Đêm trước kỳ thi công chức của Trung Quốc, Melody Zhang bồn chồn đi đi lại lại trong hành lang ký túc xá, ôn các câu trả lời. Chỉ đến khi về đến phòng, cô mới nhận ra mình đã khóc suốt.
Bất động sản giảm giá đáng kể ở Trung Quốc thời gian gần đây, nhu cầu thuê hoặc mua cũng lao dốc. (Photo by Jade GAO / AFP)
Zhang hy vọng bắt đầu sự nghiệp trong ngành tuyên truyền của nhà nước sau hơn 100 lần nộp đơn xin việc không thành trong ngành truyền thông. Với mức kỷ lục là 2,6 triệu người cạnh tranh nhau để giành được 39.600 suất công việc của chính phủ trong bối cảnh có khủng hoảng thất nghiệp ở giới thanh niên, cô đã không kiếm được một suất.
"Chúng tôi sinh ra nhầm thời", cô gái 24 tuổi tốt nghiệp Đại học Nhân dân hàng đầu Trung Quốc nói.
"Chẳng còn ai quan tâm đến ước mơ và tham vọng của mình nữa trong thời kỳ kinh tế suy thoái. Suốt ngày lúc nào cũng phải cố tìm việc làm thật là một cực hình", vẫn lời cô.
Một cuộc khủng hoảng niềm tin vào nền kinh tế đang làm người tiêu dùng hạn chế chi tiêu và các doanh nghiệp không muốn tuyển dụng và đầu tư, điều này có thể trở thành một vòng xoáy tự tạo thêm đà làm xói mòn tiềm năng kinh tế lâu dài của Trung Quốc.
Trung Quốc tăng trưởng 5,2% trong năm ngoái, cao hơn hầu hết các nền kinh tế lớn. Nhưng đối với những sinh viên ra trường bị thất nghiệp, những người sở hữu bất động sản cảm thấy nghèo hơn vì căn hộ của họ mất giá trị và những người lao động kiếm được ít tiền hơn năm trước, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới dường như đang thụt lùi.
Zhu Tian, giáo sư kinh tế tại Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc-Châu Âu ở Thượng Hải, nói rằng định nghĩa trong sách giáo khoa về suy thoái kinh tế - 2 quý suy giảm kinh tế liên tiếp - không nên áp dụng cho một quốc gia đang phát triển với mức đầu tư là khoảng 40% sản lượng hàng năm, gấp đôi mức đầu tư của Hoa Kỳ.
"Chúng ta đang trong thời kỳ suy thoái", ông Zhu nói. "Nếu bạn nói chuyện với 10 người, 7 người sẽ nói rằng chúng ta đã có một năm tồi tệ".
Ông nói tiếp : "Tôi không nghĩ chính phủ có đủ khả năng để chống đỡ cho điều đó. Sự thể như vậy không thể tiếp diễn mãi mãi". Ông đề nghị phải có thêm các biện pháp kích thích để phá vỡ "vòng luẩn quẩn" của sự thiếu niềm tin sẽ ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi tham gia thị trường việc làm ở Trung Quốc nói riêng.
Mất đi khát vọng
Hơn 1/4 trong số khoảng 100 triệu người Trung Quốc trong độ tuổi 16-24 thất nghiệp vào tháng 6/2023, là thời điểm cuối cùng có dữ liệu trước khi các quan chức dừng công bố chuỗi dữ liệu này. Trung Quốc lại tiếp tục công bố dữ liệu vào ngày 17/1, nhưng không bao gồm sinh viên đại học, họ thông báo tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên là 14,9% trong tháng 12/2023. Các cuộc khảo sát cho thấy, Thế hệ Z (sinh ra trong khoảng 1996-2010) của Trung Quốc là nhóm bi quan nhất trong tất cả các nhóm tuổi.
Những người tìm được việc làm nhận mức lương ít hơn mong đợi do các doanh nghiệp cắt giảm chi phí để đáp lại mức nhu cầu thấp ở trong nước. Hãng đầu mối tuyển dụng Zhaopin ghi nhận rằng mức lương trung bình mà các nhà tuyển dụng đưa ra ở 38 thành phố lớn nhất của Trung Quốc đã giảm 1,3% so trong quý 4/2023 với cùng kỳ năm trước.
Đối với một nền kinh tế đã tăng trưởng gấp khoảng 60 lần, quy theo đồng đô la, kể từ những năm 1980, đây là một sự thay đổi mang tính lịch sử về tâm trạng. Thành công đó đạt được phần lớn thông qua các khoản đầu tư khổng lồ vào sản xuất và cơ sở hạ tầng ; nhưng từ khoảng một thập kỷ trước, mô hình đó bắt đầu tạo ra nhiều nợ hơn mức tăng trưởng, với tổng số tiền vay nợ hiện đã đạt đến mức mà Trung Quốc phải chật vật trả nợ.
Trong khi đó, Trung Quốc đào tạo sinh viên để làm những công việc đòi hỏi kỹ năng cao trong lĩnh vực dịch vụ thay vì làm việc ở nhà máy hoặc xây dựng. Tiêu dùng hộ gia đình giảm sút và các biện pháp quản lý chặt chẽ đối với các ngành tài chính, công nghệ và giáo dục đã làm giảm đi cơ hội của các sinh viên đó.
Janice Zhang, 34 tuổi, đã làm việc trong ngành công nghệ cho đến cuối năm 2022 thì nghỉ việc để giải quyết một việc khẩn cấp của gia đình. Chị tự tin rằng mình có thể dễ dàng tìm được công việc mới nhờ kinh nghiệm và được đào tạo ở Mỹ.
Nhưng Zhang chỉ tìm được một vị trí tiếp thị trên mạng xã hội, yêu cầu phải làm việc theo ca kéo dài 15 tiếng, nên chị đã nghỉ việc sau một thời gian ngắn.
Chị nói tình hình kinh tế khiến chị cảm thấy mình giống như "hạt cát trên bãi biển", không thể làm chủ được số phận.
"Ở Trung Quốc, từ 'khát vọng' đã thúc đẩy mọi người, bởi vì họ tin rằng mai kia sẽ là thời điểm tốt nhất. Thế mà điều tôi đang cố gắng chinh phục trong đời bây giờ chỉ là vỗ về, an ủi cho nỗi thất vọng mà ngày mai sẽ mang lại".
Khủng hoảng bất động sản
Vincent Li, chủ một quán cà phê cao cấp ở Thượng Hải, đã nhận hai cú đấm quyết liệt liên tiếp mà theo ông, đã đánh bật ông ra khỏi tầng lớp trung lưu.
Khi người Trung Quốc cắt giảm chi tiêu, họ thích cà phê rẻ hơn. Và hai căn hộ mà ông mua với giá 4 triệu nhân dân tệ (558.612 USD) vào năm 2017 trên đảo du lịch Hải Nam đã không có ai đoái hoài tới chuyện thuê hoặc mua trong 3 năm nay.
"Thị trường bất động sản đã bão hòa", ông Li nói.
Tại Trung Quốc, 96% trong số khoảng 300 triệu hộ gia đình thành thị sở hữu ít nhất 1 căn hộ vào năm 2019, theo dữ liệu mới nhất của ngân hàng trung ương. 1/3 số đó sở hữu 2 căn, 1/10 sở hữu 3 căn trở lên.
Khoảng 70% tiền tiết kiệm của hộ gia đình được đầu tư vào bất động sản.
Các đại lý bất động sản cho biết ở một số thành phố, các căn hộ đã mất 2/3 giá trị kể từ khi thị trường bất động sản bắt đầu suy thoái vào năm 2021, khiến chủ sở hữu cảm thấy kém giàu đi và phải cắt giảm chi tiêu.
Lĩnh vực bất động sản, chiếm khoảng 1/4 hoạt động kinh tế vào thời kỳ đỉnh cao, hiện được coi là mối nguy chính đối với nỗ lực thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình của Trung Quốc.
Bà Yuen Yuen Ang, Chủ tịch chương trình Kinh tế Chính trị Alfred Chandler tại Đại học Johns Hopkins, nói : "Rủi ro lớn ở đây là hậu quả từ việc suy giảm các nguồn tăng trưởng cũ có thể trở nên quá lớn không ngăn chặn được và chúng kiềm chế các nguồn tăng trưởng mới. Nếu điều đó xảy ra, Trung Quốc có thể bị mắc kẹt trong quá trình chuyển đổi".
Không chỉ các chính sách trong nước ảnh hưởng đến cuộc sống ở Trung Quốc. Căng thẳng ngoại giao với phương Tây về vấn đề Đài Loan, Ukraine và Biển Đông đã góp phần khiến nước này lần đầu tiên bị thâm hụt đầu tư nước ngoài.
Các cơ quan thương mại đã đưa ra cảnh báo về các cuộc khám xét những công ty tư vấn và thẩm định cũng như các lệnh cấm xuất cảnh, cùng nhiều vấn đề khác.
Các hạn chế về công nghệ của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc đã ngăn cản công ty tư vấn của David Fincher ở Thượng Hải kinh doanh các mặt hàng bán dẫn hàng đầu, chặn mất một nguồn thu nhập quan trọng.
Ông đang cân nhắc việc chuyển ra nước ngoài vì lo ngại căng thẳng ngoại giao gia tăng hoặc những thay đổi về quy định mới từ Bắc Kinh có thể khiến hoạt động kinh doanh của ông không thể trụ vững.
Fincher nói : "Có cảm giác như một con tôm hùm ở trong nồi. Nước trở nên nóng hơn và ta cứ ngồi đó".
"Tôi lo lắng nhiều về Bắc Kinh cũng như mọi người khác", vẫn lời ông.
Reuters
Nguồn : VOA, 18/01/2024
Hội nghị trung ương ba nhiều khả năng sẽ bị hoãn đến năm 2024, và vấn đề Evergrande cũng chưa được giải quyết.
Nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn chưa từng có dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. (Ảnh Nikkei/Yusuke Hinata và Getty Images)
Chưa đầy hai tuần sau khi trở về từ Mỹ, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đến Thượng Hải vào cuối tháng 11, lần đầu tiên sau một thời gian dài.
Trong một động thái hiếm hoi, lịch trình chuyến thị sát từ ngày 28/11 của Tập đã được cơ quan chức năng tiết lộ trước và được lan truyền rộng rãi trên cả nước.
Các phụ tá thân cận của Tập rõ ràng đang muốn gây ấn tượng mạnh về chuyến đi của nhà lãnh đạo tới trung tâm kinh tế của đất nước. Trong một nỗ lực tuyệt vọng nhằm vực dậy nền kinh tế đang suy yếu, các quan chức đã tìm cách thu hút sự chú ý đối với các chuyến thăm của Tập tới các địa điểm quan trọng về mặt kinh tế như Sàn giao dịch Hợp đồng tương lai Thượng Hải (Shanghai Futures Exchange) và các địa điểm công nghệ cao, cũng như các bài phát biểu của Tập ở những nơi đó.
Nhưng phản ứng của thị trường lại không mấy thuận lợi. Chỉ số Tổng hợp Thượng Hải (Shanghai Composite Index) đã không tăng trong suốt thời ra diễn ra chuyến thăm của Tập, và thậm chí giảm xuống dưới ngưỡng 3.000 điểm vào thứ Ba (05/12/2023).
Có một quy định bất thành văn là mỗi khi nhà lãnh đạo Trung Quốc thực hiện các chuyến thị sát với hy vọng thúc đẩy nền kinh tế, các công ty nhà nước sẽ đón nhận thông điệp và cố gắng khơi dậy xu hướng thị trường bằng cách mua mạnh cổ phiếu.
Tập đến thăm Sàn giao dịch Hợp đồng tương lai Thượng Hải vào ngày 28/11. (Ảnh chụp màn hình từ trang web của chính phủ Trung Quốc)
Điều gì đó kỳ lạ đang diễn ra, nhưng tại sao ?
Có nhiều lý do. Ngày 27/11, Đảng cộng sản Trung Quốc đã tổ chức cuộc họp hàng tháng của Bộ Chính trị do Tập chủ trì, nhưng lại không đưa ra thông báo rằng Hội nghị Trung ương ba, cuộc họp chính sách kinh tế quan trọng vốn đã bị trì hoãn, sẽ được tổ chức vào tháng 12. Các nhà quan sát đã kỳ vọng cuộc họp này sẽ được tổ chức vào cuối năm nay. Nhưng không hiểu vì lý do gì nó lại bị hoãn lại sang năm sau.
Năm 2024, kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán sẽ bắt đầu vào đầu tháng 2. Do kỳ nghỉ sẽ kéo dài, đồng thời phiên họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc sẽ được triệu tập vào đầu tháng 3, nên có rất ít lựa chọn về ngày có thể tổ chức hội nghị.
Nên những người tham gia thị trường thất vọng là điều đương nhiên.
Hội nghị trung ương ba là một sự kiện cấp cao, với sự quan tâm từ quốc tế, diễn ra 5 năm một lần, nhằm đề ra các chính sách kinh tế dài hạn cho Trung Quốc. Nó thường được tổ chức vào mùa thu, một năm sau khi Ban chấp hành Trung ương khóa mới được bầu tại đại hội toàn quốc. Ban Chấp hành Trung ương khóa 20 đương nhiệm đã được bầu tại đại hội toàn quốc lần thứ 20 của đảng vào tháng 10/2022.
Gần 400 ủy viên chính thức và dự khuyết của Ban chấp hành Trung ương sẽ tập trung tại Bắc Kinh để tham dự hội nghị trung ương ba. Phương hướng chính sách kinh tế đặt ra tại hội nghị này sẽ được tuyên bố rộng rãi, cả trong và ngoài nước.
Không có gì ngạc nhiên khi ngày diễn ra hội nghị trung ương ba phản ánh mong muốn của Tập, người đã nắm trong tay quyền lực tối cao. Ông sẽ cân nhắc kỹ lưỡng thời điểm tổ chức và đưa ra quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, ngay cả trong một cơ cấu chính trị kiểu này, sự chậm trễ bất thường vẫn cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đang ở trong tình trạng khó khăn chưa từng có.
Nhiều khả năng đang có xung đột quan điểm nghiêm trọng trong nội bộ và các phụ tá thân cận của Tập, khiến họ không thể phối hợp nhịp nhàng như trong quá khứ.
Một nguồn tin quen thuộc với các vấn đề kinh tế Mỹ-Trung chỉ ra rằng một "vấn đề quan trọng khác đã bị bỏ qua".
Nguồn tin cho biết, những gì đã được thảo luận (hoặc chưa được thảo luận) tại cuộc gặp giữa Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden bên lề hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương vào tháng 11 là một lý do dẫn đến trì hoãn hội nghị trung ương ba.
Cuộc họp ở California của hai nhà lãnh đạo đã không mang lại bất cứ tiến triển nào trong vấn đề quan trọng nhất đối với Trung Quốc : gián đoạn chuỗi cung ứng.
Trên thực tế, ngay từ trước khi các cuộc thảo luận được bắt đầu, đã có thể thấy rõ rằng thượng đỉnh Biden-Tập sẽ không mang lại nhiều kết quả kinh tế.
Trong phần phát biểu khai mạc hội nghị thượng đỉnh, Hà Lập Phong, phó thủ tướng Trung Quốc phụ trách các chính sách tài chính và kinh tế, đã không có mặt.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen chào đón Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong vào ngày 9/11 tại San Francisco. © AP
Ông vốn là trợ lý thân cận của Tập. Hai người gặp nhau lần đầu tại Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến, khi họ đang trong độ tuổi 30 và là những người bạn không thể tách rời.
Ông còn giữ chức Bí thư Đảng ủy Ủy ban Công tác Tài chính Trung ương, Giám đốc Văn phòng Ủy ban Tài chính Trung ương, đồng thời là nhân vật chủ chốt phụ trách kiểm soát rủi ro tài chính phát sinh từ thị trường bất động sản.
Hà Lập Phong đã trở thành "sa hoàng kinh tế" mới của Trung Quốc vào đầu năm nay, thay thế Lưu Hạc, người từng đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" với Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump. Lưu cũng luôn tháp tùng Tập trong các chuyến thăm Mỹ.
Tại hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung mới nhất, sau cuộc gặp song phương mở rộng là một bữa trưa mà mỗi bên đều có ba đại diện tham dự.
Ngồi cạnh Tập trong bữa trưa này là Thái Kỳ, một trong bảy thành viên của Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của Đảng cộng sản. Thái cũng là một trong những trợ lý thân cận nhất của Tập.
Ông là một nhân vật nặng ký phụ trách an ninh quốc gia, đặc biệt là về khía cạnh đối nội, cũng như công tác tuyên truyền và tư tưởng. Ông được xếp hạng thứ năm trong hệ thống phân cấp của đảng.
Thái Kỳ cũng đồng thời giữ chức Chủ nhiệm Văn phòng Trung ương Đảng, một chức vụ quản lý công tác hành chính của Ban chấp hành Trung ương. Ông có phạm vi nhiệm vụ vô cùng rộng lớn. Một số người còn xem Thái "có quyền lực lớn hơn Thủ tướng Lý Cường [người đứng thứ hai trong hệ thống cấp bậc của đảng]", trích lời một nguồn tin trong đảng.
Trong bữa trưa còn có Vương Nghị, một thành viên khác của Bộ Chính trị và là nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, người đã đảm nhiệm ghế ngoại trưởng sau khi Tần Cương bị cách chức hồi tháng 7.
Nếu không có sự hiện diện của một chuyên gia về các vấn đề tài chính và kinh tế, thì phía Trung Quốc không tài nào có thể thảo luận chi tiết về các vấn đề kinh tế.
Trong khi đó, về phía Mỹ, ba đại diện tham dự bữa trưa là Biden, Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan, và Ngoại trưởng Antony Blinken. Người đồng cấp phía Trung Quốc của Sullivan và Blinken lần lượt chính là Thái Kỳ và Vương Nghị.
Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp Tập Cận Bình tại dinh thự Filoli bên lề thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương ở Woodside, California, vào ngày 15/11. © Reuters
Thật ra, Phó Thủ tướng Hà Lập Phong đã tới Mỹ trước chuyến thăm của Tập và hội đàm với Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen.
Nếu ông đạt được những thỏa thuận đáng chú ý với Mỹ thông qua các cuộc họp để chuẩn bị cho thượng đỉnh Tập-Biden, thì hẳn Hà đã tháp tùng Tập đến Mỹ để khoe về những thành tựu của mình ngay tại hội nghị, vốn là một sự kiện quan trọng.
Về phần mình, Yellen đã đóng một vai trò quan trọng trong chuyến thăm của Tập. Bà luôn tạo ấn tượng rằng mình là người thân Trung Quốc và đã chào đón Tập bằng một cái bắt tay sau khi ông bước xuống chuyên cơ tại Sân bay Quốc tế San Francisco.
Chức vụ Bộ trưởng Tài chính rất quan trọng, thể hiện qua việc Yellen ngồi cạnh Biden tại cuộc họp mở rộng trong thượng đỉnh. Nhưng ngồi đối diện với Yellen không phải là chuyên gia kinh tế Hà Lập Phong, người vắng mặt, mà là Thái Kỳ, nhân vật phụ trách an ninh quốc gia.
Danh sách người tham dự cho thấy hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung phần lớn bị chi phối bởi các vấn đề an ninh.
Thay mặt cho Hà, Trịnh Sách Khiết, Chủ nhiệm Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, đã tháp tùng Tập trong chuyến thăm Mỹ để hỗ trợ đối thoại về chính sách kinh tế giữa hai nước. Khác với Ủy viên Bộ Chính trị Hà, Trịnh là thành viên cấp thấp trong Ban Chấp hành Trung ương.
Trịnh cũng không hiện diện nhiều trong hội nghị thượng đỉnh. Suy cho cùng, ông chỉ là một chính trị gia cấp thấp, ít kinh nghiệm trên trường quốc tế.
Nguồn tin quen thuộc với các vấn đề kinh tế song phương nhận xét "Khi người ta biết rằng Hà Lập Phong không phải là thành viên trong đoàn tháp tùng Tập đến Mỹ, việc thiếu vắng thành tựu kinh tế trong hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung là một kết luận có thể đoán trước được".
Nguồn tin cho biết rất nhiều người trông chờ tiến bộ đạt được trong các vấn đề kinh tế và thương mại song phương, vốn rất quan trọng để thúc đẩy nền kinh tế Trung Quốc. Chuyến thăm Mỹ của Phó Thủ tướng Hà hóa ra chỉ là chuyến đi hình thức trước thềm chuyến thăm của Tập.
Vì không thể mang thành tựu kinh tế nào từ thượng đỉnh về nhà, chính phủ Tập Cận Bình không thể nhanh chóng tổ chức hội nghị trung ương ba. Kế hoạch tuyên truyền thành tích đã bị sụp đổ.
Chuyến thị sát Thượng Hải của Tập gần như không thu hút được phản ứng nào của thị trường, bất chấp sự xuất hiện của các thông báo trước. Ngay cả các doanh nghiệp nhà nước được chính phủ hỗ trợ cũng không hưởng ứng bằng cách mua cổ phiếu một cách nhiệt tình.
Nếu các công ty nhà nước không có động thái nào, thì các công ty tư nhân sẽ không thể nào hành động – đơn giản là họ không đủ khả năng để làm điều đó, do hiệu quả kinh doanh đang sa sút.
Ngoài ra, còn một diễn biến rất thú vị khác vào thứ Ba.
Tòa án Tối cao Hong Kong đã hoãn phiên điều trần yêu cầu thanh lý tài sản của tập đoàn phát triển bất động sản China Evergrande Group cho đến ngày 29/01. Tòa có lẽ đã trì hoãn ra quyết định vì cho rằng thời điểm trong và ngoài nước chưa chín muồi.
Nhưng tập đoàn này có trụ sở chính và phần lớn tài sản ở Trung Quốc đại lục. Chưa rõ liệu thẩm quyền của Tòa án Hong Kong đối với việc xử lý tài sản có mở rộng sang tài sản ở đại lục hay không.
Nhà sáng lập Evergrande Hứa Gia Ấn là người quen biết rất rộng, và nhiều khả năng ông có mối quan hệ bền chặt với các nhà lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc. Hứa chính là người thúc đẩy đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng nhà ở phù hợp với chính sách quốc gia. Ông thường xuyên đi lại giữa Hong Kong và Trung Quốc đại lục để gọi vốn.
Nhà sáng lập Evergrande Hứa Gia Ấn tham dự cuộc họp báo về kết quả kinh doanh hàng năm của tập đoàn tại Hong Kong vào ngày 28/03/ 2017. © Reuters
Nhưng những mối quan hệ chính trị của ông giờ đã trở nên vô ích. Ông đã bị chính quyền Trung Quốc bắt giam.
Evergrande tuyên bố vỡ nợ ở nước ngoài sau khi không thể trả lãi cho khoản trái phiếu bằng đô la Mỹ trong thời gian ân hạn. Vụ bê bối này có liên quan đến nhiều nhà đầu tư nước ngoài.
Dù vậy, vấn đề Evergrande vẫn được để ngỏ là bởi các nhà chức trách chưa thể đưa ra quyết định về việc khắc phục khủng hoảng trong lĩnh vực bất động sản. Trung Quốc sẽ bước vào năm mới trong khi vẫn chưa giải quyết được vấn đề quan trọng và cấp bách nhất mà nền kinh tế nước này đang phải đối mặt.
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : "Xi-Biden summit leaves China’s economic policies up in air", Nikkei Asia, 07/12/2023
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 11/12/2023
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Trong lúc Bắc Kinh vật lộn với suy thoái, một số chuyên gia đã dự đoán về một tương lai sáng sủa hơn.
Người đi bộ dọc theo bờ sông Bund của Thượng Hải với các tòa nhà chọc trời của khu tài chính Lujiazui ở phía sau vào ngày 23 tháng 8. Wang Gang/VCG via Getty
Những ngày này thật cô đơn đối với những ai còn lạc quan về nền kinh tế Trung Quốc. Hiện tại, có sự nhất trí rộng rãi giữa các nhà quan sát Trung Quốc – và đây là một nhóm lớn – rằng nước này đã bước vào thời kỳ khó khăn và tình hình chắc chắn sẽ sớm tệ hơn rất nhiều.
Tổng thống Mỹ Joe Biden đã gọi nền kinh tế Trung Quốc là "quả bom hẹn giờ". Paul Krugman của New York Times nhận định vài năm tới "có thể sẽ khá tồi tệ" đối với Trung Quốc. "Những đám mây đen đang bao trùm nền kinh tế Trung Quốc", Fareed Zakaria của CNN nói. Cựu giám đốc điều hành PIMCO Mohamed El-Erian thì tuyên bố ông không chắc rằng nền kinh tế Trung Quốc có thể vượt qua nền kinh tế Mỹ, dù quy mô nền kinh tế Trung Quốc gần bằng 3/4 nền kinh tế Mỹ và thậm chí còn tăng trưởng nhanh hơn Mỹ.
Tuy nhiên, không phải ai cũng nhìn thấy một tương lai u ám cho Bắc Kinh. Vẫn có một quan điểm cần được cân nhắc, quan điểm cho rằng Trung Quốc sẽ một lần nữa thách thức mọi dự đoán và tiếp tục tăng trưởng lành mạnh, nếu không muốn nói là với tốc độ đáng kinh ngạc mà nước này từng đạt được. Việc chỉ có một quan điểm thống nhất về một hệ thống phức tạp và đầy bí ẩn như nền kinh tế Trung Quốc là việc làm nguy hiểm. Giả định của các nhà phân tích về giới lãnh đạo Trung Quốc chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cách họ diễn giải dữ liệu kinh tế Trung Quốc và có thể dẫn đến những kết luận sai lầm.
Chẳng hạn, suốt nhiều năm, các nhà phân tích Trung Quốc cho rằng tốc độ tăng trưởng siêu nhanh của Bắc Kinh sẽ không bị gián đoạn. Sự lạc quan đó đã biến mất, nhưng giờ đây, người ta hoàn toàn có thể mắc sai lầm tương tự và đánh giá sai tốc độ suy thoái của Trung Quốc.
Tom Orlik, nhà kinh tế trưởng của Bloomberg Economics, nhận xét "Các lãnh đạo Trung Quốc rất giỏi che giấu thông tin về cách họ suy nghĩ và vận hành, đến mức mọi thứ trở nên giống như sự kết hợp giữa hộp đen và bài kiểm tra Rorschach. Khi chúng ta đọc các bài viết về giới lãnh đạo Trung Quốc, chúng ta chủ yếu đọc về quan điểm cơ bản của các nhà phân tích, hơn là những gì giới lãnh đạo Trung Quốc thực sự suy nghĩ".
Orlik chắc chắn nằm trong nhóm những người lạc quan. Cuốn sách xuất bản năm 2020 của ông có tên China : The Bubble that Never Pops (Trung Quốc : Bong bóng không bao giờ vỡ), và ông nói rằng hiện tại mình vẫn chưa nghe thấy tiếng vỡ nào. Xin tiết lộ, tôi và Orlik đã làm việc cùng nhau vài năm tại văn phòng Bắc Kinh của Wall Street Journal.
Nhà Trắng nhìn chung có quan điểm tiêu cực về nền kinh tế Trung Quốc – như được phản ánh trong phát biểu hồi tháng 8 của Biden về quả bom hẹn giờ. Nhưng họ cũng đang tìm kiếm thông tin mới. Trước thềm hội nghị thượng đỉnh G-20 ở New Delhi vào tháng 9, những người đứng đầu Hội đồng An ninh Quốc gia và Hội đồng Kinh tế Quốc gia đã nhóm họp với một số nhà kinh tế tư nhân để lắng nghe quan điểm của họ.
Quan điểm của những người lạc quan đến từ việc xem xét kỹ lưỡng dữ liệu kinh tế Trung Quốc, nhưng đồng thời phản ánh suy nghĩ rằng : dù Chủ tịch Tập Cận Bình và phần còn lại của giới lãnh đạo Trung Quốc là những người có đường lối cứng rắn về mặt chính trị, họ là những người thực dụng về kinh tế, muốn đi theo truyền thống của Đặng Tiểu Bình, người đã chủ trương Trung Quốc cần mở cửa với phương Tây. Đúng là Tập đã trấn áp các doanh nhân giàu có trong lĩnh vực công nghệ và bất động sản, cũng đúng là ông đã buộc đóng cửa các trường dạy thêm tư nhân, và chắc chắn là ông đã tập trung hóa hơn nữa khu vực nhà nước, nhưng ông vẫn có khả năng điều chỉnh hướng đi, như những người lạc quan lập luận.
Nhà kinh tế Nicholas Lardy của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson viết "Vào tháng 7/2023, các cơ quan quản lý đã đưa ra một dấu hiệu rõ ràng" cho khu vực tư nhân, rằng cuộc đàn áp đối với các công ty internet đã phần nào kết thúc. Ông ước tính đầu tư tư nhân vẫn chiếm hơn một nửa tổng đầu tư ở Trung Quốc, phản ánh sự thừa nhận của Bắc Kinh rằng họ cần khuyến khích khu vực tư nhân. Lardy, người được xem là nhà kinh tế học của các nhà kinh tế học Trung Quốc, không phải lúc nào cũng lạc quan. Cuối thập niên 1990, ông là một trong những nhà kinh tế đầu tiên trình bày chi tiết những vấn đề sâu xa của hệ thống ngân hàng Trung Quốc trước khi Bắc Kinh buộc phải công khai chúng.
Ngay cả trong số những người lạc quan, vẫn có sự nhất trí rộng rãi rằng kỷ nguyên tăng trưởng hai con số, hoặc chí ít là 7-9%, của Trung Quốc đã kết thúc. Và các cuộc thanh trừng chắc chắn vẫn sẽ tiếp tục. Evergrande Group, nhà phát triển bất động sản Trung Quốc đang ôm món nợ khổng lồ, cho biết chủ tịch kiêm nhà sáng lập tập đoàn, Hứa Gia Ấn, đang phải chịu "các biện pháp bắt buộc" – một dạng quản thúc tại gia – trong khi bị điều tra về các cáo buộc phạm tội.
Lâm Nghị Phu, cựu nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới, hiện là trưởng khoa tại Đại học Bắc Kinh, khẳng định rằng Trung Quốc vẫn có thể tăng trưởng ở mức 8% mỗi năm, nhưng ông cũng là một ngoại lệ ngay cả ở quê nhà. Cựu Thủ tướng Lý Khắc Cường chỉ đặt mục tiêu tăng trưởng "khoảng 5%" cho năm 2023, một mục tiêu thấp hơn nhiều người nghĩ, vì năm cơ sở, 2022, đã quá tệ hại. Orlik nói, "Tăng trưởng chậm sẽ được che đậy bởi số liệu thống kê".
Câu hỏi đặt ra là liệu tăng trưởng của Trung Quốc sẽ giảm tốc dần dần qua các năm, như quan điểm của nhóm lạc quan, về mức 2% hay 3%, giống với các nước giàu như Mỹ, hay sẽ giảm tốc đột ngột hoặc sâu rộng đến mức gây ra một cuộc khủng hoảng.
Người xin việc đang đọc các mẫu đơn trong lúc tham dự hội chợ việc làm ở Vũ Hán, Trung Quốc, trong giai đoạn đầu đại dịch Covid-19 vào ngày 21/04/2020. © Getty Images
***
Những người bi quan – với sự đồng thuận ngày càng cao – đã đưa ra lập luận mạnh mẽ rằng mô hình Trung Quốc đã cạn kiệt nguồn lực vì sự kết hợp của các vấn đề mang tính cơ cấu. Chúng bao gồm dân số già ; lực lượng lao động bị thu hẹp ; nợ tăng cao ; thị trường bất động sản sụp đổ ; quan hệ lạnh nhạt với các khách hàng thương mại lớn nhất của Trung Quốc, là Mỹ và Châu Âu ; và việc người tiêu dùng không sẵn sàng chi tiêu do lo sợ cách giới lãnh đạo xử lý cuộc khủng hoảng Covid và các vấn đề khác.
Sau khi phong tỏa dân chúng liên tục trong gần ba năm, Bắc Kinh đột ngột dỡ bỏ các hạn chế vào tháng 12/2022 nhưng lại không tiêm chủng cho nhóm dân số dễ bị tổn thương nhất. Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ước tính gần 2 triệu người có thể đã chết trong hai tháng đầu tiên sau khi dỡ lệnh phong tỏa. Chủ tịch Viện Peterson, Adam Posen, một thành viên của phe bi quan, cho biết Trung Quốc đang phải hứng chịu "đại dịch Covid kéo dài về kinh tế", thể hiện qua việc chi tiêu tiêu dùng và đầu tư kinh doanh nhỏ giọt.
Những đòn bẩy thông thường mà Trung Quốc sử dụng khi gặp khó khăn đã không còn hiệu quả. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng mang lại lợi ích ngày càng nhỏ sau hàng chục năm xây dựng đường sắt cao tốc, cầu, tàu điện ngầm, và những công trình tương tự. Việc đẩy mạnh cho vay sẽ làm gia tăng nguy cơ xảy ra khủng hoảng tài chính. Theo Michael Pettis, nghiên cứu viên cấp cao tại Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie, người cũng giảng dạy tài chính tại Đại học Bắc Kinh, "Lập luận rằng họ [chính phủ Trung Quốc] sẽ giải quyết được vấn đề là một lập luận vô lý".
Về cơ bản, những người bi quan nói rằng Trung Quốc đã dùng hết bài của mình. Như Herb Stein, một nhà kinh tế học nổi tiếng với khiếu hài hước, từng nhận xét "Nếu điều gì đó không thể tiếp diễn mãi mãi, nó sẽ dừng lại".
Tuy nhiên, Pettis thừa nhận ông đã đưa ra lập luận về tăng trưởng chậm ở Trung Quốc chí ít là từ năm 2012, trong khi nước này vẫn tiếp tục tiến lên phía trước. Và trong thời gian đó, Trung Quốc tăng trưởng với tốc độ 6,4% hàng năm, so với mức 2,1% của Mỹ, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Một công nhân kiểm tra dải đèn LED điện áp thấp trên dây chuyền sản xuất tại một nhà máy ở Cửu Giang, Trung Quốc, vào ngày 4/1/2022. © Wei Dongsheng/VCG. Getty Images.
***
Nếu xét đến những câu chuyện ồn ào xoay quanh các vấn đề kinh tế của Trung Quốc, người ta sẽ rất dễ quên sự trỗi dậy kinh tế của nước này từng đáng chú ý như thế nào. Năm 1980, khi Trung Quốc lần đầu tiên thử nghiệm cải cách thị trường, quy mô nền kinh tế của họ chỉ bằng 11% quy mô của Mỹ. Hiện nay, con số này đã lên tới 71%, theo ước tính của IMF, bất chấp khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997 và 1998 cũng như khủng hoảng toàn cầu năm 2008 và 2009. Hàng trăm triệu người Trung Quốc đã thoát nghèo và nước này đã trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ.
Arvind Subramanian, cựu cố vấn kinh tế của chính phủ Ấn Độ, nhận định "Dù hiện tại họ đang gặp vấn đề, nhưng chúng ta không nên quên rằng những gì Trung Quốc đạt được là phép màu kinh tế vĩ đại nhất mà nhân loại từng chứng kiến". Năm 2011, Subramanian xuất bản một cuốn sách dự đoán rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ vượt qua nền kinh tế Mỹ vào khoảng năm 2030. Ông cho biết mình vẫn giữ nguyên dự đoán đó bất chấp các vấn đề của Trung Quốc, vì ông vẫn kỳ vọng Trung Quốc sẽ tăng trưởng nhanh hơn Mỹ trong phần còn lại của thập niên này.
Andy Rothman, chuyên gia về Trung Quốc tại công ty đầu tư Matthews Asia, nói rằng điều quan trọng là phải ghi nhớ thành tích của Trung Quốc. Ông đến sống ở Trung Quốc vào năm 1980, khi nước này còn nghèo, và đã chứng kiến họ vượt qua nhiều vấn đề và dần phát triển thịnh vượng. Ông cho rằng vẫn còn quá sớm để nói về hồi kết của nền kinh tế Trung Quốc.
Ông nói, "Một trong những yếu tố khiến Trung Quốc yếu đi là do người dân nước này chỉ mới thoát khỏi Covid vào tháng 1 năm nay. Chẳng ai ở Trung Quốc làm ra tiền [trong thời gian phong tỏa]. Chúng ta cần kiên nhẫn thêm chút nữa".
Ông và những người lạc quan khác tin rằng dữ liệu kinh tế không thực sự nghiêm trọng như những gì đang được diễn giải. Ví dụ, phe bi quan chỉ ra những vấn đề lớn trong lĩnh vực bất động sản, chiếm tỷ trọng khoảng 20% trở lên trong hoạt động kinh tế Trung Quốc. Doanh số bán căn hộ và đất nền đang giảm sâu, trong khi một số nhà phát triển lớn đang chuẩn bị phá sản.
Theo Lardy, doanh số bán nhà đạt đỉnh vào năm 2021, ở mức 1,8 tỷ mét vuông, và giảm xuống còn 1,4 tỷ vào năm ngoái. Ông ước tính con số sẽ tiếp tục giảm xuống còn 1,2 tỷ vào năm 2023. Điều đáng ngạc nhiên là giá căn hộ không giảm nhiều như tưởng tượng, dù nguyên nhân có thể là do chính quyền địa phương đã nhúng tay vào việc ấn định giá cho căn hộ mới. Bloomberg báo cáo rằng dữ liệu giá chính thức có thể không phản ánh được mức độ sụt giá vì Trung Quốc thu thập dữ liệu một phần từ các cuộc khảo sát nhà ở, thay vì giao dịch thị trường.
Những tòa chung cư chưa hoàn thiện nằm sau hàng rào đổ nát ở thành phố Tân Trịnh, Trịnh Châu, Trung Quốc, vào ngày 20/6. © Pedro Pardo/AFP. Getty Images.
Các vấn đề liên quan đến bất động sản có tác động sâu rộng đến toàn bộ nền kinh tế, ảnh hưởng đến ngành xây dựng, nội thất, thiết bị, gạch lát, và các mặt hàng có liên quan, cũng như mức độ sẵn sàng chi tiêu của người dân cho các hàng hóa và dịch vụ khác. Chính quyền địa phương, vốn đã mắc nợ nặng nề, cũng trông cậy vào việc bán bất động sản để có nguồn thu tài trợ cho các hoạt động của mình.
Nhưng sự sụp đổ của thị trường bất động sản sẽ trở nên nguy hiểm nhất khi người đi vay không trả được nợ thế chấp, như đã xảy ra ở Mỹ trong năm 2008 và 2009. Điều đó sẽ làm suy yếu các ngân hàng và các tổ chức tài chính khác, đồng thời đóng băng hoạt động cho vay trong toàn bộ nền kinh tế. Tuy nhiên, ở Trung Quốc, những người vay thế chấp hiếm khi vỡ nợ, bởi vì họ phải đặt cọc lên tới 20% hoặc 30%, khiến tác động tài chính của việc từ bỏ khoản vay lớn hơn nhiều so với ở Mỹ trong giai đoạn khủng hoảng tài chính, khi người đi vay gần như không phải đặt cọc gì cho khoản thế chấp.
Lardy cũng lưu ý rằng trong khi ngân hàng lớn nhất Trung Quốc, Ngân hàng Công thương Trung Quốc, báo cáo tổng các khoản nợ xấu là 1,38% vào cuối năm 2022, thì tỷ lệ vỡ nợ thế chấp nhà ở chỉ là 0,39%.
Theo tính toán của Orlik, nhà kinh tế học của Bloomberg, Trung Quốc đã xây quá 30% số nhà cần thiết ở thời điểm bong bóng bất động sản xuất hiện và mọi người mua bất động sản như một khoản đầu cơ. Hiện tại, phần cung dư thừa đã giảm xuống còn 18%, tính toán dựa trên số liệu khấu hao và di cư, có nghĩa là Trung Quốc đã đi được một nửa chặng đường để giải quyết vấn đề về cung của mình.
Tuy nhiên, cầu cũng đã giảm xuống dưới mức mà Orlik gọi là "mức bền vững" – nghĩa là số lượng căn hộ cần thiết để thay thế các tòa nhà đổ nát, trở thành nơi ở cho các gia đình mới và người di cư chuyển đến thành phố. Dù điều đó có nghĩa là sẽ rất khó để cân bằng cung và cầu, làm sâu sắc thêm tình trạng suy thoái, Orlik cho rằng nó vẫn mang lại cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc cơ hội khuyến khích mua bất động sản một lần nữa, nhưng lần này không gây ra bong bóng.
Quả thực, kể từ tháng 8, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc và các cơ quan quản lý khác đã tìm cách thúc đẩy thị trường khi cắt giảm lãi suất, giảm yêu cầu thanh toán trước, và nới lỏng việc thực thi các quy định chống đầu cơ.
Tương tự, những người lạc quan có cũng có cách diễn giải khác về mức tiết kiệm hộ gia đình, vốn đã tăng lên 36% từ mức 32% trước Covid, theo Bloomberg. Gia tăng tiết kiệm thường được hiểu là một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với nền kinh tế Trung Quốc, phản ánh những lo lắng của người tiêu dùng về giá bất động sản, nợ và các chính sách Covid thiếu sót của chính phủ. Tại sao lại tiêu tiền hôm nay nếu bạn lo rằng mình sẽ cần tiền để tồn tại vào ngày mai ?
Nhưng Lardy có một lời giải thích đơn giản hơn cho việc tiết kiệm tăng lên. Các hộ gia đình Trung Quốc đã bị nhốt trong nhà gần ba năm qua và chẳng có cách nào để tiêu tiền, nên tiền tiết kiệm của họ mới tăng lên. Ông tin rằng điều này tạo ra một kho tiền mặt sẽ sớm được khai thác. Ông cho biết thu nhập khả dụng của các hộ gia đình tại các thành phố của Trung Quốc đã tăng nhanh chóng trong nửa đầu năm 2023, trong khi tốc độ tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng nhanh gấp khoảng 10 lần so với năm trước.
"Mọi người đã không thể ra khỏi nhà của mình", ông nhận xét. Tỷ lệ tiết kiệm "không phải là một chỉ báo tốt về tính bất định hoặc về nỗi lo bị chiếm đoạt tài sản".
Cần cẩu xây dựng tại một khu phức hợp bất động sản đang được xây dựng ở Hoài An, Trung Quốc, vào ngày 20/06. © Costfoto/Nurphoto. Getty Images.
***
Đằng sau sự khác biệt trong cách giải thích dữ liệu là sự khác biệt trong quan điểm về các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Pettis, từ Carnegie, nhận định giới lãnh đạo vẫn mắc kẹt trong suy nghĩ rằng Trung Quốc chỉ có thể phát triển thông qua đầu tư – ngay cả khi việc thúc đẩy đầu tư không còn mang lại kết quả như trước. Tập Cận Bình và các cấp dưới của ông quá cứng nhắc và không sẵn sàng trả giá chính trị để chuyển nền kinh tế sang phụ thuộc nhiều hơn vào chi tiêu của người tiêu dùng, vốn là hướng đi mà Pettis và nhiều nhà kinh tế cho rằng Trung Quốc phải hướng tới.
Ông nói "Cần một sự thay đổi lớn trong các thể chế trong nước" để hệ thống kinh tế không ưu ái các nhà xuất khẩu, nhà sản xuất, và doanh nghiệp nhà nước hơn người tiêu dùng. "Vấn đề không nằm ở chủ nghĩa cộng sản. Brazil đã trải qua tình trạng tương tự vào những năm 1960 và 1970 dưới chế độ độc tài quân sự. Nhật Bản cũng từng trải qua điều đó".
Matt Turpin, giám đốc về Trung Quốc của Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời Trump, đã tóm tắt quan điểm bi quan về Tập và các đồng minh của ông một cách ngắn gọn, "Những ông cụ 70 tuổi trong nhiệm kỳ thứ ba hiếm khi thực hiện những thay đổi mạnh mẽ về phương hướng".
Tuy nhiên, những người lạc quan cho biết họ đã nhận ra một số tín hiệu cho thấy giới lãnh đạo Trung Quốc đã sẵn sàng thực hiện một số thay đổi – chí ít là bằng cách khuyến khích doanh nghiệp tư nhân mở rộng và khuyến khích người nước ngoài đầu tư. Bắc Kinh thường gửi tín hiệu thông qua các bài phát biểu, chiến dịch, và quy định về định hướng mà giới lãnh đạo muốn nền kinh tế đi theo. Sau đó, các địa phương sẽ tự tìm ra cách thực hiện những mong muốn đó.
Các lãnh đạo địa phương, những người mà khả năng thăng tiến phụ thuộc vào việc triển khai các ưu tiên của đảng, sẽ cạnh tranh với nhau để bắt đầu các dự án, ngay cả khi điều đó dẫn đến sản xuất dư thừa và kém hiệu quả. Không có gì ngạc nhiên khi nền kinh tế Trung Quốc tràn ngập các sản phẩm từ thép, xe điện, đến pin mặt trời, khiến giá giảm liên tục cho đến khi nhiều nhà sản xuất hoạt động thua lỗ.
"Họ mắc rất nhiều sai lầm", Rothman nhận xét. "Nhưng chúng tôi đã thấy những dấu hiệu mới kể từ tháng 7, cho thấy họ đang thừa nhận sai lầm và đang chuyển sang chủ nghĩa thực dụng".
Một nhân viên gia công vành thép để xuất khẩu tại một nhà máy ở Hàng Châu, Trung Quốc, vào ngày 4/6/2018. © VCG/VCG. Getty Images
Ông nói những dấu hiệu đó bao gồm các bài phát biểu của Tập và Thủ tướng Lý Cường đề cao vai trò của khu vực tư nhân. Cuộc họp của Bộ Chính trị vào tháng 7 do Tập chủ trì "đã kêu gọi các chính sách và biện pháp thúc đẩy đầu tư tư nhân và cung cấp cho các doanh nghiệp tư nhân một môi trường thuận lợi", theo Thời báo Hoàn cầu, một trang tin tức thuộc sở hữu nhà nước, đặt tên cho các chính sách mới là "Xiconomics". Một tháng sau, 8 bộ của Trung Quốc đã ban hành 28 biện pháp hỗ trợ khu vực tư nhân.
Rothman giải thích đề xuất nới lỏng các quy tắc an ninh mạng mà các công ty nước ngoài từng phàn nàn là một dấu hiệu khác của chủ nghĩa thực dụng. Nhưng có rất nhiều dấu hiệu trái ngược nhau cho thấy Trung Quốc sẽ tiếp tục đi theo con đường cũ. Một ấn bản ngày 30/9 của Wall Street Journal đã đăng tải những câu chuyện về việc các nhà chức trách Trung Quốc tìm cách ngăn chặn Apple cung cấp các ứng dụng truyền thông xã hội của phương Tây trên iPhone ở Trung Quốc và cấm một nhân viên của công ty tư vấn rủi ro Kroll rời khỏi đất nước. Sự việc đó xảy ra sau một cuộc đột kích vào các văn phòng của công ty thẩm định Mintz Group, cùng với những động thái hà khắc khác.
Christopher Johnson, cựu chuyên gia phân tích Trung Quốc của CIA, cũng chỉ ra rằng giới lãnh đạo đã chậm trễ trong việc ấn định ngày tổ chức hai hội nghị kinh tế quan trọng vốn thường được tổ chức 5 năm một lần. Một là Hội nghị toàn thể lần thứ ba của Ban chấp hành Trung ương Đảng ; hai là Hội nghị Công tác Tài chính Quốc gia.
Các lãnh đạo Trung Quốc có thể sử dụng những hội nghị đó để đưa ra những thông báo kinh tế quan trọng. Hội nghị trung ương ba năm 2013 tuyên bố rằng thị trường sẽ đóng "vai trò quyết định" trong nền kinh tế, dù điều đó đã không xảy ra. Sau cuộc khủng hoảng thị trường chứng khoán vào năm 2015 và 2016, Tập đã có những động thái dứt khoát hơn nhiều trong việc củng cố khu vực nhà nước. Johnson, người hiện đứng đầu công ty tư vấn rủi ro chính trị China Strategies Group, cho biết "Họ đang cố gắng tạo ra một định hướng mới".
Eswar Prasad của Đại học Cornell chỉ ra sự thiếu liên kết giữa các thông điệp đến từ Bắc Kinh và trung tâm tài chính ở Thượng Hải. Ông cho biết, trong chuyến đi tới Trung Quốc vào tháng 7, các quan chức chính phủ ở Bắc Kinh đã đảm bảo với ông rằng họ đang thực hiện các bước quan trọng để củng cố niềm tin vào nền kinh tế và hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân.
Nhưng ở Thượng Hải, quê hương truyền thống của các doanh nhân Trung Quốc, ông lại nghe được một câu chuyện rất khác. Ông kể lại "Có quan điểm cho rằng một điều gì đó cơ bản đã thay đổi trong quan điểm của Bắc Kinh về doanh nghiệp tư nhân. Họ xem Bắc Kinh là có phần thù địch và cần phải hết sức thận trọng".
Prasad nói rằng ông nghĩ Trung Quốc sẽ tìm cách thoát khỏi tình trạng khó khăn và phát triển lành mạnh hơn, nhưng đó sẽ là cú hồi sinh từ cửa tử. Ông nhận xét "Mỗi khi nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn, người ta thường có xu hướng nói rằng cuối cùng thì hồi kết cũng đã gần kề. Quan điểm của những người lạc quan có thể quá lạc quan, nhưng nó cung cấp cơ sở để chúng ta không quá phấn khích mỗi khi nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn".
Bob Davis
Nguyên tác : "Maybe China’s Economy Isn’t So Doomed", Foreign Policy, 17/10/2023
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 26/10/2023
Bob Davis là phóng viên chuyên đưa tin về quan hệ kinh tế Mỹ-Trung trong nhiều thập niên cho tờ Wall Street Journal. Ông là đồng tác giả của cuốn sách "Superpower Showdown : How the Battle Between Trump and Xi Threatens a New Cold War".
Từ đầu năm 2023, tiền Trung Quốc mất giá 8% so với đô la. Giữa tháng 9/2023, giới tài chính báo động nhân dân tệ rơi xuống mức thấp nhất từ 2007. Trong suốt mùa hè Bắc Kinh huy động các ngân hàng Trung Quốc và cả các cơ quan giám sát trên mạng "vào trận", dùng mọi cách giữ giá cho đồng tiền quốc gia, ngăn chặn thất thoát vốn khỏi Hoa Lục.
Giữa tháng 9/2023, giới tài chính báo động nhân dân tệ rơi xuống mức thấp nhất từ 2007 © Yi Fan / Featurechina / ROPI-REA
Tại sao đồng tiền Trung Quốc bị suy yếu ? Hiện tượng nhân dân tệ mất giá đã đến mức báo động hay chưa và những công cụ nào giúp Bắc Kinh giữ giá đơn vị tiền tệ ? Thường bị chỉ trích phá giá đồng tiền, tạo cạnh tranh bất bình đẳng để kích thích xuất khẩu, tại sao lần này các giới chức tài chính Trung Quốc đã hối hả ban hành nhiều biện pháp "ngăn chặn chảy máu tư bản" ?
RFI tiếng Việt mời chuyên gia về tiền tệ và ngân hàng, Victor Lequillerier, đồng sáng lập viên cơ quan tư vấn BSI Economics, Paris, trả lời các câu hỏi trên.
"Nhân dân tệ trượt giá, rơi xuống mức thấp nhất từ 16 năm nay", Trung Quốc "Có thể làm được những gì để chống đỡ" và sẽ "Cầm cự được bao nhiêu lâu ?" : Đó là tựa những bài báo gần đây trên hãng tin Mỹ Bloomberg, trên báo kinh tế Nhật Bản Nikkei Asia, hay trên báo Hồng Kong South China Morning Post.
Một số các chuyên gia chờ đợi nhân dân tệ còn "rớt giá mạnh hơn" nữa, có thể là mất 10% so với đô la từ nay đến cuối năm. Với đô la đã đành, nhân dân tệ cũng mất giá hơn 6% so với đồng euro của Châu Âu từ đầu năm tới nay và giảm 9% so với đồng bảng Anh.
Đồng sáng lập viên cơ quan tư vấn BSI Economics (Brainstorming Initiative in Economics), trụ sở tại Paris, Victor Lequillerier nêu lên ba nguyên nhân làm suy yếu đồng tiền của Trung Quốc :
Victor Lequillerier : Yếu tố thứ nhất liên quan đến tình hình kinh tế chung hiện tại, có nghĩa là kinh tế Trung Quốc khó phục hồi và các chỉ số từ đầu năm đến nay gây thất vọng. Mọi người thất vọng vì chỉ số bán lẻ, chỉ số tiêu thụ … Hơn thế nữa, ngành địa ốc tiếp tục tuột dốc. Cho nên mọi người lại càng bị quan hơn.
Thống kê chính thức của Bắc Kinh trong suốt mùa hè vừa qua cho thấy tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 8/2023 giảm gần 9%, nhập khẩu giảm hơn 7% so với một năm trước đó. Các chỉ số tiêu thụ nội địa cũng vậy, trong lúc công ty môi giới địa ốc ngồi trên núi nợ hàng trăm tỷ đô la… Từ tháng 7/2023, nhiều nghiên cứu tại Bắc Kinh và nước ngoài báo động trước nguy cơ Trung Quốc bị giảm phát và rơi vào cái vòng luẩn quẩn kinh tế đình đốn kéo dài.
Mối lo "chảy máu tư bản"
Bên cạnh đó, yếu tố thứ nhì làm suy yếu đồng tiền Trung Quốc là khác biệt về lãi suất ngân hàng. Cục Dự Trữ Liên Bang Mỹ đã nâng lãi suất chỉ đạo lên tới mức cao nhất từ 22 năm trở lại đây, trong lúc Bắc Kinh sử dụng những biện pháp kích thích đầu tư và tiêu thụ với hy vọng tạo một lực đẩy mới cho tăng trưởng.
Victor Lequillerier : Lý do thứ nhì thuần túy liên quan đến tài chính : Trung Quốc hiện không có cùng một nhịp với Hoa Kỳ. Tại Mỹ, vì mục tiêu chống lạm phát, Cục Dự Trữ Liên Bang và trong khu vực đồng euro, Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu cũng đã TĂNG lãi suất chỉ đạo. Trái lại, Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc đã nhiều lần HẠ lãi suất để kích cầu và khuyến khích đầu tư. Khác biệt về lãi suất ngân hàng đó khiến đầu tư vào Trung Quốc không còn có lợi như trước nữa cho nên, người ta bán đi đồng nhân dân tệ để mua đô la hay euro và đem vốn ra khỏi Hoa Lục. Vì vậy mà nhân dân tệ trượt giá.
Mua trái phiếu 10 năm của Mỹ thì được lãi 4,2% thay vì chỉ được 2,55% nếu nắm giữ nợ của Trung Quốc. Do vậy, ông Lequillerier lưu ý rằng, chính sách nới lỏng các biện pháp tiền tệ để kích cầu của Bắc Kinh bất lợi cho việc giữ giá đồng nhân dân tệ
Môi trường bất lợi
Sau cùng là cuộc tranh hùng giữa hai siêu cường thế giới và lo ngại xung đột bùng phát ở eo biển Đài Loan lại càng tạo nên làn sóng ngờ vực mức độ an toàn của các khoản đầu tư vào Hoa Lục.
Victor Lequillerier : Yếu tố thứ ba mang tính chính trị và địa chính trị, chủ yếu liên quan đến kết quả bầu cử Đài Loan vào đầu năm tới. Nhưng theo tôi, tác động sẽ càng rõ rệt hơn trong 6 tháng đầu năm 2024. Sau bầu cử Đài Loan, có thể là căng thẳng sẽ gia tăng trong khu vực và có khả năng đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ quyết liệt hơn. Giới đầu tư lại càng hoài nghi về mức độ an toàn khi đổ vốn vào Trung Quốc. Hệ quả kèm theo là đồng nhân dân tệ lại càng mất giá.
Vào lúc xuất khẩu đang bị chựng lại, đồng nhân dân tệ mất giá trong một chừng mực nào đó như hiện nay là một điều đáng mừng đối với các doanh nghiệp Trung Quốc ?
Victor Lequillerier : Đúng là nhiều năm liền trong thập niên vừa qua, Trung Quốc đã cố tình giữ giá đồng nhân dân tệ ở mức thấp để kích thích xuất khẩu, giữ cho hàng của Trung Quốc có sức cạnh tranh cao. Nhưng giờ đây Bắc Kinh đã thay đổi tầm nhìn. Trước hết là bởi vì Trung Quốc đang thay đổi mô hình kinh tế để bớt phụ thuộc vào xuất khẩu, chủ trương lấy tiêu thụ nội địa làm cột trụ. Thành thử không nhất thiết Trung Quốc phải ghìm giá đồng tiền quốc gia. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đang muốn nâng cao chất lượng các sản phẩm làm ra. Trong bài toán này, phá giá đồng tiền không chắc là đã có lợi.
Vậy tại sao phải can thiệp tránh để tiền bị phá giá ?
Victor Lequillerier : Bởi đơn giản làTrung Quốc quyết tâm biến nhân dân tệ thành một đơn vị tiền tệ quốc tế, một đồng tiền đáng tin cậy. Điều đó có nghĩa là đồng tiền này phải ổn định, không dao động bất thường… Chính vì thế mà các giới chức tài chính đã can thiệp nhiều lần trên thị trường hối đoái trong những tháng vừa qua để giữ giá cho đồng tiền quốc gia. Đây cũng là cách để giữ ngoại tệ, đầu tư ở lại Hoa Lục. Nếu nhân dân tệ trượt giá quá mạnh, đó sẽ là một cái vòng luẩn quẩn, vì điều đó có nghĩa là giới tư bản ngoại quốc không còn xem Trung Quốc là điểm đầu tư hấp dẫn và đồng nhân dân tệ lại càng bị mất uy tín.
Công tác theo dõi, chức năng mới của ngân hàng
Bắc Kinh đã làm những gì và còn có thể làm gì thêm nữa để giữ giá cho nhân dân tệ ?
Từ cuối 2022, Ngân hàng Trung Ương Trung Quốc đã can thiệp qua nhiều ngả khác nhau : một là hạ mức tối thiểu dự trữ ngoại tệ của các tập đoàn ngân hàng ở Hoa Lục và kể cả Hồng Kông. Trước đây, bất kỳ một ngân hàng nào cũng phải nắm giữ ít nhất 6% ngoại tệ. Tỷ lệ này được đẩy xuống còn 4%. Điều đó có nghĩa là các ngân hàng Trung Quốc có thể bán đi ngoại tệ để đổi lấy nhân dân tệ. Với luật cung cầu, đồng tiền Trung Quốc tăng giá lên trở lại. Bản thân Ngân Hàng Trung Ương đã bán bớt một phần dự trữ bằng đô la để mua vào nhân dân tệ.
Biện pháp thứ nhì là ra lệnh cho các tập đoàn tài chính ngoài Hoa Lục nâng cao các chi phí ngân hàng, để những dịch vụ mua đô la trở nên đắt đỏ hơn. Nhưng "cầm cự" và giữ giá cho đơn vị tiền tệ một cách "giả tạo" là một biện pháp rất tốn kém, như Adarh Shinha, Bank of America ghi nhận và nhất là một định chế như Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc không muốn trông thấy "gối dự trữ ngoại tệ của họ bị xẹp xuống".
Sau cùng, theo nhật báo Pháp Les Echos giữa tháng 8/2023 "không những nhiều ngân hàng nhà nước Trung Quốc phải can thiệp, mua vào nhân dân tệ mà còn có nhiệm vụ theo dõi các thân chủ, đề phòng họ mua quá nhiều ngoại tệ. Ngân hàng như vậy cũng có trách nhiệm ngăn cản mọi hoạt động quá đáng". Một chỉ thị cuối tháng 8/2023 lưu ý các ngân hàng Trung Quốc nên khuyến khích thân chủ giao dịch trực tiếp với các đối tác quốc tế là hãy "thong thả" trong việc đổi đô la hay euro sang nhân dân tệ.
Hãng tin Bloomberg đầu tháng 9/2023 chờ đợi nhân dân tệ còn tiếp tục mất giá từ nay đến cuối năm bởi ít có dấu hiệu tăng trưởng của Trung Quốc nhanh chóng bật dậy trở lại, xuất khẩu tăng chậm trong lúc bối cảnh địa chính trị thì càng lúc càng bấp bênh. Điểm son duy nhất đối với Bắc Kinh là "Ngân hàng trung ương Hoa Kỳ dường như bắt đầu dừng lại chính sách tăng lãi suất chỉ đạo". Điều đó báo trước hiện tượng "chảy máu tư bản" từ Trung Quốc sang Mỹ may ra thì sẽ dừng lại.
Victor Lequillerier, thuộc cơ quan tư vấn tài chính BSI Economics, tuy nhiên nhấn mạnh : Hiện tại chưa thể nói là Trung Quốc đang "bấn loạn" vị hiện tượng đồng tiền mất giá. Bắc Kinh đã có nhiều bước chuẩn bị tránh để nhân dân tệ bị phá giá làm phương hại đến uy tín của một đơn vị tiền tệ đang có tham vọng từng bước thay thế đô la Mỹ.
Thanh Hà thực hiện
Nguồn : RFA, 17/10/2023
(*) Victor Lequillerier - BSI Economics, Paris
Tình hình kinh tế của Trung Quốc 9 tháng đầu năm 2023 và những ảnh hưởng đến khu vực
Trung Quốc đang phải đối mặt với nhiều thách thức về cấu trúc và các thách thức khác : năng suất sụt giảm, lực lượng lao động bị thu hẹp, hạn chế chuyển giao công nghệ do Mỹ và các nước khác áp đặt hạn chế, bong bóng bất động sản,… Với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, chiếm khoảng gần 1/5 GDP toàn cầu, những sự biến động của kinh tế Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu nói chung và các quốc gia có liên hệ nói riêng.
Quang cảnh cảng hàng hóa ở Khâm Châu, khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc, ngày 14/1/2021 (Ảnh THX/TTXVN)
Tình hình kinh tế Trung Quốc hiện tại
Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc đã công bố các chỉ số kinh tế quan trọng của 8 tháng đầu năm 2023, dữ liệu tháng 8 cho thấy tình hình kinh tế Trung Quốc có thể đang dần được cải thiện. Theo ông Fu Linghui, người phát ngôn Cục Thống kê Trung Quốc, "nền kinh tế Trung Quốc đã phục hồi với những tiến bộ vững chắc trong phát triển chất lượng cao", tuy nhiên ông cũng thừa nhận "Trung Quốc vẫn đang đối mặt với những thách thức, trong đó chịu ảnh hưởng từ sự mờ nhạt của nền kinh tế toàn cầu và các vấn đề cơ cấu trong nước. Mặc dù sự phục hồi của kinh tế Trung Quốc đang ổn định tốt những vẫn cần điều chỉnh thêm [1]. Trong 6 tháng đầu năm, GDP của Trung Quốc tăng 5,5%, nhanh hơn tốc độ tăng trưởng 3% của năm ngoái và nhanh hơn tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm trong ba năm dịch bệnh [2].
Tuy nhiên, sự phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc chưa được ổn định. Trong khi thế giới lo lắng về lạm phát, Trung Quốc phải đối mặt với nguy cơ giảm phát trong nền kinh tế. Chỉ số giá tiêu dùng tại Trung Quốc đã giảm 0,3% vào tháng 7/2023 trước khi tăng lại 0,1% vào tháng 8. Theo chuyên gia kinh tế cao cấp tại JP Morgan, ông Nora Szentivanyi cho rằng : "Vào đầu năm 2023, khi Trung Quốc mở cửa trở lại, phần còn lại của thế giới đang chậm lại. Sự thúc đẩy nhu cầu toàn cầu từ sự mở cửa trở lại của Trung Quốc đã bị lấn át bởi sự thúc đẩy nguồn cung toàn cầu. Động lực dư thừa nguồn cung này đã khiến giá cả trong nước và xuất khẩu của Trung Quốc rơi vào tình trạng giảm phát" [3]. Tuy nhiên, ông Fu Linghui, người phát ngôn Cục Thống k ê Trung Quốc phủ nhận nền kinh tế Trung Quốc đang giảm phát.
Theo CNN, nền kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với 4 thách thức chính :
Thứ nhất, người tiêu dùng cảnh giác với chi tiêu tiêu dùng, mức độ chi tiêu biến động mạnh mẽ qua từng thời điểm. Dữ liệu doanh số bán lẻ tháng 6/2023 chỉ tăng 3,1%, thấp hơn đáng kể so với mức 12,7% của tháng 5 [4]. Đây cũng là mức tăng trưởng thấp nhất kể từ khi Trung Quốc dỡ bỏ các hạn chế liên quan tới Covid-19. Các hộ gia đình vẫn đang duy trì mức tiết kiệm phòng ngừa cao trong bối cảnh kinh tế bất ổn. Do đó, thúc đẩy nhu cầu đã trở thành một trong những mục tiêu quan trọng của chính phủ Trung Quốc nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Thứ hai, các doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế, là nguồn tạo việc làm lớn nhất, đang ngần ngại thuê nhân công hoặc thực hiện đầu tư mới. Thời gian Trung Quốc đóng cửa đã làm nhiều doanh nghiệp lâm vào khó khăn, khi nước này mở cửa trở lại, thị trường quốc tế cũng chưa có nhiều nhu cầu, đơn hàng ít khiến việc sản xuất xuất khẩu bị chậm lại. Trong khi đó tiêu dùng trong nước cũng bấp bên, các doanh nghiệp tư nhân không có nhu cầu mạo hiểm vay vốn, mở rộng sản xuất. Thị trường việc làm ở Trung Quốc trong năm nay rất cạnh tranh. Tỷ lệ thất nghiệp ở độ tuổi 16-24 cao kỷ lục, đạt 21,3% trong tháng 6 [5].
Thứ ba, thị trường bất động sản vẫn đang "sa lầy" trong đợt suy thoái lịch sử. Năm 2022, đầu tư vào bất động sản đã giảm 10%. Xu hướng này tiếp tục kéo dài đến nay và sẽ tiếp tục trong thời gian sắp tới, trong 6 tháng đầu năm, đầu tư vào BĐS tiếp tục giảm 7,9% [6]. Niềm tin suy giảm và những mối lo ngại đã gia tăng sau vụ vỡ nợ của Country Garden, từng là một nhà phát triển bất động sản lớn nhất về doanh số và Zhongrong Trust, một quỹ tín thác hàng đầu tại Đại Lục.
Cuối cùng, nền kinh tế toàn cầu đang suy thoái đã làm tăng thêm những khó khăn cho Trung Quốc. Theo số liệu hải quan công bố, trong tháng 3, tổng giá trị xuất nhập khẩu tăng 15,5% so với cùng kỳ, tốc độ tăng trưởng này chậm lại ở mức 8,9% trong tháng 4 và tiếp tục trượt xuống chỉ còn 0,5% so với cùng kỳ vào tháng 5. Đến tháng 6, xuất khẩu giảm 12,4%, tốc độ nhanh nhất trong 3 năm, còn nhập khẩu giảm 6,8% [7]. Xuất nhập khẩu – yếu tố đóng góp chính cho tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, đã bị ảnh hưởng đặc biệt bởi lạm phát cao và suy thoái kinh tế ở các thị trường nước ngoài quan trọng như EU và Bắc Mỹ. Khi người tiêu dùng nước ngoài thắt lưng buộc bụng, họ sẽ chi tiêu ít hơn cho hàng hóa Trung Quốc. Cùng lúc đó, khối lượng nhập khẩu vẫn ở mức thấp do nhu cầu trong nước yếu. Tính cả 8 tháng đầu năm, xuất khẩu chỉ tăng 0,8%, nhập khẩu giảm 0,1% so với cùng kỳ năm trước [8].
Trung Quốc cũng phải đối mặt với một số thách thức dài hạn, trong đó có khủng hoảng dân số và căng thẳng thương mại với các đối tác quan trọng như Mỹ và Châu Âu.
Theo một nghiên cứu của một đơn vị thuộc Ủy ban Y tế Quốc gia Jiemian.com, tổng tỷ suất sinh quốc gia, số con trung bình mà một phụ nữ sẽ sinh trong đời, đã giảm xuống mức thấp kỷ lục 1,09 vào năm ngoái từ mức 1,30 chỉ hai năm trước đó. Điều đó có nghĩa là tỷ lệ sinh của Trung Quốc hiện nay thậm chí còn thấp hơn Nhật Bản, một quốc gia từ lâu đã nổi tiếng với xã hội già hóa. Các nhà phân tích từ Moody’s Investor Service cho biết : "Nhân khẩu học già đi của Trung Quốc đặt ra những thách thức đáng kể đối với tiềm năng tăng trưởng kinh tế của nước này" [9]. Trong dài hạn, sự suy giảm nguồn cung lao động, chi tiêu xã hội và chăm sóc sức khỏe tăng lên có thể dẫn đến thâ m hụt tài chính rộng hơn và gánh nặng nợ cao hơn. Lực lượng lao động ít hơn cũng có thể làm xói mòn tiết kiệm trong nước, dẫn đến lãi suất cao hơn và đầu tư giảm.
Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp sau "sự cố khinh khí cầu" hồi tháng 02/2023 và ảnh hưởng từ chiến tranh thương mại giữa hai quốc gia đã khiến cả hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đều bị ảnh hưởng nặng nề. Cả Mỹ và Trung Quốc đều đang thắt chặt các hạn chế xuất khẩu những công nghệ mới nổi quan trọng. Vào tháng 01/2023, Hạ viện Mỹ đã thông qua hai dự luật liên quan đến Trung Quốc với sự ủng hộ của lưỡng đảng : Thành lập Ủy ban về cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc. Sự đối đầu về thương mại giữa hai quốc gia đã quay lại và tập trung nhiều vào các lĩnh vực công nghệ cao.
Các giải pháp thúc đẩy kinh tế của Trung Quốc
Mặc dù lạm phát vẫn tương đối thấp so với nhiều nền kinh tế lớn khác, chính phủ Trung Quốc đang thực hiện các biện pháp phù hợp nhằm giải quyết những thách thức mà ngành công nghiệp và tiêu dùng của nước này phải đối mặt.
Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư nước ngoài.
Trước sự phục hồi kinh tế không đồng đều, chính phủ Trung Quốc đã đưa ra các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và khuyến khích đầu tư nước ngoài để kích thích nền kinh tế.
Cuối tháng 3/2023, Chính phủ Trung Quốc đã quyết định gia hạn một số chính sách thuế ưu đãi nhằm hỗ trợ các công ty quy mô nhỏ, lợi nhuận thấp và các ngành công nghiệp trọng điểm. Các chính sách ưu đãi bao gồm khấu trừ thuế cho hoạt động R&D (Nghiên cứu và phát triển) và giảm thuế thu nhập cho các doanh nghiệp nhỏ có lợi nhuận thấp.
Kể từ tháng 6/2023, hàng loạt biện pháp thúc đẩy sự phát triển và tăng trưởng của kinh tế tư nhân đã được đưa ra mạnh mẽ nhằm kích thích hơn nữa sức sống của kinh tế tư nhân. Chính quyền các tỉnh, thành phố đã đưa ra kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp. Ví dụ, Thượng Hải đã đưa ra một số biện pháp mới nhằm thu hút FDI, cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân [10]. Ủy ban Trung ương cũng đã chính thức phê duyệt việc thành lập Cục Phát triển kinh tế tư nhân trong Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, với tư cách là cơ quan làm việc đặc biệt nhằm thúc đẩy sự phát triển và tăng trưởng của kinh tế tư nhân, thúc đẩy sớm thự c hiện các biện pháp lớn và đạt được kết quả thiết thực. Trong tháng 8, Chỉ số Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ đã tăng trở lại trong ba tháng và sự phục hồi niềm tin phát triển doanh nghiệp tăng tốc.
Ngoài ra, chính phủ Trung Quốc đã tích cực nỗ lực xây dựng niềm tin của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài kể từ khi gỡ bỏ các hạn chế liên quan đến Covid-19 cuối năm 2022. Bất chấp việc sử dụng vốn nước ngoài thực tế ở Trung Quốc đã giảm trong nửa đầu năm 2023, số lượng các công ty FDI mới thành lập đã tăng lên đáng chú ý. Dữ liệu do Bộ Thương mại công bố cho thấy từ tháng 01/2023 đến tháng 8/2023, có 33.154 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mới được thành lập, tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái [11]. Điều này cho thấy các công ty nước ngoài vẫn lạc quan về thị trường Trung Quốc, ngay cả khi tổng lượng vốn nước ngoài đã giảm.
Chính sách tiền tệ và tài khóa
Trung Quốc nhìn chung đã áp dụng chính sách tài chính và tiền tệ thận trọng khi đối mặt với những bất ổn kinh tế đáng kể. Bằng cách sử dụng chính sách tiền tệ "thận trọng", chính phủ Trung Quốc cho biết họ đã tránh được lạm phát cao và duy trì tỷ giá đồng Nhân dân tệ ổn định trong suốt đại dịch. Chính phủ và ngân hàng trung ương đã duy trì cách tiếp cận thận trọng này đối với nền kinh tế vào năm 2023. Vào tháng 01/2023, Bộ Tài chính tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ mở rộng vừa phải chi tiêu tài khóa vào năm 2023, trong đó sẽ tập trung vào thúc đẩy tiêu dùng, tăng cường an ninh lương thực và hỗ trợ phát triển công nghệ.
Chính sách kích thích tiêu dùng
Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giữ mục tiêu đạt mức tăng trưởng GDP khoảng 5%, Trung Quốc cho biết sẽ triển khai gói kích thích tương tự năm 2020. Tiêu dùng chiếm khoảng 37% nền kinh tế Trung Quốc [12]. Vì vậy, việc người tiêu dùng trở lại hoạt động bình thường là một yếu tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Các nhà hoạch định chính sách kỳ vọng lãi suất thấp hơn sẽ thúc đẩy tiêu dùng. Do đó, các ngân hàng lớn của Trung Quốc đã cắt giảm lãi suất đối với một loạt các khoản tiền gửi và giảm lãi suất thuế chấp nhằm giảm chi phí cho vay cho người vay. Ngày 15/6/2023, để tăng thêm thanh khoản cho thị trường, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã cắt giảm lãi suất đối với các khoản vay trung hạn, tổng trị giá khoảng 33,1 tỷ USD, giảm từ 2,75% xuống 2,65%. Ngày 19/6/2023, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cũng cắt giảm lãi suất cho vay đối với các khoản vay kỳ hạn một năm từ 3,65% xuống 3,55% và kỳ hạn 5 năm từ 4,3% xuống 4,2%, nhằm giảm chi phí vay và thúc đẩy tiêu dùng.
Chính sách thúc đẩy ngành bất động sản
Bắc Kinh đã ra tín hiệu rằng hỗ trợ thị trường bất động sản là một nhiệm vụ quan trọng bất chấp quyết tâm giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào lĩnh vực này. Bất động sản chiếm khoảng 30% GDP tại Trung Quốc và phần lớn tài sản của người dân nước này đều xuất phát từ bất động sản. Nên sự suy thoái của ngành bất động sản thường là mở đầu cho một cuộc suy thoái kinh tế rộng lớn hơn trong khắp các ngành khác. Tại cuộc họp của Đảng cộng sản Trung Quốc vào tháng 7/2022, các quan chức cho biết cần phải "ổn định" thị trường bất động sản của nước này, đồng thời nhấn mạnh rằng chính quyền địa phương phải chịu trách nhiệm đảm bảo những ngô i nhà được hoàn thiện trước khi bán [13].
Chính phủ Trung Quốc cũng đã phát hành thêm nhiều trái phiếu địa phương đặc biệt để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng, đã mang lại sự hỗ trợ quan trọng cho ngành xây dựng vốn đang phải vật lộn với những khó khăn xuất phát từ tình trạng suy thoái bất động sản diễn ra nghiêm trọng ở nước này.
Chính sách thúc đẩy ngoại thương
Phát biểu tại kỷ niêm 74 năm thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (01/10/1949 – 01/10/2023), Chủ tịch Tập Cận Bình đã yêu cầu tích cực thúc đẩy hơn nữa "Sáng kiến Vành đai và Con đường" (BRI) phát triển chất lượng cao để thúc đẩy xuất khẩu sang quốc gia này, thay thế cho các thị trường chính bị suy giảm. Trong 6 tháng đầu năm, xuất nhập khẩu của Trung Quốc với các nước dọc theo BRI tăng 9,8% so với cùng kỳ năm ngoái [14], đóng góp rất lớn vào tăng trưởng ngoại thương của Trung Quốc.
Những chính sách mới được đưa ra đã phản ánh quyết tâm của chính phủ trong việc kích thích phục hồi kinh tế và tăng cường thanh khoản tài chính tổng thể trong nước. Nhà kinh tế học Nancy Qian chia sẻ với Business Insider rằng trên thực tế nền kinh tế Trung Quốc không đến nỗi tệ như người ta tưởng, chỉ là các nhà hoạch định của nước này đang kỳ vọng quá nhiều mà thôi. OECD dự báo vào tháng 9 rằng kinh tế Trung Quốc có thể đạt mức tăng trưởng 5,1% trong năm nay, là tốc độ tăng trưởng dự kiến cao thứ hai trong số các quốc gia mà OECD theo dõi. Có lẽ sự phát triển chênh lệch giữa các lĩnh vực và tăng trưởng không ổn định là vấn đề cốt lõi của nền kinh tế Trung Quốc hiện tại. Nhưng trong tương lai xa, Trung Quốc c ần tính đến bài toán lực lượng lao động khi tỷ lệ sinh đang giảm mạnh.
Ảnh hưởng đến khu vực
Trong khi chính phủ Trung Quốc tuân theo biện pháp khắc phục tiêu chuẩn là tăng cung tiền trong nền kinh tế thông qua việc giảm lãi suất tiền gửi, khuyến khích cho vay, khuyến khích đầu tư… người dân Trung Quốc vẫn ít quan tâm đến việc vay vốn, ngoại trừ các doanh nghiệp nhà nước. Các doanh nghiệp tư nhân và hộ gia đình không có hứng thú với việc gánh thêm một khoản nợ khác để mở rộng đầu tư trong bối cảnh nền kinh tế thế giới vẫn còn nhiều khó khăn và nhu cầu vẫn còn hạn hẹp. Do đó, câu hỏi đặt ra là liệu các biện pháp của chính phủ Trung Quốc có mang lại hiệu quả như kỳ vọng của các nhà hoạch định chính sách hay không ?
Với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, chiếm khoảng gần 1/5 GDP toàn cầu, những sự biến động của kinh tế Trung Quốc ít nhiều vẫn sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu nói chung và các quốc gia có liên quan nói riêng.
Thứ nhất, sự phát triển chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng của toàn bộ nền kinh tế thế giới. Nếu thị trường bất động sản tiếp tục suy thoái và tạo ra một cuộc khủng hoảng lớn hơn, nó sẽ tác động đến lĩnh vực tài chính không chỉ ở Trung Quốc mà có thể sẽ lan ra toàn cầu. Trong một nghiên cứu năm 2019 của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, các nhà kinh tế ước tính rằng GDP của Trung Quốc giảm 8,5% sẽ dẫn đến giảm 3,25% ở các nền kinh tế tiên tiến và giảm gần 6% ở các nền kinh tế mới nổi [15].
Thứ hai, sự mở cửa và giảm giá để thúc đẩy xuất khẩu có thể không phải là tín hiệu tích cực của nền kinh tế thế giới. Trong bối cảnh kinh tế tất cả các nước đều khó khăn, nhu cầu hàng hóa chưa ổn định trở lại, sự mở cửa của Trung Quốc bổ sung một nguồn cung hàng hóa lớn với giá rẻ, sẽ đẩy lùi sự vươn lên của các nền kinh tế nhỏ hơn, trong đó có Việt Nam. Việc cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc trong hàng hóa xuất khẩu hay hàng hóa tại nội địa đều sẽ dễ làm nền kinh tế bị tổn thương.
Thứ ba, trong khi Trung Quốc là một nhà xuất khẩu lớn, nước này đồng thời cũng là một nhà nhập khẩu hàng đầu thế giới. Khi nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn, hoạt động nhập khẩu cũng giảm sút và tác động đến hàng hóa xuất khẩu các nền kinh tế khác. Harry Murphy Cruise, nhà kinh tế học tại Moody’s Analytics, cho biết : "Trung Quốc là nhà nhập khẩu rất lớn từ nhiều nước trên thế giới, vì vậy khi tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại, nó sẽ tác động đến tăng trưởng ở nhiều quốc gia".
Từ đây, có thể thấy rõ ràng sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế. Đối với Việt Nam, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, do đó Việt Nam cũng chịu sự ảnh hưởng từ biến động kinh tế Trung Quốc. Để giảm thiểu tối đa những ảnh hưởng tiêu cực, đa dạng hóa thị trường vẫn là chiến lược cần ưu tiên. Bên cạnh đó, yêu cầu cốt lõi vẫn là cần nâng cao khả năng cạnh tranh hàng hóa "Made in Vietnam, Made by Vietnam" để có nhiều cơ hội hơn trong khi các nước cũng tìm cách hạn chế phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc./.
Thi Thi
Nguồn : Nghiên cứu chiến lược, 06/10/2023
Tài liệu tham khảo
[1] Giulia Interesse (2023), "China Economic Roundup – August 2023", China Briefing
[2] 环球网 (2023), "中国经济在持续恢复中展现韧性与活力",Sina Finance
[3] JP Morgan, "Deflation in China : The spillover effects for global markets"
[4] Laura He, "More stimulus ‘desperately’ needed as China’s economic recovery slows further", CNN
[5] Amy Hawkins (2023), "Peak China ? Jobs, local services and welfare strain under economy’s structural faults", The Guardian
[6] Nicholas R. Lardy (2023), "How serious is China’s economic slowdown ?", PETERSON INSTITUTE FOR INTERNATIONAL ECONOMICS
[7] Laura He, "More stimulus ‘desperately’ needed as China’s economic recovery slows further", CNN
[8] 新华网 (2023), "新华视点|稳步恢复显韧性 回升向好有支撑——从前8个月主要指标看中国经济走势",Sina Finance
[9] Laura He, "China’s economy is in trouble. Here’s what’s gone wrong", CNN
[10] Shanghai Municipal Development & Reform Commission, "【文字】《上海市加大力度支持民间投资发展若干政策措施》文件解读"
[11] 新华网 (2023), "新华视点|稳步恢复显韧性 回升向好有支撑——从前8个月主要指标看中国经济走势",Sina Finance
[12] Linette Lopez, "China’s economy is way more screwed than anyone thought", Business Insider
[13] John Power (2022), "As China’s property crisis grows, is the global economy at risk ?", Al Jazeera
[14] 人民网 (2023), "海关总署:上半年我国与"一带一路"沿线国家进出口同比增长9.8%",中央统战部版权所有
[15] John Power (2022), "As China’s property crisis grows, is the global economy at risk ?", Al Jazeera
Người ta thường nói rằng khi nước Mỹ hắt hơi, phần còn lại của thế giới sẽ bị cảm lạnh. Vậy điều gì sẽ xảy ra khi Trung Quốc không được khỏe ?
Kinh tế Trung Quốc chiếm hơn 1/3 tăng trưởng toàn cầu
Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nơi sinh sống của hơn 1,4 tỷ người, đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề - bao gồm tăng trưởng chậm, tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao và thị trường bất động sản hỗn loạn.
Hiện tại, chủ tịch của tập đoàn bất động sản nợ nần lớn nhất ở Trung Quốc, Evergrande, đã bị cảnh sát giám sát và cổ phiếu của công ty này đã bị đình chỉ trên thị trường chứng khoán.
Trong khi những vấn đề này khiến Bắc Kinh đau đầu, thì chúng có ý nghĩa gì với phần còn lại của thế giới ?
Các nhà phân tích tin rằng những lo lắng về một thảm họa toàn cầu sắp xảy ra là cường điệu hoá. Nhưng các tập đoàn đa quốc gia, công nhân của họ và thậm chí cả những người không có mối liên hệ trực tiếp với Trung Quốc có thể sẽ cảm nhận được ít nhất một số tác động. Cuối cùng, ảnh hưởng ít nhiều phụ thuộc vào việc bạn là ai.
Người thắng kẻ thua
"Ví dụ, nếu người Trung Quốc bắt đầu cắt giảm việc ăn trưa ở ngoài, điều đó có ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu không ?" Deborah Elms, giám đốc điều hành Trung tâm Thương mại Châu Á tại Singapore đặt câu hỏi.
"Câu trả lời là không nhiều như bạn tưởng tượng, nhưng việc này chắc chắn ảnh hưởng đến các công ty phụ thuộc trực tiếp vào sức tiêu dùng nội địa của Trung Quốc".
Hàng trăm công ty lớn trên toàn cầu như Apple, Volkswagen và Burberry có được phần lớn doanh thu từ thị trường tiêu dùng rộng lớn của Trung Quốc và sẽ bị ảnh hưởng nếu các hộ gia đình thắt chặt chi tiêu. Hiệu ứng dây chuyền sau đó sẽ lan ra hàng ngàn nhà cung cấp và công nhân trên khắp thế giới đang phụ thuộc vào các công ty này.
Khi bạn cho rằng Trung Quốc chịu trách nhiệm cho hơn một phần ba mức tăng trưởng trên thế giới, thì bất kỳ hình thức giảm tốc nào cũng sẽ có ảnh hưởng vượt ra ngoài biên giới của nước này.
Cơ quan xếp hạng tín dụng Fitch của Mỹ hồi tháng trước cho biết sự suy thoái của Trung Quốc đang "phủ bóng đen lên triển vọng tăng trưởng toàn cầu" và hạ mức dự báo cho toàn thế giới vào năm 2024.
Tuy nhiên, theo một số nhà kinh tế, ý kiến cho rằng Trung Quốc là động cơ đẩy của sự thịnh vượng toàn cầu đã bị cường điệu hóa.
Trung Quốc với 1,4 tỷ dân là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới
"Về mặt toán học, đúng vậy, Trung Quốc chiếm khoảng 40% tăng trưởng toàn cầu", George Magnus, nhà kinh tế học tại Trung tâm Trung Quốc của Đại học Oxford nói.
"Nhưng sự tăng trưởng đó mang lại lợi ích cho ai ? Trung Quốc có thặng dư thương mại khổng lồ. Nước này xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, vì vậy việc Trung Quốc tăng trưởng hay không tăng trưởng thực sự là ảnh hưởng tới chính Trung Quốc hơn là phần còn lại của thế giới", ông cho biết.
Tuy nhiên, việc người Trung Quốc chi tiêu ít hơn vào hàng hóa và dịch vụ - hoặc xây dựng nhà ở - có nghĩa là nhu cầu về nguyên liệu thô và hàng hóa cũng ít hơn. Tháng 8/2023, nước này nhập khẩu hàng hoá ít hơn gần 9% so với cùng kỳ năm ngoái - khi họ vẫn đang trong tình trạng hạn chế theo chính sách Zero Covid.
"Các nhà xuất khẩu lớn như Úc, Brazil và một số nước ở Châu Phi sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi điều này", Roland Rajah, giám đốc Trung tâm Phát triển Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tại Viện Lowy ở Sydney, cho hay.
Nhu cầu thấp ở Trung Quốc cũng có nghĩa là giá cả trong nước sẽ ở mức thấp. Từ góc độ của người tiêu dùng phương Tây, đây sẽ là một cách đáng hoan nghênh để kiềm chế giá cả tăng cao mà không liên quan đến việc tăng thêm lãi suất.
"Đây là tin tốt cho người dân và doanh nghiệp đang vật lộn với lạm phát cao", ông Rajah nói. Vì vậy, trong ngắn hạn, người tiêu dùng phổ thông có thể được hưởng lợi từ sự suy thoái của Trung Quốc. Nhưng có những câu hỏi dài hạn hơn dành cho người dân ở các nước đang phát triển.
Trong 10 năm qua, Trung Quốc đã đầu tư hơn một ngàn tỷ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ được gọi là ‘Sáng kiến Vành đai và Con đường’.
Hơn 150 quốc gia đã nhận được tiền và công nghệ của Trung Quốc để xây dựng đường sá, sân bay, cảng biển và cầu cống. Theo ông Rajah, cam kết của Trung Quốc đối với các dự án này có thể bắt đầu bị ảnh hưởng nếu vấn đề kinh tế trong nước vẫn tiếp diễn.
"Bây giờ các công ty và ngân hàng Trung Quốc sẽ không còn nguồn tài chính dồi dào để vung tiền ra nước ngoài", ông nói.
Trung Quốc trên thế giới
Mặc dù có khả năng Bắc Kinh giảm đầu tư ra nước ngoài nhưng vẫn chưa rõ tình hình kinh tế trong nước của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của nước này như thế nào.
Một số người cho rằng một Trung Quốc dễ bị tổn hại hơn có thể tìm cách hàn gắn mối quan hệ bị tổn hại với Mỹ. Các hạn chế thương mại của Mỹ đã phần nào góp phần khiến xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm 25% trong nửa đầu năm nay, trong khi Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo gần đây gọi quốc gia này là "không thể đầu tư" đối với một số công ty Mỹ.
Nhưng không có bằng chứng nào cho thấy cách tiếp cận của Trung Quốc đang trở nên mềm mỏng hơn. Bắc Kinh tiếp tục trả đũa bằng những hạn chế của riêng mình, thường xuyên chỉ trích "tâm lý Chiến tranh Lạnh" của các nước Phương Tây và dường như duy trì mối quan hệ tốt đẹp với các nhà lãnh đạo độc tài của các chế độ bị trừng phạt, như Vladimir Putin của Nga và Bashar Al-Assad của Syria.
Đồng thời, một loạt quan chức Mỹ và EU tiếp tục tới Trung Quốc hàng tháng để duy trì các cuộc đàm phán về thương mại song phương. Sự thật là rất ít người thực sự biết điều gì nằm giữa lối thuyết diễn của Trung Quốc và chính sách của Trung Quốc.
Một trong những nhận định cực đoan hơn về sự không chắc chắn này đến từ các nhà quan sát chính sách diều hâu ở Washington, những người cho rằng sự suy thoái của nền kinh tế Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến cách nước này đối phó với Đài Loan, hòn đảo tự trị mà Bắc Kinh tuyên bố là lãnh thổ của mình.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken (trái) đã gặp lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến thăm cấp cao vào đầu năm nay
Phát biểu hồi đầu tháng này, Nghị sĩ Đảng Cộng hòa Mike Gallagher - chủ tịch Ủy ban đặc biệt về cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung của Hạ viện Mỹ - cho biết các vấn đề trong nước đang khiến nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình "khó đoán hơn" và có thể khiến ông "làm điều gì đó rất ngu ngốc" liên quan đến Đài Loan.
Ý tưởng là, như ông Rajah lập luận, nếu rõ ràng là "phép màu kinh tế của Trung Quốc đã kết thúc", thì phản ứng của Đảng cộng sản Trung Quốc "thực sự có thể chứng tỏ sẽ gây ra hậu quả".
Tuy nhiên, có rất nhiều người bác bỏ quan điểm này, trong đó có Tổng thống Mỹ Joe Biden. Khi được hỏi về khả năng này, ông Biden cho biết ông Tập hiện đang "bận rộn" giải quyết các vấn đề kinh tế của đất nước.
"Tôi không nghĩ điều đó sẽ khiến Trung Quốc xâm lược Đài Loan – thực tế là ngược lại. Trung Quốc có lẽ không còn năng lực như trước đây", ông Biden nói.
Đón chờ những việc không ngờ tới
Tuy nhiên, nếu có một bài học rút ra từ lịch sử, đó là hãy đón chờ những điều không ngờ tới. Như bà Elms đã chỉ ra, trước năm 2008, rất ít người dự đoán rằng các khoản vay thế chấp dưới chuẩn ở Las Vegas sẽ gây ra những làn sóng chấn động lên nền kinh tế toàn cầu.
Bài học của năm 2008 đã khiến một số nhà phân tích lo lắng về cái được gọi là "sự lây lan tài chính". Điều này bao gồm kịch bản ác mộng về cuộc khủng hoảng tài sản ở Trung Quốc dẫn đến sự sụp đổ toàn diện của nền kinh tế Trung Quốc, gây ra cuộc khủng hoảng tài chính trên toàn thế giới.
Tính đến tháng 8/2023, xuất khẩu của Trung Quốc giảm tháng thứ tư liên tiếp
Những điểm tương đồng với cuộc khủng hoảng vay thế chấp dưới chuẩn - chứng kiến sự sụp đổ của gã khổng lồ đầu tư Phố Wall Lehman Brothers và cuộc suy thoái toàn cầu - có thể diễn ra. Tuy nhiên, theo ông Magnus, sự so sánh này không hoàn toàn chính xác.
"Đây sẽ không phải là một cú sốc kiểu Lehman", ông nói. "Trung Quốc khó có thể để các ngân hàng lớn của họ phá sản - và họ có bảng cân đối kế toán mạnh hơn hàng nghàn ngân hàng khu vực và công đã phá sản ở Mỹ".
Bà Elms đồng quan điểm : "Thị trường bất động sản của Trung Quốc không được liên kết với cơ sở hạ tầng tài chính của họ giống như các khoản thế chấp dưới chuẩn của Mỹ. Ngoài ra, hệ thống tài chính của Trung Quốc không đủ mạnh để gây ra tác động trực tiếp toàn cầu như chúng ta đã thấy ở Mỹ năm 2008".
"Chúng ta được kết nối trên toàn cầu", bà nói. "Khi bạn để một trong những động cơ tăng trưởng lớn không hoạt động, điều đó sẽ ảnh hưởng đến phần còn lại của chúng ta và thường ảnh hưởng theo những cách không thể lường trước được".
"Điều đó không có nghĩa là tôi nghĩ chúng ta đang hướng tới việc lặp lại năm 2008, nhưng vấn đề là những gì đôi khi có vẻ mang tính địa phương, những mối lo ngại trong phạm vi một nước có thể ảnh hưởng đến tất cả chúng ta. Ngay cả theo những cách mà chúng ta không thể tưởng tượng được".
Nick Marsh
Nguồn : BBC, 29/09/2023
Thương mại, đầu tư và du lịch có thể bị ảnh hưởng khi kinh tế Trung Quốc giảm tốc
Một phụ nữ ghi lại những hình ảnh từ màn hình video lớn bên ngoài trung tâm mua sắm, quay cảnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu trong sự kiện kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh năm 2021. Nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn vì bảy lý do liên kết với nhau, phần lớn là do các chính sách của chính phủ và xu hướng thích kiểm soát của ông Tập. Andy Wong/AP
Những quan ngại về lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc đã trở thành thành mối lo ngại về sức khỏe tổng thể của nền kinh tế nước này cũng như khả năng đứng vững của mô hình phát triển dựa trên đầu tư. Tiếng vọng của những quan ngại này không ở đâu nhiều hơn ở khu vực Đông Nam Á.
Khi kinh tế Trung Quốc vật lộn vì nhiều nguyên nhân có liên quan đến nhau – phần lớn là do các chính sách của chính phủ và khuynh hướng thích kiểm soát của nhà lãnh đạo tối cao Tập Cận Bình, sau ba thập kỷ được nâng đỡ bởi sự tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, các nước Đông Nam Á giờ đây phải đối mặt với những ảnh hưởng dây chuyền trong thương mại, đầu tư và cho vay.
Trước tiên, việc hồi phục tiêu dùng sau đại dịch đã không diễn ra. Người dân cảm thấy không an tâm về nền kinh tế, sự gia tăng thất nghiệp hoặc khả năng các đợt phong tỏa có thể tiếp tục xảy ra trong tương lai và những điều này đã dẫn tới một giai đoạn giảm phát kéo dài. Tiêu dùng trong nước chỉ chiếm 38% tổng GDP của Trung Quốc.
Một người phụ nữ tại một cửa hàng tạp hóa ở Bắc Kinh, vào năm 2020. Sự phục hồi tiêu dùng kinh tế sau đại dịch của Trung Quốc đã không diễn ra như mong đợi. Ảnh : Mark Schiefelbein/AP
Thứ hai, xuất khẩu đã sụt giảm mạnh. Trong tháng 8, xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm 8,8% so với cùng kỳ cho dù đã có cải thiện so với tháng 7 – thời điểm xuất khẩu giảm tới 14,5% so với một năm trước đó. Xuất khẩu sang Mỹ và EU lần lượt giảm 17,4% và 10,5%.
Thứ ba, đầu tư theo danh mục đang tháo chạy khỏi Trung Quốc với hơn 3,4 tỷ đô la đã ra đi chỉ trong hai tuần đầu tiên của tháng 8. Tuy nhiên, nước này vẫn tục đón nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Các tập đoàn của phương Tây và Nhật Bản cũng đang tích cực đa dạng hóa các chuỗi cung ứng sang Ấn Độ, Việt Nam và các thị trường mới nổi khác. Tập đoàn HP vừa công bố sẽ rời một dây chuyền sản xuất máy vi tính sang Thái Lan và Việt Nam trong khi Apple đã chuyển một số dây chuyền sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ.
Đàn áp ảnh hưởng tới cảm xúc
Việc Trung Quốc bắt giữ các nhà điều tra thẩm định từ tập đoàn Mintz và Bain, sự ra đời luật tình báo mới cùng với các cuộc bắt giữ các giám đốc điều hành nước ngoài, đã trở thành một rào cản răn đe khác đối với các nhà đầu tư nước ngoài.
Sự đàn áp này bổ sung thêm vào việc ông Tập bóp nghẹt những bộ phận mang tính đổi mới, sáng tạo nhất của nền kinh tế, lĩnh vực công nghệ nói chung và FinTech (công nghệ tài chính) nói riêng nhằm thâu tóm quyền kiểm soát.
Một nguyên nhân khác là chi phí lao động của Trung Quốc tiếp tục tăng vì dân số giảm. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên đã lên đến trên 20% trước khi chính phủ ngừng công bố số liệu thống kê này từ tháng 8/2023. Tiền lương lao động ở Trung Quốc tiếp tục tăng so với chi phí này ở các quốc gia đối thủ.
Một người đàn ông đi ngang qua một công trường xây dựng chung cư của tập đoàn nhà phát triển Trung Quốc Country Garden, ở Bắc Kinh, ngày 11/8/2023. Những quan ngại trong lĩnh vực bất động sản nay đã trở thành lo ngại về sức khỏe tổng thể của nền kinh tế Trung Quốc và khả năng tồn tại của mô hình phát triển dựa vào đầu tư. Ảnh : Tingshu Wang/Reuters
Liên quan chặt chẽ tới cuộc khủng hoảng bất động sản là vấn đề nợ. Trung Quốc đang ngập trong nợ nần với tỷ lệ nợ công ở mức 267% Tổng Sản phẩm Quốc nội (GDP). Các đơn vị tài chính của các chính quyền địa phương đang gánh khoản nợ hơn 9.000 tỷ USD – tương đương với một nửa GDP của Trung Quốc. Suy thoái kinh tế và sự sụt giảm giá bán và nhu cầu bất động sản sẽ khiến việc trả nợ trở nên khó khăn hơn nhiều, đặc biệt là ở vùng xa thành thị. Doanh số bất động sản ước tính chiếm khoảng 1/3 doanh thu của chính quyền địa phương.
Vụ vỡ nợ tại tập đoàn bất động sản Evergrande và gần như vỡ nợ tại tập đoàn Country Gardens và vụ việc tương tự tại hàng chục công ty phát triển bất động sản có đòn bẩy tài chính cao (tỷ lệ nợ trên tài sản cao) và đang trong hoàn cảnh nợ nần, có thể dẫn tới một dòng thác vỡ nợ. Theo Nikkei, tập đoàn Country Gardens đã công bố khoản lỗ 6,7 tỷ USD trong nửa đầu năm 2023 và có khoảng 190 tỷ USD nợ khó đòi. Nợ xấu bất động sản tại 32 ngân hàng lớn nhất đã tăng 44% so với cùng kỳ năm ngoái.
Cuối cùng, chiến lược tăng trưởng dựa trên đầu tư – chiến lược tăng trưởng dài hạn của Trung Quốc - đã gặp phải trở ngại lớn. Một lượng lớn nợ nần được sử dụng để chi trả cho việc làm đường, xây dựng hệ thống đường sắt tốc độ cao đã không mang lại tăng trưởng kinh tế. Riêng hệ thống đường sắt của Trung Quốc đã nợ khoảng gần 1.000 tỷ USD.
Trung Quốc vẫn là một nền kinh tế trị giá 18.000 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng 3% nhưng thời kỳ tăng trưởng chậm đã đến.
Trong khoảng 30 năm, kinh tế Trung Quốc đã kéo theo tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia Đông Nam Á. Giờ đây là lần đầu tiên kinh tế Trung Quốc tụt lại sau so với kinh tế các quốc gia láng giềng. Vậy, sự kết thúc thời kỳ tăng trưởng cao của Trung Quốc có tác động như thế nào đối với Đông Nam Á ?
Hàng hóa, du lịch sẽ bị ảnh hưởng
Thứ nhất, thương mại sẽ bị ảnh hưởng. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của tất cả các nước trong khu vực. Thương mại song phương giữa Trung Quốc và ASEAN tăng 50%, từ 641,5 tỷ USD năm 2019 lên 975,3 tỷ USD năm 2022. Trong sáu tháng đầu năm 2023, thương mại đã giảm 1,5% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 447,3 tỷ USD.
Chắc chắn xuất khẩu nguyên liệu thô sang Trung Quốc sẽ giảm sút và Indonesia sẽ là quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất. Hầu hết trong số 54 tỷ USD hàng xuất khẩu của nước này sang Trung Quốc trong năm 2021 là tài nguyên thiên nhiên. Các quốc gia khác trong khu vực có thể cũng sẽ chứng kiến cảnh giá hàng hóa sụt giảm do nhu cầu thấp đi.
Xuất khẩu của các nước như Việt Nam, vốn là một phần của chuỗi cung ứng sản xuất phía Nam Trung Quốc, cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Hội chợ việc làm dành cho sinh viên tốt nghiệp đại học tại một nhà thi đấu ở Hợp Phì, tỉnh An Huy, ngày 4/9/2023. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc đã ở mức trên 20% trước khi chính phủ nước này ngừng công bố số liệu thống kê vào tháng 8/2023. Ảnh : China Daily/ Reuters
Đầu tư của Trung Quốc trong khu vực sẽ có những diễn biến khác nhau, tùy thuộc vào lĩnh vực.
Khi nền kinh tế trong nước tăng trưởng chậm lại, các tập đoàn Trung Quốc có nhu cầu đa dạng hóa thị trường và tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn. Lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc, hiện tại không thể hoặc không muốn thực hiện một số khoản đầu tư lớn tại Trung Quốc, đang tiếp tục đầu tư vào Đông Nam Á.
Theo một báo cáo mới đây về đầu tư trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc trong khu vực Đông Nam Á do Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi của Đại học Georgetown thực hiện, các tập đoàn Alibaba, Tencent và Huawei đã xây dựng nhiều trung tâm dữ liệu trong khu vực hơn các đối thủ Mỹ đồng thời đang gia tăng đầu tư vào các trung tâm Nghiên cứu và Phát triển (R&D) địa phương. TenCent là nhà đầu tư lớn vào công ty công nghệ VNG, một trong số bốn kỳ lân (unicorn) của Việt Nam và nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây trong nước lớn nhất của nước này.
Bên lề hội nghị thượng đỉnh ASEAN gần đây, nhà sản xuất chất bán dẫn Tsinghua Unigroup, vốn đã có cơ sở sản xuất tại Singapore, Malaysia và Indonesia, tuyên bố mở rộng hoạt động sản xuất và R&D ở Đông Nam Á.
Tác động lan tỏa không thể tránh khỏi
Trung Quốc sẽ tiếp tục cố gắng duy trì vai trò lãnh đạo kinh tế khu vực trong bối cảnh không có Mỹ - nước đã nhường sự ảnh hưởng cho Trung Quốc khi Washington rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) vào đầu năm 2017.
Trung Quốc đang thúc đẩy việc thực thi đầy đủ Hiệp định Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) – hiệp định có sự tham gia của toàn bộ 10 quốc gia thành viên ASEAN. RCEP đang đàm phán với ASEAN về việc thành lập một Khu vực Mậu dịch Tự do (FTA) dành cho một thị trường hai tỷ dân. Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì Thịnh vượng (IPEF) là một sự thanh thế không đầy đủ cho Hiệp định TPP xấu số và không phải là một đối trọng với RCEP.
Nhiều công ty Trung Quốc sẽ tiếp tục đầu tư vào Đông Nam Á để né tránh các lệnh trừng phạt và hạn chế đầu tư của Mỹ hoặc EU. Thêm vào đó, vì phương Tây tiếp tục hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ cao, các công ty Trung Quốc sẽ tìm kiếm xem họ có thể mua gì ở Đông Nam Á thông qua hoạt động sáp nhập và mua lại.
Trung Quốc sẽ tiếp tục cố gắng thống trị một số lĩnh vực nhất định, đặc biệt là sản xuất xe điện. Hãng xe điện BYD của Trung Quốc đang xây dựng dây chuyền lắp ráp trị giá 1,44 tỷ USD tại Thái Lan và cũng đã công bố xây dựng một dây chuyền khác tại Việt Nam để cạnh tranh với VinFast. Trung Quốc sẽ tiếp tục các khoản đầu tư chiến lược vào Đông Nam Á nơi có nhiều nguyên liệu cần thiết cho sản xuất xe điện như niken và đất hiếm.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường vẫy tay chào sau khi chụp ảnh cùng lãnh đạo và Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á tại Jakarta, Indonesia, ngày 6/9/2023. Trung Quốc sẽ tiếp tục cố gắng duy trì vai trò lãnh đạo kinh tế của mình với sự thiếu vắng Mỹ, nước đã rút khỏi TPP vào đầu năm 2017. Ảnh Willy Kurniawan / Pool via Reuters
Tuy nhiên, khu vực Đông Nam Á cảm nhận được những ảnh hưởng lan toả từ khu vực bất động sản đang ngập trong nợ nần của Trung Quốc.
Các công ty bất động sản của Trung Quốc trên khắp khu vực Đông Nam Á đã bị ảnh hưởng nặng nề và hiện có một sự tức giận đáng kể ở Malaysia về các khu nhà dang dở, việc thanh toán các khoản vay thế chấp và các dự án phát triển nhà chưa hoàn thành. Theo Nikkei, dự án Thành phố Rừng trị giá 100 tỷ USD của tập đoàn Country Garden ở Johor mới chỉ hoàn thành được 15% các hạng mục. Với tình hình giá bất động sản xuống dốc, đây là một lời nhắc nhở về việc Trung Quốc đã xuất khẩu mô hình phát triển bất động sản dựa trên nợ và bong bóng (sự bất ổn định).
Một lượng lớn vốn sẽ tiếp tục chảy ra khỏi Trung Quốc. Số lượng văn phòng quản lý quỹ gia đình của người Trung Quốc tại Singapore đã tăng từ 400 vào năm 2021 lên 1.500 vào cuối năm 2022. Khi đầu tư 1,8 triệu USD, người nước ngoài có thể nộp đơn trở thành thường trú nhân tại Singapore. Và những người Trung Quốc từng gửi tiền của họ ở Hồng Kông đang cố gắng đưa tiền của mình vượt ra khỏi tầm với của Bắc Kinh. Điều này đã dẫn đến việc người Trung Quốc mua bất động sản ở Singapore tăng mạnh. Người Trung Quốc cũng mua bất động sản ở Malaysia và Thái Lan nhưng với mức độ thấp hơn.
Trong khi sự chậm lại của Trung Quốc có thể mang lại những cảm xúc lẫn lộn đối với phương Tây, thì Đông Nam Á lại quan ngại rất nhiều về sự suy giảm thương mại, tiềm năng là bao gồm cả sự suy giảm trong đầu tư và ít tiền cho vay phát triển cơ sở hạn tầng và hỗ trợ phát triển. Khu vực này nhiều khả năng cũng sẽ thấy sự sụt giảm du khách Trung Quốc.
Các thể chế kinh tế đa phương và các ngân hàng thương mại lớn đã hạ mức dự đoán tăng trưởng GDP năm 2023 của Thái Lan, Singapore, Philippines và Việt Nam và giải thích một phần nguyên nhân là do sự tăng trưởng chậm lại của kinh tế Trung Quốc.
Một Trung Quốc trỗi dậy trong những thập kỷ gần đây có thể đã là kẻ bắt nạt người khác (bully) nhưng điều đó là dự đoán được và tốt cho tăng trưởng. Một Trung Quốc đi xuống, không rõ, sẽ dẫn đến điều gì nhưng nó khiến cho giới tinh hoa chính trị và kinh doanh trong khu vực vô cùng lo lắng.
Zachary Abuza
Nguồn : RFA, 25/09/2023
* Zachary Abuza là giáo sư tại Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ ở Washington và là trợ giảng tại Đại học Georgetown. Các quan điểm thể hiện trong bài viết này là của riêng tác giả và không phản ánh quan điểm của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, Trường Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ, Đại học Georgetown hay RFA.
Kinh tế : Khi tư tưởng Tập Cận Bình vấp phải thực tế
Trang nhất ba tờ báo lớn của Paris ngày 15/09/2023 tập trung vào những vấn đề thiết thực với đời sống hàng ngày của dân Pháp.
Ngành xây dựng và mua bán nhà đất tại Trung Quốc bị đóng băng. Ảnh ngày 17/08/2023 chụp tại một công trường củatập đoàn Country Garden. AP - Ng Han Guan
"Mùa tựu trường ảm đạm vì lạm phát", tít lớn trên báo Le Figaro. Báo cáo mới về tình trạng các dịch vụ công, đặc biệt là trong hai lĩnh vực y tế và giáo dục tại Pháp được công bố, tờ Le Monde nhìn nhận chính phủ có đầu tư thêm nhưng "Nhu cầu lớn hơn nhiều so với những phương tiện đang có". Libération dành hồ sơ chính tổng kết chính sách "bình đẳng nam - nữ" từ khi tổng thống Emmanuel Macron lên cầm quyền năm 2017 : một sự "chắp vá để che mắt thiên hạ".
Trong trang quốc tế, cây bút Alain Frachon trên Le Monde nêu lên những mâu thuẫn trong kinh tế giữa "tư tưởng Tập Cận Bình với thực tế".
Mở đầu bài viết, tác giả nhắc lại năm 1978, GDP của Trung Quốc chỉ bằng 1% so với của Hoa Kỳ. Hiện tại tỷ lệ đó là từ 75 đến 80%. Nhưng sau ba năm đại dịch Covid, các đầu máy tăng trưởng tại Hoa lục đang bị hỏng, từ xuất khẩu đến tiêu thụ nội địa hay đầu tư, công nghiệp …
Khác với 15 năm trước đây, hồi 2008 - khi khủng hoảng tài chính dấy lên từ Wall Street, các gói kích cầu của Trung Quốc đã tránh cho thế giới một tai họa. Lần này, Bắc Kinh thông báo một vài biện pháp lẻ tẻ khuyến khích tiêu thụ và đầu tư nhưng chẳng vì thế mà tình hình ở Trung Quốc "sáng sủa hơn", bởi công luận hoài nghi về đà bật dậy của đất nước trong tay Tập Cận Bình.
Từ khi "mở cửa" ra thế giới đến nay, kinh tế Trung Quốc đã trải qua nhiều thử thách nhưng lần này ông Tập chủ trương tất cả phải đặt dưới sự kiểm soát của Đảng. Ông sẵn sàng "kềm tỏa lĩnh vực kinh tế tư nhân để thiên về khu vực Nhà nước" cho dù các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động "kém hiệu quả". Hơn nữa, chỉ cần nhìn vào cách Trung Quốc đối xử với các công ty cũng đủ để giới đầu tư nước ngoài hoang mang.
Tạp chí Anh, The Economist từng ghi nhận lãnh đạo Bắc Kinh xem "an ninh toàn diện" của đất nước mới là tham vọng hàng đầu. Có nghĩa là "tăng trưởng trong ngắn hạn không phải là ưu tiên của Đảng cộng sản Trung Quốc". Ông Tập Cận Bình "chuẩn bị cho Trung Quốc để đối phó với một cuộc xung đột dài hơi về kinh tế và có thể cả về mặt quân sự với Mỹ". Nói một cách đơn giản,Trung Quốc đang có một tầm nhìn "xa", muốn đầu tư vào những công nghệ trong tương lai để tự chủ về phương diện này.
Nhìn từ Bắc Kinh, đương nhiên mục tiêu "an ninh toàn diện đó" chỉ có thể đạt được nếu như tất cả mọi việc –cả về đối ngoại lẫn đối nội, phải được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Theo cây bút bình luận của báo Le Monde, mâu thuẫn ở đây là Tập Cận Bình lại không trông cậy vào lĩnh vực tư nhân để đưa đất nước trở thành một nền kinh tế với những công nghệ tiên tiến nhất. Không có các doanh nghiệp tư nhân "năng động" và "vững chắc", tham vọng thống lĩnh thế giới nhờ công nghệ mới của ông Tập "chỉ là một giấc mơ".
"May mà Lehman Brothers phá sản"
15/09/2008-15/09/2023 : đúng 15 năm trước, ngân hàng Lehman Brothers tuyên bố phá sản, kéo theo một cuộc "khủng hoảng tài chính nghiêm trọng nhất "từ cuộc đại suy thoái 1929. Nhân dịp này Les Echos chạy hàng tựa khiêu khích : "May mà Lehman Brothers phá sản". Tạo sao lại là "may" ? Nhật báo kinh tế Pháp đưa ra ba yếu tố để trả lời câu hỏi này.
Thứ nhất, chính nhờ "tấm gương" của Lehman Brothers mà các ngân hàng đã "cẩn trọng sắm áo phao an toàn", không cấp tín dụng "bừa bãi và đề phòng sẵn một khối tiền mặt lớn hơn". Nhờ thế mà các ngân hàng lớn đều đã "dễ dàng" vượt qua những giai đoạn khó khăn như trong thời kỳ đầu 2020 khi mà một phần các hoạt động kinh tế của thế giới bị phong tỏa để chống dịch Covid.
Bài học thứ nhì từ vụ Lehman Brothers vỡ nợ là chính quyền Mỹ qua nhiều đời tổng thống liên tục củng cố các cơ chế giám sát tình hình hoạt động của ngành tài chính ngân hàng. Nhờ vậy tránh được "hiệu ứng đô mi nô" xuất phát từ vụ Silicon Valley Bank-SVB phá sản. Ít được công chúng biết đến nhưng SVB là ngân hàng của các công ty khởi nghiệp (start up) cấp hơn 200 tỷ tín dụng cho các thân chủ.
Cái may mắn thứ ba là từ 2008 đến nay, phần lớn các khoản tín dụng địa ốc được cấp theo chế độ lãi suất cố định. Có nghĩa là bên đi vay để mua nhà không bị động trong trường hợp lãi suất ngân hàng tăng lên. Từ một năm qua để chống lạm phát, Ngân hàng Trung ương FED của Mỹ và BCE của Châu Âu liên tục tăng lãi suất chỉ đạo. Nhờ chế độ lãi suất cố định mà các hộ gia đình không phải trả tiền lãi cho ngân hàng nhiều hơn. Âu Mỹ tránh được một vòng xoáy như kịch bản 2007-2008 xuất phát từ Hoa Kỳ.
Chiến tranh Ukraine đã tràn sang lãnh thổ Romania
Liên quan đến chiến tranh Ukraine, "Kiev vẫn loay hoay đi tìm những ngõ thoát để xuất khẩu ngũ cốc", tựa trên báo Le Monde. Bài phóng sự trên Libération cho thấy Litva đang củng cố đường biên giới phía đông, giáp ranh với Belarus, cánh tay nối dài của Nga để phá rối liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương NATO. Báo Le Figaro chú ý đến hiện tượng ngày càng có nhiều mãnh vỡ drone Nga rơi xuống lãnh thổ Romania, một thành viên NATO.
Đầu tháng 8/2023 tại thị trấn Ceatalchioi, nằm ở cực bắc đồng bằng sông Danube, sát biên giới với Ukraine dân cư hồi hộp lo âu trước những đợt oanh kích của Nga. Không khí ở đây cũng trĩu nặng như trên lãnh thổ Ukraine sát cạnh. Ở bên kia sông, cách xa chưa đến 300 mét là cảng Izmail, một cửa ngõ mang tính sống còn để đưa nông phẩm Ukraine ra khỏi vùng có chiến tranh. Cảng này đã nhiều lần trở thành mục tiêu tấn công của quân Nga.
Drone tự sát của Nga liên tục lai vãng khu vực này và không hề phân biệt đâu là ranh giới giữa Ukraine với Romania. Kiev xác định "có bằng chứng " Nga vi phạm không phận của Romania. Tổng thống Romania ban đầu cương quyết chối bỏ thực tế ấy trước đổi ý. Bộ trưởng quốc phòng nước này kêu gọi công luận tỉnh táo "phân biệt giữa một sự cố với những hành vi gây hấn" nhắm vào một thành viên NATO.
Phóng sự trên báo Le Figaro trích dẫn một dân cư địa phương, Daniel Tanase, ông này phẫn nộ cho biết phải trải qua ba đợt Nga oanh kích sát bên kia sông, thì họ mới được chính quyền báo động về "một mối nguy hiểm đang rình rập".
Tại Kiev, cố vấn của tổng thống Zelensky lên án Bucarest "im lặng " như thể ngầm "cho phép Nga sử dụng không phận của các nước láng giềng sát cạnh Ukraine, để từ đó dùng tên lửa tấn công Ukraine".
Ý bị quá tại vì người nhập cư
Thất bại của nữ thủ tướng Ý Giorgia Meloni trên vấn đề nhập cư. Cách nay đúng một năm bà Meloni đảng cựu hữu lên cầm quyền với hứa hẹn thiết lập một "vành đai bảo vệ nước Ý trước các làn sóng di dân".
Nhưng báo Les Echos và Le Figaro cùng ghi nhận trong vỏn vẹn hai ngày 12 và 13/09/2023 đã có 8.000 người nhập cư cập bến cảng đảo Lampedusa, "con số này như vậy đông hơn cả so với toàn bộ dân cư" trên hòn đảo. Từ đầu năm tới nay tổng cộng đã có 126.000 người nước ngoài đổ bộ lên Lampedusa, miền nam nước Ý. Con số này cao gấp đôi so với cả năm 2022.
Khi lên cầm quyền lãnh đạo đảng cựu hữu này từng quả quyết bà sẽ thuyết phục các đối tác trong Liên Âu chia sẻ với Roma gánh nặng đón nhận người nhập cư. Nhưng rồi Meloni đã thất bại. Les Echos nói đến "một thất bại ê chề về mặt ngoại giao" của thủ tướng Ý, cả với những đối tác ngoài Liên Âu như Tunisia, hay những đồng minh thân thiết nhất trong Liên Hiệp. Berlin vừa thông báo ngưng đón nhận người nhập cư từ Ý sang. Còn Paris tăng cường các lực lượng biên phòng ở đường biên giới với Ý.
Lòng can đảm của phụ nữ Iran
Trước kỷ niệmmột năm phụ nữ Iran vùng lên đòi tự do phơi trần mái tóc, sau cái chết thảm của một cô gái 22 tuổi Mahsa Amini. Ngày 16/09/2022 Amini bị cảnh sát đạo đức Iran hành hung đến chết chỉ vì đeo khăng choàng đầu của người Hồi giáo không đúng cách, để lộ mái tóc ra ngoài. Từ đó đến nay phong trào bất phục tùng dân sự tại nước Cộng hòa Hồi giáo Iran với khẩu hiệu : Phụ nữ, Sự sống và Tự do vẫn bền bỉ. Hàng chục người đã chết, hàng ngàn người bị cảnh sát bắt giữ chỉ vì đòi quyền tự do từ bỏ khăn choàng đầu, họ xem quyền tự định đoạt để tóc dài, hay ngắn, nhuộm tóc hay không và ra đường không phải che kín mái tóc... là một thứ quyền cơ bản. Báo La Croix dành 3 trang báo để nói về lòng can đảm của phụ nữ Iran trong lúc chế độ độc tài và bảo thủ ở Tehran "nhất quyết không nhượng bộ một ly".
Caroline Guiela Nguyễn, cô là ai ?
Trong khi đó tại một đất nước tự do như ở Pháp, Caroline Guiela Nguyễn, 42 tuổi, một kịch tác gia, một nhà đạo diễn sân khấu kịch nghệ là phụ nữ duy nhất điều hành một trong 5 nhà hát quốc gia.
Cũng La Croix phác họa chân dung của người nghệ sĩ mà tờ báo đánh giá là "một trong những tài năng có sức lôi cuốn nhất trong thế hệ của cô". Caroline Guiela Nguyễn chính thức điều hành Nhà hát Quốc gia Strasbourg từ đầu tháng 9 và để đánh dấu điểm khởi đầu này, cô mời dân cư thành phố đến dự những buổi hòa nhạc, văn nghệ, tham gia các chương trình nấu ăn… Bởi đấy là nhịp cầu giao lưu giữa các nền văn hóa. Caroline mang hai dòng máu Algeria và Việt Nam. Trước khi được mời điều hành Nhà hát Quốc gia Strasbourg, cô đã là một nghệ sĩ thành danh, là người sáng lập ra đoàn kịch Les Hommes Approximatifs, tên gọi được mượn từ tập thơ của thi sĩ người Romania Tristan Tzara. Caroline Guiela Nguyễn đã dựng nhiều vở kịch, trong đó có tác phẩm như là Saigon hay Fraternité, Conte fantastique. Những vở kịch này đã gây tiếng vang lớn tại liên hoan kịch nghệ Avignon năm 2017 và 2021. Cô đang ấp ủ một dự án mới và chuẩn bị cho ra mắt công chúng vào tháng 5/2024. Vở kịch mới của Caroline lấy nguồn cảm hứng từ những người thợ thêu Ấn Độ và những nghệ nhân làm đăng-ten của thành phố Alençon, vùng Normandie miền tây bắc nước Pháp.
Thanh Hà
Trung Quốc : Khủng hoảng địa ốc bộc lộ những điểm yếu trong mô hình kinh tế
Philippe Aguignier, Chi Phương, RFI, 29/08/2023
Gần đây, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có nhiều dấu hiệu khiến giới đầu tư và các nhà kinh tế lo ngại : xuất khẩu giảm, tiêu dùng giảm, thậm chí là nguy cơ xảy ra giảm phát. Theo chuyên gia kinh tế Philippe Aguinier, tại viện nghiên cứu Institut Montagne, mô hình kinh tế giúp Trung Quốc đạt được những tăng trưởng đáng kể trong hàng chục năm qua đã không còn hiệu quả nữa, "nhưng chưa ai biết mô hình nào có thể thay thế".
Một người đi gần Trung tâm thương mại ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 12/07/2023. Reuters – Thomas Peter
Cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực bất động sản bắt đầu từ vài năm qua, tiếp tục trầm trọng hơn khi những nhà đầu tư địa ốc lớn như Country Garden bên bờ vực phá sản, vì không trả được nợ, phải xin tái cấu trúc nợ vào tháng 8/2023. Theo Bloomberg, các công ty xây dựng thuộc doanh nghiệp Nhà nước Trung Quốc cũng báo cáo lỗ trong 6 tháng đầu năm nay.
Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc đã ngừng công bố các số liệu quan trọng, như tỷ lệ thất nghiệp ở giới trẻ, sau 6 tháng liên tiếp tỷ lệ này tăng ở mức kỷ lục. Bắc Kinh cũng ngừng công bố khảo sát về mức độ sẵn sàng chi tiêu của người tiêu dùng (China consumer confidence index) sau khi các báo cáo trước đó chỉ ra rằng chỉ số này ngày càng xuống thấp, do người tiêu dùng bị khủng hoảng niềm tin.
Vào tháng Bảy, thống kê của hải quan Trung Quốc cho thấy, giá trị xuất khẩu giảm 14,5% so với cách nay 1 năm. Đây là mức giảm lớn nhất kể từ khi dịch Covid-19 bùng nổ vào tháng 2/2020, ảnh hưởng đến các hoạt động thương mại và sản xuất. Đồng Nhân dân tệ, hôm 16/08 vừa qua, đã xuống mức thấp nhất từ 16 năm qua, (1 đô la đổi 7,29 nhân dân tệ).
Tám tháng kể từ khi chấm dứt chính sách "Zero Covid", kinh tế Trung Quốc không đưa ra bất cứ dấu hiệu phục hồi nào. Về tình hình nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn kinh tế gia Philippe Aguignier, giảng dạy môn kinh tế Trung Quốc tại Viện ngôn ngữ và văn minh phương Đông - Inalco, ông cũng là nhà nghiên cứu tại Institut Montagne.
RFI : Tình hình kinh tế Trung Quốc không mấy khởi sắc có phải là điều khiến các nhà kinh tế ngạc nhiên ? Liệu đây có phải là điều có thể dự đoán trước hay không ?
Philippe Aguignier : Tất cả những ai theo dõi kinh tế Trung Quốc đều biết rằng điều này không bắt đầu từ hôm qua mà từ vài năm nay. Đại dịch Covid-19 trên thực tế chỉ làm trầm trọng thêm các vấn đề nội tại của Trung Quốc. Chính quyền Trung Quốc cũng đã giải thích cách nay vài năm rằng không thể duy trì tăng trưởng 9% 10% và cần phải làm quen với một hiện tượng mà tiếng Trung gọi là tình trạng "bình thường mới". Tức là trước kia, tăng trưởng 10% là bình thường thì bây giờ Bắc Kinh hy vọng chỉ khoảng 5%.
Tôi thấy tỷ lệ này vẫn còn quá tham vọng (…) Có nhiều lý do dẫn đến tăng trưởng của Trung Quốc giảm. Thứ nhất là tình trạng dân số giảm (nhân lực vốn là một lợi thế của Trung Quốc). Thêm vào đó, kinh tế Trung Quốc phụ thuộc quá nhiều vào đầu tư hạ tầng và bất động sản. Đến khi các công trình xây đường sắt, đường cao tốc, bị chậm tiến độ, đã xây quá nhiều rồi những vẫn tiếp tục xây dựng thêm nữa thì lợi nhuận từ các khoản đầu tư mới không là bao.
RFI : Nói đến thị trường bất động sản, vốn chiếm hơn 20% GDP của Trung Quốc, hiện đang điêu đứng vì nhiều công ty bất động sản lớn gặp khó khăn, thiếu thanh khoản, không thể thanh toán nợ đáo hạn… điều này có tác động như thế nào đến nền kinh tế Trung Quốc ?
Philippe Aguignier :Tại Trung Quốc, cách nay 30, 40 năm, nhu cầu về nhà ở tăng mạnh, vì dân số tăng, đi kèm với hiện tượng đô thị hoá. Do vậy chính quyền đã cấp các khoản vay để thúc đẩy phát triển lĩnh vực bất động sản. Tuy nhiên, khi quá trình đô thị hoá chậm lại, nhiều người đã mua được nhà, nhu cầu giảm. Cán cân cung cầu có sự chênh lệch, nhưng các nhà đầu tư bất động sản vẫn tiếp tục xây dựng thêm nhà, vì điều này tạo ra hoạt động kinh tế. Chính quyền địa phương rất hài lòng vì thu được tiền từ thuế (mua bán đất). Tuy nhiên vấn đề là khi có nhiều nhà không bán được thì số nợ cũng tăng theo. Các nhà đầu tư vốn đang mắc nợ nhưng vẫn tiếp tục xây thêm nhà trong thời gian dài.
Mọi người chắc chắn vẫn nhớ đến cuộc khủng hoảng Evergrande cách nay 2 năm, trước đại dịch Covid. Đây không chỉ là vấn đề kinh tế mà cả xã hội. Hàng triệu người đã mua nhà trên bản vẽ trước, nhưng nếu các nhà đầu tư bất động sản ngừng xây dựng thì những người đã trả tiền mua nhà không có nhà. Do vậy, thị trường bất động sản có những dấu hiệu suy yếu. Có thể nói rằng đó là một hiện tượng "ứng xử theo dự đoán" (anticipations auto-réalisatrices), nghĩa là mọi người bắt đầu lo lắng rằng giá sẽ giảm, và không đi mua vội. Vì họ cho rằng nếu không mua hôm nay thì sẽ rẻ hơn ngày mai, vậy nên đợi đến ngày mai. Khi cầu càng ít thì giá lại tiếp tục giảm. Tình hình càng trở nên phức tạp hơn, tồi tệ hơn, như rơi vào một vòng luẩn quẩn, khó có thể ra khỏi.
RFI : Tình hình hiện nay ở Trung Quốc gợi lại cuộc khủng hoảng kinh tế ở Nhật Bản vào cuối những năm 1990, khiến kinh tế Nhật Bản bị chững lại trong một khoảng thời gian dài vì giảm phát. Liệu kinh tế Trung Quốc có đang phải đối mặt với giảm phát hay không ?
Philippe Aguignier : Tất cả mọi người đều hốt hoảng vì những chỉ số mới ra gần đây, cho thấy giá cả đã giảm xuống, giá tiêu dùng cũng như giá sản xuất. Tuy nhiên, nếu xét kĩ, thì giá tiêu dùng so với cách nay 1 năm đúng là có giảm, nhưng so với tháng Bảy thì có tăng một chút. Do vậy vẫn còn quá sớm để nói rằng Trung Quốc rơi vào tình trạng giảm phát. Nhưng có thể nói rằng một số lĩnh vực trong kinh tế Trung Quốc trong tình trạng giảm phát, nhất là tại thị trường bất động sản, đó lại là một lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế.
Giảm phát tức là tình trạng giá cả giảm xuống kéo dài, không chỉ người tiêu dùng, nhà sản xuất, các doanh nghiệp, tất cả đều dự trù giá sẽ giảm, tức là dự trù giảm hoạt động kinh tế. Người tiêu dùng không mua ngay vì giá có thể còn giảm nữa trong 6 tháng hay một năm sau. Như vậy là tình hình ngày càng xấu đi (hiện tượng quả cầu tuyết) và kinh tế rơi vào suy thoái. Cầu càng ít thì cung cũng giảm. Đây là hiện tượng rất nguy hiểm cho nền kinh tế và cần phải tránh. Tôi cho rằng chính quyền Trung Quốc biết chuyện gì đang xảy ra và nhận thức được rủi ro và sẽ có nhiều biện pháp để đối phó. Vẫn còn quá sớm để nói rằng kinh tế Trung Quốc giảm phát, cần phải chờ thêm một vài quý nữa mới có thể đánh giá được.
RFI : Vào tuần trước Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã tiếp tục giảm lãi suất, để khuyến khích cho vay với lãi ưu đãi. Trung Quốc cũng đã công bố các biện pháp để hỗ trợ thị trường bất động sản, giảm tỉ lệ trả trước và lãi suất cho vay đối với một số đối tượng mua nhà. Ông đánh giá thế nào về biện pháp mà chính quyền Trung Quốc đưa ra ?
Philippe Aguignier : Trung Quốc không ở trong tình huống giống như Hoa Kỳ hay Châu Âu phải đối mặt với lạm phát. Tức là khi lạm phát xảy ra thì tăng lãi suất, nhưng Trung Quốc thì khác, lạm phát ở mức 0% thậm chí còn âm, giảm lãi suất là cách để kích hoạt lại nền kinh tế, do vậy khá là logic, nhưng hiệu quả thì ra sao thì khó có thể nói được. Khi lãi suất cho vay thấp, thì người vay sẽ trả ít lãi hơn. Nhưng tùy thuộc vào tình hình kinh tế của mỗi người. Trước nguy cơ giảm phát, giá giảm, thì không ai muốn đầu tư ngay cả khi lãi suất cho vay thấp.
RFI : Khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới gặp khó khăn, kinh tế toàn cầu sẽ bị tác động như thế nào ?
Philippe Aguignier : Dĩ nhiên đây không phải là điều tích cực đối với kinh tế thế giới, đặc biệt là các nước xuất khẩu sang Trung Quốc, các nước Châu Âu, như Pháp chẳng hạn, mặc dù vốn nhập từ Trung Quốc nhiều hơn là xuất sang
Nếu kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại thì có nghĩa cầu sẽ ít hơn, xuất khẩu sang Trung Quốc sẽ (tiếp tục giảm). Trung Quốc cũng là nước tiêu thụ nguyên liệu thô lớn, tất cả các nước xuất khẩu sang Trung Quốc cũng sẽ bị ảnh hưởng, đặc biệt là các nước ở Châu Mỹ La Tinh và Châu Phi. Ngoài ra, phải nói rằng Trung Quốc có khả năng sản xuất công nghiệp rất lớn, lớn hơn cả nhu cầu nội địa. Nếu như thị trường nội địa đã quá tải thì điều gì sẽ xảy ra ? Các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ tìm cách xuất khẩu nhiều hơn, và có khả năng phá giá. Vậy thì một số lĩnh vực mà Trung Quốc vốn đang cạnh tranh mạnh trên thị trường thế giới, sẽ càng cạnh tranh khốc liệt hơn
Đó là điều đã xảy ra cách nay vài năm, trong lĩnh vực pin mặt trời. Các nhà sản xuất Trung Quốc sản xuất với giá thấp, nên họ đã phá giá thị trường quốc tế, khiến các nhà sản xuất khác không có chỗ đứng, bị phá sản.
Điều này có thể xảy ra trong các thị trường khác, hiện nay là xe điện. Khả năng sản xuất của các doanh nghiệp Trung Quốc quá lớn, mà thị trường tiêu thụ trong nước không thể đáp ứng. Do vậy có nguy cơ, xe điện Trung Quốc có thể tấn công vào thị trường của phương Tây.
RFI : Nhưng mỗi khi kinh tế Trung Quốc gặp vấn đề, nhiều người nói đến mô hình kinh tế Trung Quốc đã sụp đổ, ông có nhận định như thế nào về điều này ?
Philippe Aguignier : Tôi nghĩ rằng một phần là đúng. Trung Quốc đã duy trì một mô hình kinh tế trong thời gian dài : ưu tiên đầu tư so với tiêu dùng. Nhưng mô hình này dần không hiệu quả nữa. Cách nay vài năm, lợi nhuận từ các khoản đầu tư mới đã giảm. Vì ngày càng có nhiều đầu tư được tài trợ từ các khoản nợ, điều này dẫn đến những vấn đề trong hệ thống tài chính. Các doanh nghiệp bị nợ quá nhiều. Do vậy, ngày nay cần phải thay đổi mô hình kinh tế này, tức là tăng tiêu dùng so với đầu tư. Điều này nói thì dễ nhưng để thực hiện thì không dễ chút nào.
Ví dụ trong lĩnh vực địa ốc, rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, thì hiện nay, cầu ngày càng giảm, do vậy cần phải có điều chỉnh. Tuy nhiên, sau nhiều năm tăng trưởng trong lĩnh vực bất động sản, chính phủ Trung Quốc, đặc biệt là chính quyền địa phương, của các tỉnh thành lớn, đã sử dụng thị trường bất động sản để có được nguồn thu tài chính. Đó là một nguồn thu nhập lớn. Ban đầu là từ lĩnh vực địa ốc, sau đó là việc bán đất, thuế thu được từ bán đất…
Để thay đổi mô hình kinh tế thì cần phải thay đổi toàn bộ mô hình tài chính của chính quyền cấp địa phương, đây không phải là điều dễ dàng, không thể làm được trong ngày một ngày hai. Tôi cho rằng chính quyền Trung Quốc nhận thức được điều này nhưng không thể tìm được giải pháp ngay lập tức.
Khi có quá nhiều nợ, và những khoản nợ này không thể hoàn toàn trả được thì có nghĩa là sẽ bị thất thoát vốn và cần phải chia ra, ai sẽ trả ? Nhà nước Trung ương ? hay các chính quyền địa phương ? Người tiêu dùng hay ngân hàng ?
Đây là vấn đề khá phức tạp và cũng là một vấn đề chính trị.
Mô hình kinh tế Trung Quốc đúng là đã kiệt quệ, nhưng không ai có ý tưởng rõ ràng về một mô hình mới, và làm sao có thể thay thế mô hình cũ này.
Chi Phương
Nguồn : RFI, 29/08/2023
**************************
Trung Quốc có còn là một nước đang phát triển ?
VOA, 30/08/2023
Trung Quốc là một quốc gia đang phát triển hay đã phát triển, từ lâu đã là đề tài tranh luận giữa các nhà nghiên cứu và giới chuyên gia về Trung Quốc - đặc biệt khi Trung Quốc đã vươn lên trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và trở thành một cường quốc sản xuất toàn cầu.
Ô tô Trung Quốc chờ xuất khẩu tại cảng Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, ngày 7/12/2021.
Tại hội nghị thượng đỉnh gần đây của các nước BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) ở Johannesburg, lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố "Trung Quốc đã và sẽ luôn là thành viên của [các] nước đang phát triển".
Tuy nhiên, tại Washington, các nhà lập pháp tại Quốc hội đã đưa ra luật yêu cầu chính quyền Mỹ sử dụng ảnh hưởng của mình trong các tổ chức quốc tế để tước bỏ tư cách là một quốc gia đang phát triển của Trung Quốc.
Cuộc tranh luận nghe có vẻ hàn lâm nhưng nó có ý nghĩa thực tế. Những lợi ích đi kèm với nhãn hiệu quốc gia đang phát triển bao gồm ưu đãi thuế quan từ các nước phát triển, giúp hàng xuất khẩu của họ cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Trung Quốc cũng sử dụng vị thế đang phát triển của mình để biện minh cho việc trợ cấp cho các ngành công nghiệp như đánh cá và công nghệ, cho dù nhiều ngành do nhà nước sở hữu và có tác động toàn cầu.
Tình trạng phát triển của một quốc gia được xác định theo nhiều cách khác nhau bởi các tổ chức quốc tế khác nhau. Ví dụ, Tổ chức Thương mại Thế giới cho phép các quốc gia tự xác định là "đang phát triển" hoặc "đã phát triển".
Các tổ chức quốc tế khác như Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế sử dụng nhiều số liệu khác nhau để đo lường mức sống của một quốc gia, sử dụng các chỉ số như thu nhập quốc dân bình quân đầu người, tổng thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người, tuổi thọ và các chỉ số về giáo dục.
Weifeng Zhong, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Mercatus của đại học George Mason, nói với VOA rằng đây là những cách khác nhau để cố gắng đo lường cùng một thứ.
"Tôi nghĩ vấn đề nằm ở mức độ bình quân đầu người - nghĩa là mỗi người - thu nhập cao như thế nào, vì vậy khi thu nhập quốc dân bình quân đầu người ở một quốc gia đủ cao, chúng tôi nghĩ họ là quốc gia đã phát triển chứ không phải quốc gia đang phát triển", ông Zhong nói.
Trung Quốc được phân loại như thế nào ?
Bắc Kinh tự xếp mình là quốc gia "đang phát triển" trong WTO. Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới và Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc xếp Trung Quốc là quốc gia có "thu nhập trung bình cao", trong khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF gọi nước này là "nền kinh tế mới nổi và đang phát triển".
"Chúng ta có một đất nước có nhiều đặc điểm của một quốc gia đang phát triển và có đủ tiêu chuẩn về mặt lịch sử là một quốc gia đã phát triển và về mặt kỹ thuật vẫn đủ tiêu chuẩn là một quốc gia đang phát triển, nhưng cũng có nhiều đặc điểm của một nền kinh tế tiên tiến giàu có và theo cách nào đó là một nền kinh tế giàu có tiên tiến lớn", ông Philippe Benoit, giám đốc nghiên cứu Phân tích Cơ sở Hạ tầng Toàn cầu và Tính bền vững 2050, nói với VOA.
Trung Quốc cũng thách thức việc phân loại dựa theo một chỉ số thường được sử dụng khác – mức tiêu thụ năng lượng. Ông Benoit nói : "Vì lý do cơ cấu, nhu cầu năng lượng, việc sử dụng năng lượng ở Trung Quốc sẽ tăng trong một số năm cho đến khi họ đạt được mức độ phát triển, mức thu nhập bình quân đầu người cho phép họ đạt được mức đó".
Nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của Trung Quốc đã thúc đẩy nhà nước tìm kiếm nguồn lực ở các nước đang phát triển nghèo hơn.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng Trung Quốc thường hành xử như một quốc gia đã phát triển trên bình diện quốc tế. Nhiều nước đang phát triển, đặc biệt là Mỹ Latin, Châu Phi và Trung Á, dựa vào Trung Quốc để được hỗ trợ phát triển và tài trợ cơ sở hạ tầng.
Ông Benoit gọi Trung Quốc là "siêu cường hai thì". Ông nói triển vọng sức mạnh toàn cầu của nước này xấp xỉ sức mạnh của một siêu cường truyền thống và nó thể hiện những đặc điểm của một quốc gia đã phát triển như các khoản đầu tư lớn vào công nghệ và đường sắt cao tốc. Trung Quốc cũng có các thành phố phát triển cao như Bắc Kinh và Thượng Hải.
Nhưng ông nói thêm, Trung Quốc cũng có những đặc điểm của một quốc gia đang phát triển, chẳng hạn như tình trạng nghèo đói dai dẳng ở nhiều khu vực trong nước. Năm 2019, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) nhận thấy hơn 35% dân số Trung Quốc vẫn thiếu công nghệ nấu ăn sạch và phụ thuộc vào các loại nhiên liệu gây ô nhiễm cao như than đá.
"Điều chúng tôi muốn nói khi gọi là đang phát triển nghĩa là một quốc gia phải đối mặt với những vấn đề nghèo đói nghiêm trọng - nơi không có đủ khả năng tiếp cận với nước, vệ sinh, giao thông, giáo dục - những quốc gia có mức sống cơ bản nhìn chung là thấp một cách không thể chấp nhận", ông Benoit nói.
Ông Robert Ross, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Boston kiêm phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc John King Fairbank thuộc Đại học Harvard, nói với VOA rằng việc phân loại các quốc gia đang phát triển không còn phù hợp với thực tế kinh tế do việc giảm nghèo cùng cực và vị thế là nền kinh tế lớn thứ hai của Trung Quốc và là nhà sản xuất lớn nhất thế giới.
Ông Ross nói : "Nhiều người Trung Quốc thừa nhận ‘việc coi chúng tôi là một quốc gia đang phát triển là vô nghĩa’ và họ sẽ thừa nhận rằng điều đó phá hoại cả lợi ích của các nước đang phát triển và mang lại cho họ những lợi thế không công bằng trong nền kinh tế nội địa Mỹ".
Quan hệ Mỹ-Trung
Nghi vấn về tình trạng phát triển của Trung Quốc đã làm tăng thêm mối quan hệ căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh. Vào tháng 3 năm nay, Hạ viện Hoa Kỳ đã nhất trí thông qua một dự luật mang tên "Đạo luật về việc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Không phải là Quốc gia Đang phát triển".
Vào ngày 8/6, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Hoa Kỳ cũng đã chấp thuận dự luật, hiện được đổi tên thành "Đạo luật Chấm dứt Tình trạng Quốc gia Đang phát triển của Trung Quốc". Ủy ban kêu gọi Bộ Ngoại giao "thực hiện các hành động để ngăn chặn việc Trung Quốc được các tổ chức quốc tế xếp vào danh sách quốc gia đang phát triển". Chưa có ngày nào được ấn định để toàn bộ Thượng viện bỏ phiếu về dự luật này.
Đáp lại việc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ chấp thuận dự luật vừa kể, ông Uông Văn Bân, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cáo buộc Mỹ đang cố gắng phá hoại sự phát triển của Trung Quốc.
Ông Uông nói trong cuộc họp báo ngày 9/6: "Vị thế của Trung Quốc là quốc gia đang phát triển lớn nhất thế giới bắt nguồn từ thực tế và luật pháp quốc tế. Đó không phải là điều có thể dễ dàng bị xóa bỏ bởi một dự luật của Quốc hội Hoa Kỳ". Ông nói thêm : "Mỹ không có quyền quyết định liệu Trung Quốc có phải là một quốc gia đang phát triển hay không".
Ông Ross cho biết tình trạng phát triển của Trung Quốc "không phải là một câu hỏi quan trọng", mà là vấn đề chính trị giữa hai siêu cường cạnh tranh.
"Trung Quốc đang chống lại những nỗ lực của Mỹ nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh của Mỹ với Trung Quốc, và cùng với đó, Hoa Kỳ có một cuộc chiến thương mại và một cuộc chiến công nghệ nhằm làm suy yếu sự phát triển kinh tế và phát triển công nghệ của Trung Quốc. Về phần Trung Quốc – đó là phần đang cạnh tranh với Hoa Kỳ – họ sẽ sử dụng mọi công cụ có sẵn để cải thiện vị thế của mình".
Với việc nhiều quốc gia đang phát triển được hưởng lợi từ đầu tư và thương mại của Trung Quốc, ông Ross cho biết những quốc gia này khó có thể tán thành những nỗ lực của Mỹ nhằm thay đổi tình trạng phát triển của Trung Quốc, đặc biệt vì họ coi vấn đề này là một cuộc khẩu chiến chính trị giữa hai siêu cường.
Nguồn : VOA, 30/08/2023
**************************
Trung Quốc : Đa dạng các cách ‘treo thưởng’ để khuyến khích sinh sản
Reuters, VOA, 30/08/2023
Một quận ở miền đông Trung Quốc treo thưởng 1.000 nhân dân tệ (137 đô la) cho các cô dâu dưới 25 tuổi, biện pháp mới nhất nhằm khuyến khích người trẻ kết hôn trong bối cảnh lo ngại gia tăng vì tỷ lệ sinh giảm sút.
Kiểm tra sức khỏe trẻ em hàng ngày tại một bệnh viên sản khoa ở Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc ngày 3/12/2012.
Thông báo được công bố trên tài khoản Wechat chính thức của quận Trường Sơn vào tuần trước, cho biết phần thưởng nhằm thúc đẩy "kết hôn và sinh con phù hợp với lứa tuổi". Thông báo cũng bao gồm một loạt các khoản trợ cấp chăm sóc trẻ em, sinh sản và giáo dục cho các cặp vợ chồng sinh con.
Lo ngại về sự sụt giảm dân số đầu tiên của Trung Quốc sau 60 năm và tình trạng dân số già đi nhanh chóng, chính quyền Trung Quốc đang khẩn trương thử nghiệm một loạt biện pháp nhằm nâng tỷ lệ sinh, bao gồm khuyến khích tài chính và cải thiện cơ sở chăm sóc trẻ em.
Giới hạn độ tuổi kết hôn hợp pháp của Trung Quốc là 22 đối với nam và 20 đối với nữ, nhưng số lượng các cặp vợ chồng kết hôn đang giảm. Điều đó đã làm giảm tỷ lệ sinh do các chính sách chính thức khiến phụ nữ độc thân khó sinh con hơn.
Tỷ lệ kết hôn đạt mức thấp kỷ lục vào năm 2022 ở mức 6,8 triệu, thấp nhất kể từ năm 1986, theo dữ liệu chính phủ công bố vào tháng 6 năm nay. Số cuộc kết hôn năm ngoái ít hơn năm trước đó là 800.000.
Chi phí chăm sóc con cái cao và việc phải dừng sự nghiệp đã khiến nhiều phụ nữ không muốn sinh thêm con hoặc không muốn có con. Phân biệt giới tính và định kiến truyền thống về việc phụ nữ chăm sóc con cái vẫn còn phổ biến khắp cả nước.
Niềm tin của người tiêu dùng thấp và mối lo ngại ngày càng tăng về sức khỏe nền kinh tế Trung Quốc cũng là những yếu tố chính được giới trẻ Trung Quốc viện dẫn cho việc không muốn kết hôn và sinh con.
(Reuters)
Nguồn : VOA, 30/08/2023
**************************
Cổ phiếu bất động sản Evergrande của Trung Quốc khủng hoảng, lao dốc 80%
Annabelle Liang, BBC, 28/08/2023
Cổ phiếu của nhà phát triển bất động sản Trung Quốc Evergrande đang gặp khó khăn, giảm khoảng 80% khi họ bắt đầu giao dịch tại Hong Kong lần đầu tiên sau một năm rưỡi tạm dừng.
Evergrande đang là tâm điểm của cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản, đe dọa nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Cổ phiếu Evergrande đã mất hơn 99% giá trị trong ba năm qua khi Bắc Kinh trấn áp các công ty bất động sản.
Evergrande đang là tâm điểm của cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản, đe dọa nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Vào Chủ nhật, công ty đã lỗ 33 tỷ nhân dân tệ (4,5 tỷ USD) trong sáu tháng đầu năm.
Tuy nhiên, đó là sự khởi sắc so với khoản lỗ 66,4 tỷ nhân dân tệ mà hãng đã báo cáo cùng kỳ năm trước.
"Các giám đốc của công ty đã thực hiện một số biện pháp để cải thiện tình hình thanh khoản và tình hình tài chính của tập đoàn", Evergrande cho biết trong hồ sơ gửi tới Sở giao dịch chứng khoán Hong Kong.
Công ty nói thêm rằng doanh thu của họ trong sáu tháng đầu năm nay đã tăng 44% lên 128,2 tỷ nhân dân tệ so với một năm trước đó. Tuy nhiên, lượng tiền mặt dự trữ lại giảm 6,3% trong cùng kỳ.
Cổ phiếu Evergrande đã bị đình chỉ giao dịch kể từ tháng 3 năm ngoái.
"Chìa khóa cho các nhà hoạch định chính sách tại thời điểm này là ngăn chặn sự lây lan tài chính và hạn chế hiệu ứng lan tỏa sang hệ thống tài chính tổng thể", Qian Wang, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á Thái Bình Dương tại công ty đầu tư Vanguard nói với BBC.
Bà nói thêm : "Các nhà hoạch định chính sách sẽ cần cung cấp thêm hỗ trợ thanh khoản và tín dụng cho nền kinh tế và lĩnh vực bất động sản".
Các vấn đề trên thị trường bất động sản Trung Quốc làm tăng thêm lo ngại về sự phục hồi sau đại dịch của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Cũng trong hôm thứ Hai, Trung Quốc đã giảm một nửa thuế 0,1% đối với giao dịch chứng khoán để "tiếp thêm sinh lực cho thị trường vốn và tăng cường niềm tin của nhà đầu tư".
Động thái này diễn ra vài ngày sau khi ngân hàng trung ương nước này lần thứ hai cắt giảm một trong những mức lãi suất trọng yếu trong vòng ba tháng, trước tình trạng xuất khẩu và chi tiêu tiêu dùng sụt giảm.
Các chỉ số cổ phiếu chính ở Hong Kong và Trung Quốc đại lục đều giao dịch cao hơn sau tin tức này.
Tháng trước, Evergrande tiết lộ rằng trong năm 2021 và 2022, công ty đã lỗ tổng cộng 581,9 tỷ nhân dân tệ.
Đầu tháng này, Country Garden, cũng là một trong những nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc, đã lên tiếng cảnh báo rằng họ có thể lỗ tới 7,6 tỷ USD trong sáu tháng đầu năm.
Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Moody's đã hạ vị trí của công ty với lý do "rủi ro thanh khoản và tái cấp vốn tăng cao".
Ngành bất động sản Trung Quốc rung chuyển khi các quy định mới nhằm kiểm soát lượng tiền mà các công ty bất động sản lớn có thể vay được đưa ra vào năm 2020.
Evergrande, từng là nhà phát triển bất động sản bán chạy nhất Trung Quốc, đã phải gánh khoản nợ hơn 300 tỷ USD khi táo bạo mở rộng để trở thành một trong những công ty lớn nhất đất nước.
Công ty đã bỏ lỡ thời hạn quan trọng vào năm 2021 do không thể thanh toán lãi cho khoản vay quốc tế trị giá khoảng 1,2 tỷ USD.
Evergrande đang nỗ lực tái đàm phán các thỏa thuận của mình với các chủ nợ sau khi không trả được nợ.
Đầu tháng này, công ty đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản theo Chương 15 tại tòa án ở New York.
Chương 15 bảo vệ tài sản của một công ty nước ngoài tại Hoa Kỳ trong khi công ty này tiến hành tái cơ cấu các khoản nợ của mình.
Các vấn đề tài chính của Evergrande đã ảnh hưởng đến ngành bất động sản của đất nước, với hàng loạt chủ đầu tư khác vỡ nợ và các dự án xây dựng trên khắp cả nước rơi vào tình trạng "đắp chiếu".
Annabelle Liang
Nguồn : BBC, 28/08/2023
Những bóng mây đen bao phủ nền kinh tế Trung Quốc
Trung Quốc phải đương đầu với một cuộc khủng hoảng chưa từng có, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới phải đối mặt với cú nổ của quả bong bóng địa ốc, kinh tế bị chững lại một cách nghiêm trọng, là chủ đề được nhiều báo số ra hôm 21/08/2023 quan tâm.
Một công nhân nhìn lên tòa chung cư đang xây dựng ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 11/08/2023 Reuters – Tingshu Wang
Nếu như Le Monde đặt câu hỏi "Liệu kinh tế Trung Quốc có trên bờ vực sụp đổ hay không ?" thì Les Echos liệt kê những dấu hiệu tiêu cực đối với nền kinh tế Trung Quốc : nhu cầu nội địa cũng giảm, đồng nhân dân tệ bị sụt giá mạnh trước đồng đô la (khoảng 7,3 nhân dân tệ đổi một đô la, ở mức thấp nhất hôm 19/08). Tình trạng lạm phát gia tăng ở các nước phương Tây khiến xuất khẩu bị sụt giảm, chưa kể đến cuộc chiến kinh tế Mỹ-Trung với các hạn chế mà Mỹ áp đặt.
Nếu như Trung Quốc được gọi là "công xưởng của thế giới", sự phát triển, trên thực tế, một phần đến từ đầu tư công vào hạ tầng cơ sở vật chất và đầu tư tư nhân trong lĩnh vực địa ốc, như nhận định của Le Monde. Về phần mình, trong bài "Mây đen bao phủ nền kinh tế Trung Quốc", Les Echos cho biết, bất động sản là một trong những trụ cột lớn của nền kinh tế Trung Quốc, chiếm tới 25% GDP và 20% việc làm. Những khó khăn của các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực này như Country Garden và Evergrande đã khiến hệ thống tài chính của Trung Quốc bị căng thẳng.
Ngoài ra, phải kể đến tập đoàn Zhongzhi, quản lý khối tài sản trị giá hơn 1000 tỷ nhân dân tệ, đã đầu tư vào nhiều dự án do những phục hồi vào năm ngoái. Tuy nhiên doanh nghiệp này đã đặt cược nhầm và hiện phải đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản, không thể chi trả các nhà đầu tư, đã phải kêu gọi xin tái cấu trúc nợ vào cuối tháng Bảy vừa qua. Không chỉ các doanh nghiệp tư nhân, theo dữ liệu từ Bloomberg được Les Echos trích dẫn, 18 trong số 38 doanh nghiệp có vốn nhà nước trong lĩnh vực này tại Hồng Kông và Hoa lục đều đã tuyên bố lỗ vào quý trước, trong khi cách nay hai năm, con số này chỉ là hai doanh nghiệp.
Những vòng luẩn quẩn
Le Monde cho biết nhiều dự án bất động sản đã bị ngừng xây dựng vì thiếu nguồn vốn, do vậy một số đường dây vay tín dụng đặc biệt đã được mở ra để cho phép hoàn thiện các công trình này. Các doanh nghiệp nhà nước đã buộc phải tiếp nhận lại các dự án bất động sản từ các doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn. Một vòng luẩn quẩn đã được tạo ra : giá nhà giảm, người dân đề phòng, các doanh nghiệp bất động sản gặp khó khăn về tài chính.
Các ngân hàng của Nhà nước Trung Quốc cũng đã buộc phải hành động, mua nhân dân tệ để bình ổn giá đồng nhân dân tệ. Tuy nhiên một vòng luẩn quẩn khác là đồng nhân dân tệ giảm khiến các nhà đầu tư bỏ chạy, khi không còn nguồn đầu tư thì nhân dân tệ lại càng giảm. Vào tháng Bảy, nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình trạng giảm phát.
Theo nhật báo kinh tế Pháp, "có những thứ bị mục rữa trong triều đại của Tập Cận Bình". Nền kinh tế Trung Quốc vốn khó có thể phục hồi ở mức trước đại dịch Covid-19, lại càng khó đạt được tăng trưởng ở mức 5% vào năm nay. Xã luận của Les Echos thì đề cập đến cuộc khủng hoảng niềm tin tại các gia đình Trung Quốc. Khi các doanh nghiệp địa ốc phải đối mặt với một "kho nhà khổng lồ không bán được", thì các nhà đầu tư, đặc biệt là những người cao tuổi phải chịu tác động lớn nhất vì đó là khoản tiền tiết kiệm của họ.
Trung Quốc đang bước vào thời kỳ tăng trưởng chậm như vậy thì kinh tế thế giới sẽ bị tác động ra sao ? Giới chuyên gia cho rằng cuộc khủng hoảng mà Trung Quốc phải đối mặt chưa đến mức nghiêm trọng như cuộc khủng hoảng hồi năm 2008 mà có thể giống hơn với trường hợp năm 1991 ở Nhật Bản, khủng hoảng kinh tế khiến kinh tế bị chững lại trong một thời gian dài. Điều đáng lo ngại là rủi ro cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực bất động sản lan sang lĩnh vực tài chính.
Tác động từ cuộc khủng hoảng ở Trung Quốc đối với thế giới chủ yếu là đến thị trường năng lượng và nguyên liệu thô. Trung Quốc tiêu thụ 56% đồng của thế giới. Các đối tác kinh tế chính của Trung Quốc, như Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, cũng sẽ bị liên lụy. Hồi tháng Bảy, Đức đã đưa ra kế hoạch nhằm giảm thiểu những rủi ro từ Trung Quốc, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, nhưng điều này lại có hơi hướng chính trị nhiều hơn.
Giới chuyên gia dẫu sao vẫn cho rằng Trung Quốc có nguồn lực để giải quyết các khoản nợ đó, ví dụ như ngân hàng Trung ương tăng lãi suất, nhưng các biện pháp mà chính quyền đưa ra là chưa đủ, theo nhận định của Le Monde. Ngoài ra, Bắc Kinh còn tìm mọi cách để che đậy những khó khăn về kinh tế, ví dụ như ngừng công bố số liệu những người trẻ thất nghiệp. Tuy nhiên, Le Monde kết luận "dù tình hình kinh tế không mấy tích cực nhưng quyền lực của Tập Cận Bình không vì thế mà bị suy yếu".
Linh kiện vũ khí của phương Tây được phát hiện trong vũ khí của Nga
Về chiến sự tại Ukraine, Le Monde quan tâm đến nguồn gốc các loại vũ khí mà Nga sử dụng với bài phóng sự được gửi về từ Ukraine có tựa đề "Tại Kiev, cuộc giải phẫu vũ khí của Nga tiết lộ những bí mật". Các chuyên gia về chất nổ ở thủ đô Ukraine phân tích từng linh kiện trong drone hay tên lửa của Nga, được mang về từ chiến trường ở miền đông, để xác định nguồn gốc. Có những linh kiện được xác định là được sản xuất từ các doanh nghiệp của Áo, Hàn Quốc, Đài Loan và thậm chí là từ Hoa Kỳ, thông qua số seri và thương hiệu. Với những thông tin trên, cơ quan phụ trách điều tra này sẽ truyền thông tin cho chính quyền nước đó với hy vọng ngăn chặn các nhà sản xuất này chuyển giao linh kiện cho quân đội Nga.
Về phần mình, Les Echos quan tâm đến những người tị nạn Ukraine ở Đức, được xem như là một nguồn lực lao động đầy hứa hẹn. Trong số hơn một triệu người tị nạn đã đến Đức, đa số đều muốn ở lại và làm việc lâu dài tại nền kinh tế hàng đầu Châu Âu. Tuy nhiên, những người tị nạn Ukraine, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, vẫn còn nhiều rào cản, đặc biệt là về ngôn ngữ để có thể tìm được việc phù hợp.
Le Figaro quan tâm đến tình hình tại Ba Lan, nơi tập trung đông đảo người tị nạn Ukraine và người nhập cư từ Belarus. Với cuộc khủng hoảng chính trị tại Belarus vào năm 2020, nhiều người phản đối sự lãnh đạo của tổng thống Alexandre Lukaschenko, đã lựa chọn rời khỏi đất nước và đến Ba Lan. Khi chiến tranh Ukraine nổ ra, ông Lukaschenko là đồng minh thân cận của Nga, những người nhập cư Belarus tại Ba Lan đã bị kỳ thị, không khác gì người Nga.
Theo một nghiên cứu được công bố vào năm ngoái, 31% người Belarus sống tại Ba Lan đã bị kỳ thị, bị gây hấn. Nếu như những người Ba Lan đa số, tỏ ra cởi mở với những người Belarus chạy trốn khỏi chế độ hiện hành, chính quyền Ba Lan cũng hỗ trợ nhiều, về mặt hành chính cũng như tài chính, thì những kỳ thị đó đến từ cộng đồng hơn 2 triệu người tị nạn Ukraine ở Ba Lan. Một số người Ukraine bày tỏ khó có thể tin tưởng người Belarus vì "trách nhiệm cộng đồng", liên quan đến cuộc chiến mà Nga tiến hành ở Ukraine với sự hỗ trợ từ chế độ của Lukaschenko.
Nhân loại trước nguy cơ thiếu nước
Vấn đề về nắng nóng, khô hạn cũng bao trùm khắp các mặt báo lớn của Pháp. Libération quan tâm đến báo cáo của World Resources Institut về tình trạng thiếu nước, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 25 quốc gia, từ Trung Đông, Nam Á, cho đến các nước ở Châu Âu, như Tây Ban Nha, Bỉ hay Pháp. Đến năm 2050, khi mà dân số thế giới có khả năng lên đến 10 tỷ người, nhu cầu về nước ngày càng gia tăng, trong khi quỹ nước ngày càng sụt giảm, đặc biệt là do biến đổi khí hậu, khô hạn, sông ngòi ở nhiều nơi cạn kiệt. Theo tổ chức tư vấn của Hoa Kỳ, để tránh cuộc khủng hoảng nước ngày càng trở nên nghiêm trọng, cần phải có hành động, hỗ trợ tài chính để quản lý nước tốt hơn, đặc biệt là sử dụng nước tưới tiêu trong nông nghiệp và công nghiệp.
Cũng về khí hậu, nhật báo thiên hữu Le Figaro chú ý đến hiện tượng "nóng muộn tại Pháp". Trong những ngày cuối hè, vào cuối tuần qua, 28 tỉnh của Pháp trong tình trạng báo động vì nắng nóng, có nơi lên đến 40 độ C, hoặc thậm chí cao hơn. Nhiều lĩnh vực đã bị tác động, nhất là trong ngành điện, EDF đã tính đến việc giảm sản xuất điện tại hai nhà máy điện hạt nhân ở Bugey (Ain) và Tricastin (Drôme), miền trung nam nước Pháp, để tránh làm nước sông Rhône nóng thêm, vốn được dùng để làm mát các lò phàn ứng. Giới chuyên gia cho rằng hiện tượng trái đất bị hâm nóng ảnh hưởng đến tất cả các mùa trong năm, do vậy "mùa nóng sẽ kéo dài, bắt đầu sớm hơn và kết thúc muộn hơn".
Vì thời tiết nắng nóng, theo Les Echos, chính phủ Pháp cũng khẩn trương công bố danh sách các ngành công nghiệp phải "nỗ lực tiết kiệm nước". Theo thông cáo của Bộ Chuyển đổi Năng lượng Pháp, được công bố hôm nay, "tiết kiệm nước là đòn bẩy đầu tiên trong việc điều chỉnh cách quản lý nước trước tình trạng biến đổi khí hậu". Theo đó, 12 trong số 50 khu công nghiệp trên toàn nước Pháp sẽ được Nhà nước hỗ trợ trong việc tiết kiệm nước, về mặt kỹ thuật cũng như tài chính. Danh sách nói trên chủ yếu liên quan đến các ngành công nghiệp nặng như luyện kim hoặc hóa dầu, lọc dầu.
Nạn buôn ma túy xuyên lục địa
Về thời sự quốc tế, cả Libération và Le Monde đều quan tâm đến nạn buôn ma túy. Với tựa "Cocain, Đại Tây Dương, vùng biển của các trận chiến", cuộc điều tra của Libération đề cập đến các chiến dịch phá vỡ các kế hoạch vận chuyển ma túy qua đường biển. Các phương thức vận chuyển hàng cấm liên tục được đổi mới để băng Châu Đại Dương, ngăn cách Châu Mỹ la tinh với Châu Âu. Theo Libération, lực lượng hải quan của Châu Âu hiện đang phải đối mặt với "cơn sóng thần cocain", càn quét các bờ biển, ví dụ như vụ bắt giữ hơn 100 tấn cocain tại cảng Antwerp, Bỉ, vào năm 2022. Bảy quốc gia Châu Âu (gồm Pháp, Ireland, Ý, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Vương quốc Anh trước Brexit), đã ký một hiệp ước vào năm 2007 để phối hợp cùng nhau đối phó triệt phá các đường dây buôn ma túy xuyên lục địa.
Hiện nay, ngày càng xuất hiện nhiều cơ sở sản xuất ma túy ngay tại Châu Âu, các sản phẩm ngày càng được tinh chế, mạnh hơn và dễ tiêu thụ hơn. Theo chuyên gia Laurent Laniel, được Libération trích dẫn, các đường dây sản xuất, buôn ma túy thường đi kèm với bạo lực, tham nhũng. "Những kẻ buôn ma túy là những nhà kinh doanh tư bản, liên tục thích ứng với thị trường, công nghệ mới, cùng với việc cung cấp dịch vụ theo nhu cầu của người tiêu dùng".
Mục quốc tế của Le Monde cũng quan tâm đến chủ đề ma túy, cụ thể là ở Cộng hòa Ecuador. Đất nước phải chịu nhiều thiệt hại do tệ nạn ma túy từ 5 năm qua đang chuẩn bị bầu ra tổng thống mới, mà vòng bầu cử đầu tiên diễn ra vào Chủ Nhật vừa qua. Trước đó gần 2 tuần, ứng cử viên Fernando Villavicencio đã bị bắn chết, ngay sau buổi mít tinh vận động tranh cử hôm 09/08. Cảnh sát Ecuador nhanh chóng cáo buộc một nhóm sát nhân Colombia chịu trách nhiệm về vụ ám sát này. Chính quyền Ecuador cũng quy trách nhiệm cho các ông trùm, các nhóm tội phạm buôn ma túy về tình trạng bạo lực ở nước này. Không chỉ ông Villavicencio bị ám sát, mà nhiều chính trị gia khác cũng chịu chung số phận. Trong cuộc bầu cử địa phương hồi tháng Hai, 29 ứng viên tranh cử đã bị sát hại. Theo Le Monde, Ecuador bị mắc kẹt ở giữa các quốc gia sản xuất cocain lớn nhất thế giới như Colombia và Peru, quốc gia này không sản xuất mà chủ yếu là nước rửa tiền và quá cảnh ma túy đến Bắc Mỹ và Châu Âu.
Chi Phương