dù chính quyền Việt Nam trong hai năm qua cố gắng vận động để thoát khỏi danh sách này, đặc biệt sau khi hai nước đã nâng vượt cấp quan hệ lên thành đối tác chiến lược toàn diện. Các tổ chức quốc tế như Ủy ban Bảo vệ Quyền làm người Việt Nam (VCHR) lên án việc bắt bớ, giam giữ những người thực thi một cách ôn hòa các quyền con người được quốc tế công nhận đồng thời kêu gọi Việt Nam tôn trọng mọi cam kết và nghĩa vụ Thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc. Thậm chí Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) kêu gọi EU không cho Việt Nam hưởng các lợi ích từ Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) do sự vi phạm nhân quyền trầm trọng trong nhiều năm gần đây…

Theo những cách của họ, tất cả những người đấu tranh cho nhân quyền, môi trường xanh… và những tổ chức quốc tế như nêu trên mong muốn cho Việt Nam trở thành quốc gia dân chủ và thịnh vượng, nhưng luôn bị Đảng cộng sản coi như là "thế lực phản động, thù địch" với chế độ. Đối nghịch với chế độ dân chủ dựa trên chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng chủ nghĩa tập thể, chủ nghĩa Mác – Lênin, nền tảng của chế độ Đảng cộng sản toàn trị, dẫn lối cho triết lý và phương châm hành động của giới lãnh đạo rằng, mục đích biện minh cho phương tiện là nguyên tắc đạo đức tối cao để quản lý xã hội và kiểm soát người dân !

Ngoại giao "cây tre Việt Nam" mang tính thực dụng liệu có che giấu được sự khác biệt nêu trên ? Một ‘điểm tựa’ quan trọng là ở Trung Quốc, thành viên "cộng đồng chung vận mệnh" hay "chia sẻ tương lai", ông Tập Cận Bình, Tổng bí thư Đảng cộng sản cũng đang có những động thái quyết liệt chống tham nhũng đồng thời với thanh trừng phe phái. Trong năm 2023 có 45 quan chức cấp cao thuộc diện Trung ương quản lý đã bị "khai trừ", tức là mất tư cách đảng viên, trong đó 27 người đã về hưu trước khi bị kỷ luật. Cũng trong năm ngoái các cựu Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Trung Quốc cùng nhiều tướng lĩnh quân đội đã bị mất chức trong cuộc chiến này… Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế trì trệ, suy giảm, xã hội ảm đạm, đời sống người dân khó khăn và căng thẳng cạnh tranh Mỹ - Trung khiến cho việc củng cố mô hình Đảng – Nhà nước "mạnh" đang gặp thách thức ngày càng lớn. Về lâu dài, chính sách chống tham nhũng nhờ tập trung quyền lực tuyệt đối nên chỉ được coi là phản ứng ‘tự vệ’ của chế độ toàn trị, như Thomas Hobbes (1588 - 1679) từng cảnh báo từ thế kỷ 17 trong tác phẩm "Leviathan" (năm 1651) về nỗi sợ "sự hỗn loạn" kiểu "12 sứ quân" (968 - 980) như lịch sử Việt Nam đã mô tả thời loạn lạc trong triều đại phong kiến nhà Đinh, thay vì một đường lối cải cách thể chế bền vững, thích ứng với kinh tế thị trường, hướng tới dân chủ và thịnh vượng.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 08/01/2024

Minh Phương, RFI, 04/01/2024

Năm 2023 là năm Trung Quốc đánh dấu kỷ lục về các cuộc điều tra chống tham nhũng và các vụ sa thải quan chức cấp cao bị cáo buộc làm sai quy định của đảng. Kể cả những quan chức đã về hưu cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại Quốc Hội Trung Quốc, Bắc Kinh, ngày 13/03/2023. AP - Andy Wong

Từ Bắc Kinh, thông tín viên RFI Stéphane Lagarde cho biết cụ thể :

"Ngay cả những người về hưu cũng không được yên, thậm chí họ chiếm đa số trong những quan chức cấp cao bị sa thải vào năm ngoái trong chiến dịch chống tham nhũng ở Trung Quốc. Tổng cộng 45 quan chức cấp cao của các tổ chức trung ương đã bị điều tra. Họ bị coi là "những thành phần tha hóa, biến chất" của đảng, và bị xử lý bởi cơ chế tư pháp nội bộ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, tức là Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương.

Với quyền lực tương tự như một tòa án, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương có hàng triệu thanh tra trên toàn quốc, có thẩm quyền mở lại các hồ sơ lưu trữ. Trong số 45 "cán bộ đã bị khai trừ", tức là mất tư cách đảng viên, 27 người đã về hưu trước khi bị kỷ luật.

Việc tập trung đánh vào những người về hưu cho thấy có nhiều sai phạm là liên quan đến những vụ việc trước khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền. Từ năm 2013, chủ tịch Trung Quốc đã coi cuộc chiến chống tham nhũng là ưu tiên hàng đầu và là công cụ để thanh trừng các đối thủ. Cuộc chiến chống tham nhũng cũng được tiến hành trong quân đội ,nhưng không được công bố rộng rãi. Trong năm 2023, một cựu bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc đã bị mất chức trong cuộc chiến này".

Minh Phương

Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự Nguyễn Văn Lực trong một cuộc họp diễn ra hồi trung tuần tháng 10/2023 cho biết, số tiền thu hồi trong các vụ án tham nhũng kinh tế trên 20 nghìn tỷ, cao nhất kể từ năm 2013.

Phiên xử vụ Việt Á hôm 3/1/2024 tại Hà Nội - AFP

Vì sao tham nhũng ngày càng tràn lan

Riêng trong các vụ đại án đang nổi đình nổi đám mấy tháng qua như Việt Á, Chuyến bay giải cứu … số tiền tham nhũng được Bộ Tư pháp báo cáo cho thấy ngày càng nhiều và chức vụ của những quan chức đảng cộng sản Việt Nam tham nhũng ngày càng cao.

Bà Lê Hiền Đức, người được tạp chí "Carnets Du Viet Nam" phỏng vấn vào năm 2013 và được đánh giá là nhân vật có đầy đủ phẩm chất để nói về tình hình tham nhũng ở Việt Nam, từng nhận định sở dĩ tham nhũng ngày càng nhiều trong 10 năm qua, bởi chính nhà nước Việt Nam chỉ hô hào suông chứ không thực tâm chống tham nhũng (RFA xin trích nguyên văn) :

"Tôi cho rằng Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam chỉ hô hào suông chứ không thực tâm chống tham nhũng, thậm chí còn bao che, dung túng tham nhũng, sống dựa vào tham nhũng. Việc cách đây mấy năm, khi trả lời chất vấn của Quốc hội trên cương vị Phó thủ tướng thường trực, ông Nguyễn Sinh Hùng (nay là Chủ tịch Quốc hội) nói nếu kỷ luật hết cán bộ sai phạm thì lấy ai làm việc cho thấy rõ tham nhũng, sai phạm là thuộc tính, là bản chất của đội ngũ quan chức của Việt Nam hiện nay."

Tham nhũng ở Việt Nam tràn lan thể hiện qua công cuộc đốt lò của ông Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng với hàng loạt quan chức vào tù. Ông Trọng cũng từng nói : "Cán bộ, đảng viên phải trọng liêm sỉ, danh dự, biết xấu hổ khi bản thân và người thân tham nhũng, lãng phí". Cũng theo ông Trọng, phải "biến hàng vạn, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp", phải "nhốt quyền lực vào lồng pháp luật để triệt tiêu tham nhũng vì quyền lực sinh ra tham nhũng".

Nói về vấn nạn tham nhũng tại Việt Nam, cựu trung tá quân đội Vũ Minh Trí nêu quan điểm của ông với RFA sáng ngày 4/1/2024 :

"Lâu nay chúng ta nghe bàn về nạn tham nhũng đang rất trầm trọng, nhưng theo quan điểm của tôi, đấy chỉ là cành, nhánh, hoa, quả của cây tham nhũng thôi. Gốc rễ của cây này là tham nhũng về mặt chính trị, tham nhũng về mặt quyền lực nhà nước. Có nghĩa là một nhóm người không do ai bầu lên ; không do ai cử ra mà tự mình chiếm đoạt quyền lãnh đạo nhà nước và xã hội. Từ đó nó đẻ ra tất cả các loại tham nhũng khác. Cho nên, chừng nào cái gốc cái rễ đấy còn thì cành nhánh vẫn mọc ra tua tủa. Và đó là cách giải thích dễ hiểu nhất cho tình trạng tham nhũng ở Việt Nam ngày càng trầm trọng."

Giải pháp chống tham nhũng

Cựu Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long ra tòa hôm 3/1/2024. AFP

Nhiều người cho rằng, để diệt trừ tham nhũng thì không thể chỉ "nhốt quyền lực vào lồng" như ông Trọng, mà cần có sự giám sát từ người dân và các tổ chức xã hội dân sự độc lập.

Trong cuốn "Tội phạm tài chính trong hội nhập" của TS. Hà Hoàng Hợp và Phạm Bá Khiêm xuất bản năm 2005, tác giả viết rằng (xin trích) : "Cần có sự tham gia của xã hội dân sự vào hoạt động đánh giá vấn đề tham nhũng, thiết kế và cài đặt các bước cải cách hỗ trợ chống tham nhũng. Các biện pháp và cam kết chống tham nhũng cần được dựa trên cơ sở của việc đánh giá đầy đủ về tham nhũng và tác hại của nó. Sự tham gia của xã hội dân sự có vai trò tiên quyết đối với việc đánh giá tham nhũng. Các biện pháp chính sách và thực hành chỉ có thể thành công khi xã hội dân sự tham gia đầy đủ và phát triển đúng đắn với tư cách là xã hội dân sự thực thụ. Xã hội dân sự với ý thức cao có khả năng giám sát các hoạt động chống tham nhũng, trực tiếp tham gia phòng, chống tham nhũng và xác định những định chế nào là minh bạch."

Là một người làm việc trong ngành tư pháp, luật sư Ngô Anh Tuấn nêu một số giải pháp được cho là có thể "diệt trừ" tham nhũng trong một bài viết trên danh khoản facebook cá nhân của ông mà RFA đã được phép trích đăng :

"Cần có chế độ bầu cử một cách minh bạch, công khai, công bằng ; các ứng viên phải có cam kết rõ ràng và được giám sát, đánh giá sau mỗi một quá trình thục hiện cam kết của mình thay vì chạy chọt để xin phiếu ; Khuyến khích giới tri thức, người giàu tham gia bộ máy quản lý nhà nước, khuyến khích họ làm quan chức để lấy danh thay vì làm quan chức để giàu ; Khuyến khích sự phản biện chính sách của nhiều thành phần trong xã hội để có những điều chỉnh kịp thời, phù hợp ; có như thế mới đánh giá được tính hiệu quả của các cơ quan thẩm quyền lẫn của những người ban hành, vận hành các chính sách ấy nhằm giảm thiểu các rủi ro và hệ luỵ có thể phát sinh…"

Luật sư Ngô Anh Tuấn cũng đưa ra vài giải pháp liên quan đến luật pháp như sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự hiện hành cả về phần chung và phần các tội danh, trong đó có phần tội phạm liên quan tới tham nhũng, cụ thể : có thể thêm hình thức xử phạt theo dạng chung thân không ân xá hoặc bỏ việc tổng hợp hình phạt tù giam tối đa hoặc kết hợp cả hai hình thức trên… Cần bổ sung hình phạt bổ sung bằng tiền theo hướng tăng lên, mức phạt bổ sung ít nhất phải bằng với số tiền mà họ đã tham nhũng hoặc làm thiệt hại cho nhà nước do lỗi cố ý…

Được coi là người chống tham nhũng quyết liệt, ông Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong các bài phát biểu của ông được truyền thông loan, luôn nhắc nhở những người trực tiếp làm công việc phòng, chống tham nhũng phải thật sự liêm chính, trong sạch, biết gương mẫu giữ mình, trọng liêm sỉ, không chịu bất cứ sức ép không trong sáng nào, bất cứ sự cám dỗ, mua chuộc nào của kẻ phạm tội.

Vào tháng 11 năm ngoái, nhân chuyến thăm Trung Quốc của đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Việt Nam, hai nước cam kết cùng hợp tác trong công cuộc chống tham nhũng và quan hệ truyền thống giữa hai nước. Cũng trong cuộc gặp này, trưởng Ban Nội chính Trung ương - Phan Đình Trạc đã đưa ra đề nghị phía Trung Quốc hỗ trợ Việt Nam trong đào tạo cán bộ chuyên ngành nội chính, pháp luật, phòng, chống tham nhũng...

Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ, từ Na Uy từng nhận định trong bài viết của RFA về đề xuất trên của Việt Nam rằng : "Việc đưa ra một lời kêu gọi như vậy đồng nghĩa với việc Việt Nam gửi đi một thông điệp về phía Trung Quốc rằng chúng tôi vẫn luôn ngưỡng mộ và học hỏi mô hình của các anh, và chúng tôi sẽ tiếp tục ở trong quỹ đạo của các anh".

Diễm Thi

Nguồn : RFA, 04/01/2024